Asrın felaketinin ardından neredeyse iki yıl geçti, yaralar sarılmadan mücbir sebep hali sonlandırıldı. Maliye ÖTV vurguncuları ve yasa dışı bahisçiler yerine depremzede mükelleflere ait 15 milyar TL’nin peşine düştü.
6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremden bu yana neredeyse 2 yıl geçti. Resmi rakamlara göre; 53 bin 537 vatandaşımız vefat etmiş ve 107 bin 213 vatandaşımız yaralanmıştır. Depremlerden etkilenen 11 ilde yapılan hasar tespit çalışmalarına göre; 22 Ocak 2024 tarihi itibarıyla 2.258.622 binadan; 39.361’inin yıkılmış, 21.191’inin acil yıkılacak, 202.571’inin ağır hasarlı, 43.344’inin orta hasarlı ve 1.952.155’inin ise az hasarlı veya hasarsız olduğu tespit edilmiştir. Yıkılan veya ağır hasar gören binaların arasında mesken olarak kullanılanların dışında kamu kurumlarının hizmet binaları, tarihi ve kültürel yapılar, okullar, hastaneler, ticari işletmeler gibi yapılar da bulunmaktadır (Cumhurbaşkanlığı SBB, 2024 Raporu). Kalıcı konut inşaatları sürmekle birlikte, hedefin ancak %20’sine ulaşılabildiğini üzülerek takip ediyoruz. Depremin üzerinden 2 yıl geçti, depremzedelerin büyük bölümü bölgeyi terk etti, kalanların büyük çoğunluğu çok ilkel koşullarda konteyner kentlerde yaşamaya çalışıyor. Ekonomik aktivitenin normale dönmesinin imkansız olduğu anlaşılıyor. İş yerleri yıkılmış, iş insanları, çalışanlar ve müşteriler ya ölmüş ya da bölgeyi terk etmiş, kalanlar ise zor mücadeleye devam ediyorlar.
VAN DEPREMİNDE 6 YIL SÜREN MÜCBİR SEBEP HALİ ASRIN FELAKETİNDE 21 AYDA SONLANDIRILDI
Deprem, iş hayatından eğitime, sağlıktan turizm faaliyetlerine kadar her sektörü etkilediği için bazı vergi ve SGK yükümlülükleri mücbir sebep kapsamına alınarak, ilgili kurumlara verilmesi gereken beyanname ve bildirimlerin verilme süresi ertelenmişti.
Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya illeri ile Gaziantep’in İslahiye ve Nurdağı ilçelerindeki mükellefler için uygulanan mücbir sebep halinin 30.11.2024 tarihi itibari ile sona ermesi ve sürenin uzatılmaması nedeniyle deprem bölgesinde “mücbir sebep“ hali bitmiş oldu!
Kahramanmaraş merkezli depremleri, şiddeti, etkilediği alan ve verdiği zarar nedeniyle “Asrın Felaketi” olarak nitelendirip, Van depreminde 6 yıl sürdürülen mücbir sebep halini bu depremde 21 ayda sonlandırdılar. Şaşırdık mı, hayır!
Konu ile ilgili Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, (X) hesabından değerlendirmede bulundu. Şimşek, “Deprem bölgesinde uygulanan mücbir sebep hali dün itibarıyla sona erdi. Ancak depremden etkilenen mükellefler bireysel başvuruyla mücbir sebepten yararlanmaya devam edecek. Birikmiş vergi borçlarını tek seferde ödemekte zorluk çeken mükelleflere faizsiz 24 ay taksit imkanı sunuyoruz. Bugünkü fiyatlar ile son iki yılda deprem için yaklaşık 2.6 trilyon lira harcadık. Deprem yaralarını sarmak için bütçe imkanlarını seferber etmeye devam edeceğiz” açıklamasında bulundu.
YAPILANDIRMA LÜTUF DEĞİL
Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ile Gaziantep’in İslahiye ve Nurdağı ilçelerindeki Vergi Daireleri’ne 31 Aralık 2022 tarihinden öncesine ilişkin borcu olanların, 7440 sayılı Kanun kapsamındaki yapılandırma başvurularını 28 Şubat 2025 tarihine kadar yapmaları gerekiyor. Yapılandırılan borçların ilk taksitleri peşin ödeme dahil 2 Nisan 2025 gün sonuna kadar ve diğer taksitleri de bu taksiti takip eden aylık dönemler halinde ödenecek.
Deprem bölgesinde faaliyette bulunan mükellefler, 7440 sayılı Kanun kapsamı dışında kalan yani 01.01.2023’ten itibaren oluşan borçları için faizsiz 24 ay taksit olanağından yararlanmak için bağlı bulundukları vergi dairelerine başvurabilecekler.
