Yeni yılın ilk haftasına Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Vergi Denetim Kurulu (VDK) tarafından 2024 yılında yapılan inceleme, izaha davet ve teftiş çalışmaları kapsamında Cumhuriyet tarihinin rekor vergi kaçağının tespit edildiği açıklamaları ile başladık.

Normalde Vergi Denetim Kurulu’nun 2024 yılı Faaliyet Raporu’nun şubat ayı sonuna kadar açıklanması gerekiyor. Bu süre beklenmeden yeni yılın girmesi ile beraber müjdeli haber kamuoyuyla paylaşıldı. Yazılarımda hep Türkiye’de kayıtlı ekonomiden daha fazla kayıt dışı ekonomi olduğunu iddia ediyorum ve etmeye de devam edeceğim. 2024 yılına ilişkin açıklanan inceleme ve teftiş sonuçları beni doğruluyor. Bir önceki yıla göre bulunan matrah farkının 4 kat artmasına sevinelim mi üzülelim mi karar veremedim.

VDK geçen yıl, geliri ile harcaması arasında ciddi fark bulunan mükellefleri ve mükellef olmayanları, IBAN yoluyla kayıt dışı gelir elde edenler başta olmak oldukça geniş bir alanı kapsayan sektörel incelemeler yanında kuyumculuk ve demir-çelik gibi sektörlerde iş yerlerine giderek fiili envanter (sayım) yapmıştı.

Bu incelemelerin merkezinde kayıt dışı faaliyetler ve bu faaliyetlerden elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi vardı. Enflasyonun en önemli nedenlerinden biri haline gelen maliyetlerinde görülebilir artış gerçekleşmeden fiyatlarını artıran ancak bu artışı vergi matrahlarına yansıtmayanlara yönelik ciddi çalışmalar da yapıldığını hatırlatalım.

Türkiye’de, 2023 yılında 4.5 trilyon TL gibi çok ciddi bir vergi tahsilatı gerçekleşti. 2024 yılı sonu itibarıyla da bu rakamın 7.6 trilyon TL olacağını bekliyoruz. Önümüzdeki yıl içinde bütçede 12.8 trilyon TL’lik bütçe gelir hedefi yer alıyor. Sistem içine kayıtlı vergi kaçırma imkanı olmayan mükellefler ve tüketicilerin yaptığı harcamalardan alınan vergiler ile sistem yürütülmeye çalışılıyor. Ancak kamu harcamalarının durdurulamaması ve bu kadar yüksek vergi tahsilatına rağmen bütçe açığının sürekli yükselmesi vergi tabanının genişletilmesi yani kayıt dışında kalan mükelleflerin kayıt içine alınarak vergiye tabi tutulması zorunluluğunu iktidarın önüne getirdi.

MALİYE SAHAYA İNDİ, ÇARŞI KARIŞTI

Ülkemizde seçim dönemlerinde vergi incelemesi yapılmıyor. İki yılda bir yapılandırma ve af içeren düzenlemeler yapılıyor. Dolayısıyla Maliye’nin denetim gücü piyasada varlığını gösteremiyordu. Harcayacak para bulamayan iktidar sonunda Türkiye’de kayıt dışı ekonomi aktörlerinin peşine düşmek zorunda kaldı. Açıklanan veriler, şimdiye kadar neden bu denetimlerin yapılıp neden bu kadar çok verginin hazineye zamanında intikal etmediğini de sorgulamamızı gerektirir. Bir ülke düşünün; mükellef e-ticaret platformu üzerinden satış yapıyor, bedeli banka hesabına geliyor fakat mükellef fatura düzenlemiyor. Çok meşhur markaların mağazalarında kayıt dışı pos cihazları tespit edilebiliyor. Bütün bunlar meydanın boş bırakılmasından.

Maliye’nin bütün gücü ile sahaya inmesi ve teknolojiyi çok iyi kullanması ile birlikte; çok ciddi ve verimli sonuçlar alındı. 2024 yılında gerçekleştirilen vergi incelemelerinde bulunan 159 milyar TL matrah farkı, 40 milyar TL tarh edilen vergi ve 80 milyar TL önerilen ceza gibi Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’nın geleneksel performans göstergelerinde, Cumhuriyet tarihinin en büyük rekorlarını kırdı.

