Son 4 yılda yükselen enflasyon, enflasyon düzeltmesi uygulamasını bize tekrar hatırlattı.
Yeniden değerleme müessesi, 2003 yılında kaldırılmış ve yerine enflasyon düzeltmesi müessesi getirilmişti. Enflasyon düzeltmesi, 2004 yılında sadece bir kez uygulandı. O yıldan sonra ekonomide yaşanan olumlu gelişmeler neticesinde enflasyonda ciddi gerilemeler meydana gelmiş ve enflasyon düzeltmesi de unutulmuş idi.
Son 4 yılda yükselen enflasyon, enflasyon düzeltmesi uygulamasını bize tekrar hatırlattı. Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin enflasyon düzeltmesi yapabilmeleri için; Yİ-ÜFE endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son 3 hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10'dan fazla olması gerekmektedir. Ülkemizde 2021 yılı Aralık ayında enflasyon muhasebesi uygulanması için, Vergi Usul Kanunu'nda aranan tüm şartlar gerçekleşti hatta Gelir İdaresi Başkanlığı enflasyon düzeltmesine ilişkin VUK genel tebliğ taslağını 07.01.2022 tarihinde kamuoyuyla paylaştı.
ERTELEME, GERÇEĞİ YANSITMAYAN MALİ TABLOLARA NEDEN OLDU…
Tebliğ taslağı bile ortaya çıkmışken, 7352 sayılı Kanun ile enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağına ilişkin düzenleme yapıldı. Buna göre kapsama giren mükellefler; 31.12.2023 tarihli mali tablolarını enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklardır.
Enflasyon muhasebesi; muhasebe kayıtlarında kullanılan paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu yansıtmayan mali tabloların düzeltme işlemine tabi tutulmak suretiyle gerçek durumu yansıtır hale gelmelerini sağlar. Enflasyonist ortama rağmen enflasyon düzeltmesi işlemi yapılmaz ise muhasebe kayıtları ve finansal tablolar kendilerinden beklenen en temel fonksiyonları yerine getiremezler. Bu işletmeler ile ilgilenen veya ilgili olan kişi veya kurumlara doğru ve güvenilir bilgi sunamazlar. Enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde mal ve emtia fiyatları yükseliş göstermekte ve reel anlamda gerçeği yansıtmayan kâr marjları ortaya çıkmaktadır. Bu durum finansal tabloyu yorumlayanları yanıltmakta ve şirketlerin gerçek performanslarını ölçmeyi engellemektedir. Ayrıca, bir ülkede enflasyon muhasebesinin uygulanmaması yabancı yatırımlar açısından da ciddi bir tereddüt ve eleştiri konusu da olmaktadır. Enflasyonun etkilerinden arındırılmamış ve gerçeklikten uzak mali tablolarla hatalı kararlar alınır. Sonuçta işletmeler fiktif kârlılık, yüksek vergi, yüksek temettü ödemeleri ile sermayelerinin eridiği bir yapıya evrilmektedirler.
İşletmelerde enflasyon muhasebesi; parasal olmayan değerlerin, enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması sonucunda finansal tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması işlemidir.
Bilançonun aktif ve pasifinde yer alan düzeltmeye tabi parasal olmayan kıymetler şunlardır: Mali duran varlıklar ve menkul kıymetler, maddi duran varlıklar, özel tükenmeye tabi varlıklar, stoklar, ilk madde ve malzeme, ticari mallar, verilen avanslar, depozito ve teminatlar, reel olmayan finansman maliyetleri, birikmiş amortismanlar, maddi olmayan duran varlıklar, haklar ve şerefiyeler, özsermaye kalemleri, düzeltilmiş kâr/zarar, pasifte yer alan fonlar ve karşılıklar.
YIL BİTMEDEN ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMALIDIR
Enflasyon muhasebesi uygulanması için şartlar gerçekleştiği halde bu uygulamanın ertelenmesi, gerçeği yansıtmayan mali tablolar nedeniyle gerçekte elde edilmeyen fiktif kârlılığa, yüksek vergi giderlerinin oluşmasına, yüksek temettü beklentisine ve sonuçta şirket sermayesinin erimesine neden olmaktadır. Bu durum ilk 9 aylık vergi tahsilat performansına da açıkça yansımıştır. Olayın yeni farkına varan iş dünyası temsilcileri de seslerini yükselterek, enflasyon düzeltmesinin hemen başlatılması ile ilgili çağrıda bulunmuşlardır. Bu çağrılara da uygun olarak enflasyon düzeltmesi ile ilgili yapılan ertelemenin kaldırılması yerinde olacaktır. Aksi takdirde, işlerinin çok iyi gittiğini zanneden işletmeler bir anda ne olduğunu bile anlamadan batacaklardır.
“Enflasyon yasal olmayan vergilendirmedir.''
Milton Friedman
Sözcü | Nedim TÜRKMEN