Mücbir sebep halinin başladığı tarihten mücbir sebep halinin sona ereceği tarihe kadar verilmeyen beyanname ve bildirimlerin verilme süresi 10/12/2024 tarihi 179 No.lu Vergi Usul Kanunu Sirküleri ile belirlendi. Bakanlık, Vergi Usul Kanunu doğrultusunda vergi türleri itibarıyla farklı beyanname verme ve ödeme süreleri tespit etti.
Borçların silinmesi süreci düzenlemelere rağmen neden başlatılmadı?
Depremden bu yana geçen uzun sürede Hazine ve Maliye Bakanlığı, depremin her bir vergi mükellefini ne kadar etkilediği, bu mükelleflerin varlık ve mahsullerinin ne kadarlık kısmını kaybettiğine ilişkin bir çalışma yapmayarak, vergi borçlarının silinmesine ilişkin süreci başlatmadı. Yani depremden etkilenen vergi mükellefleri için Vergi Usul Kanunu ve 6183 sayılı Kanun’da tanınmış olan vergi borçlarının “terkini (silinmesi)” hakkı ellerinden alınmış oldu. Köşemde 24.02.2023 tarihli yazımda; deprem nedeniyle mücbir sebep kapsamına alınan 11 ilde yaklaşık, 276 bin Gelir Vergisi mükellefi, 103 bin Kurumlar Vergisi mükellefi ve 165 bin Basit Usul mükellef bulunmakta olduğu ve 31 Ocak 2023 tarihi itibarıyla depremden etkilenen 11 ilin vergi borcu tutarının 37.742.126.000 TL olduğunu bir tablo halinde sunmuştum. Daha sonraki zamanlarda Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya illeri ile Gaziantep ilinin İslahiye ve Nurdağı ilçelerinin depremden en çok etkilenen yerler olduğu ortaya çıktı. Bu tabloya bakıldığında; depremden önceki ay olan 31.01.2023 tarihi itibariyle depremden en çok etkilenen ve az etkilenen yerler dikkate alındığında; 37.742.126.000 TL vergi borcunun yalnızca 15 milyar TL’lik bölümünün terkin kapsamında kaldığı açıkça görülmektedir.
Kaçakçılardan almanız gereken tutarları neden tahsil etmediniz?
Depremde vergi daireleri yıkıldı, mükelleflerin iş yerleri yıkıldı, mükelleflerin hizmet aldığı mali müşavirlerin ofisleri yıkıldı, ne bir evrak ne bir kayıt kaldı. Depremden 21 ay sonra mücbir sebep halini sonlandırıp, 2023 yılına ilişkin beyanname ve 31.12.2022 vadeli borçlarla ilgili ödeme istiyorsunuz. Bundan 1.5 ay önce Hazine ve Maliye Bakanı, “31.12.2023 tarihi itibarıyla vadesi geçtiği halde ödenmemiş vergi ve ceza toplamı olan 914.9 milyar TL’nin 812.8 milyar TL’sinin yani %88.8’inin tahsil imkanının olmadığını ve yine 01.06.2023 ile 31.05.2024 tarihleri arasında kesinleşen tarhiyatlardan 42.9 milyar TL’nin tahsil imkanının olmadığını” açıklamıştı. Akaryakıt kaçakçılarının, lüks araçlarla ÖTV vurgunu yapanların, sigara kaçakçılarının ve yasa dışı bahisçilerin peşine düşüp tahsil etmeniz gereken tutarları neden tahsil etmediniz de depremde canını, malını yitirmiş mükelleflere ait 15 milyar TL’nin peşine düştünüz?
1999’da özel yasa çıkarılmıştı
Depremin vergi mükellefleri üzerinde yarattığı olumsuz etkileri bir ölçüde hafifletmek, içerisinde bulundukları zor durumdan kurtarmak ve afetten etkilenen mükelleflere birtakım kolaylıklar sağlamak amacıyla Vergi Usul Kanunu’nda ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da terkin müessesesi ihdas edilmiştir. Vergi Usul Kanunu’nun Verginin Terkini başlıklı 115. Maddesi ile Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun Tabii Afetler Sebebiyle Terkin başlıklı 105. Maddesi’nde “tabi afetler nedeniyle meydana gelen kayıplar dolayısıyla, vergi mükelleflerinin vergi borçlarının nasıl silineceğini” hüküm altına almıştır. 1999 depreminden sonra depremzedelerin borçlarının silinmesi için 4731 sayılı özel bir yasa çıkartılarak borçlar silinmişti.