İzaha davet ve teftiş yoluyla tarh ettirilen vergiler de eklendiğinde; toplam vergi rakamı 43.87 milyar TL’ye ulaştı. Bakanlık, geçen yıl “izaha davet” müessesini de etkili şekilde kullandı. Buna göre, 2024 yılında incelemeler sonucunda izah vermesi istenen mükellefler vergi matrahlarını yaklaşık 17 milyar TL artırırken izah yoluyla artırılan vergi rakamı 2.25 milyar TL’ye ulaştı.

Vergi müfettişleri de ülke genelinde vergi daireleri nezdinde yürüttüğü teftiş çalışmalarında tespit ettikleri hususlarla 1.6 milyar TL’yi Hazine’ye kazandırdı. Ayrıca tahakkuku verdirilen veya tebliğ ettirilen vergi ve ihbarnamelerle de bu rakamlara 21.9 milyar TL eklendi.

Teftişlerle birlikte yürütülen hasılat hızlandırma çalışmalarıyla da Vergi Denetim Kurulu ve Gelir İdaresi Başkanlığı’nın ortak çalışmasıyla tahakkuk eden vergilerini ödemeyen mükelleflere ulaşılarak yaklaşık 124 milyar TL’nin tahsili sağlanmış.

Yukarıda yer verdiğimiz rakamlar ile ilgili olarak; vergi müfettişlerinin incelenen matrah verisinde gerileme yaşandığı açıklandı. Bunun nedeni; kayıt dışı kalıp beyan vermeyen yahut kısmen kayıt dışı çalışıp kazançlarını beyanlarına yansıtmayan mükelleflerin ağırlıklı olarak incelenmesidir. Bununla birlikte, en yüksek incelenen matrah tutarına ulaşıldığı yılın üçte biri sayılacak bir rakam incelenmiş görünmesine rağmen tüm yılların en büyük vergi ve ceza performansına ulaşılmıştır. Örneğin; 2023 takvim yılı vergi incelemeleri sonucunda 47 milyar 47 milyon TL matrah farkına karşılık 17 milyar 452 milyon TL vergi ve 37 milyar 220 milyon TL ceza kesilmiş iken, 2024 yılında yapılan incelemelerde daha az matrah incelenmesine rağmen 159 milyar TL matrah farkı, 43.87 milyar TL vergi ve 80 milyar TL ceza rakamına ulaşılması takdire şayan.

DENETİMLER DEVAM ETMELİ

Başta Hazine ve Maliye Bakanı olmak üzere en üstten en alta bütün Maliye personeli; 2023 yılında kuyumcuların ortalama beyan ettiği aylık vergi matrahının 16.046 TL, avukatların yıllık beyan ettiği matrah kişi başı ortalama 17.805 TL ve doktorların ortalama beyan ettiği aylık vergi matrahının 27.376 TL olduğunu, ayda 5 milyon TL yılda 60 milyon TL harcayan fakat vergi ödemeyen 800 kişi bulunduğunu, bir kentimizde 32 daire satın alan bir vatandaşın vergi kaydının bulunmadığını, 65 milyon TL verip lüks araba alan binlerce kişinin gelirlerini izah edemediğini ve %1 KDV’ye rağmen fırıncıların bile fiş kesmediğini asla aklından çıkarmamalıdır.

Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi mükelleflerinin yarısının zarar beyan ettiğini ve Türkiye’de çalışanların patronlarından daha çok vergi ödediği gerçeğini değiştirmek zorunda olduklarının bilincinde olarak çalışmaya devam etmeleri gerekir.

Maliye’nin bu başarıyı elde etmesinde en büyük paya sahip olan ama asla hak ettikleri koşullar kendilerine sunulmayan tüm Maliye çalışanlarının sorunlarına ve beklentilerine de pazartesi günkü yazımda değineceğim.