Taşıt Tanıma Sistemi için süre uzatımı talep edilse de Darphane, ‘Uzatmayacağız’ dedi. Cihazların takılması işinin hangi şirkete verildiği ise açıklanmıyor. Bu acelecilik, “İş kime verildi, ihale yapıldı mı, kaç lira bedelle yapıldı” gibi soruları gündeme getiriyor.
Akaryakıt piyasası, akaryakıt dağıtım firmalarının bir bölümü tarafından “toptan satış” adı altında akaryakıtın faturasız olarak istasyonlara, bu akaryakıtlara ait faturaların başta büyük inşaat ve madencilik firmalarına satıldığı çok şaşalı bir dönem yaşadı. Akaryakıt otomasyon sistemlerine dışarıdan müdahale yolu ile satışların silindiğinin ortaya çıkması üzerine, Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Başkanlığı tarafından iki adet “silici” adlı operasyon yapılmıştı.
Çok geç de olsa, Hazine ve Maliye Bakanlığı son yıllarda akaryakıt piyasasında rekabet eşitliğinin sağlanması ve kayıt dışı ekonomi ile etkin bir şekilde mücadele edilmesi amacıyla çeşitli düzenlemeler yaptı.
Bu düzenlemeler kapsamında; akaryakıt istasyonlarındaki ödeme kaydedici cihazların güvenlik düzeyi artırılmış ve anlık bilgi paylaşımı yapabilen yeni nesil pompa ödeme kaydedici cihazlarla (YN Pompa ÖKC) değiştirilmesi, bu piyasada ilk kez lisans alacaklar ile faaliyetlerine devam edenlerden teminat alınması, söz konusu cihazlara ve ilgili diğer sistemlere yapılan müdahalelerin vergi kaçakçılığı suçu kapsamına alınması, akaryakıt ve LPG teslimlerinde faturanın teslim anında düzenlenmesi, akaryakıt lisansı alma ve yenileme işlemleri sırasında vergi borcu bulunmaması şartı gibi uygulamalar başlatıldı.
GİDER OLARAK BELGELENMEYECEK
Bu kez, bu çalışmaları desteklemek amacıyla; 5/10/2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği (Sıra No:1) ile taşıtların plaka bilgisinin YN Pompa ÖKC’ye elle yazılmaksızın otomatik olarak iletilmesini sağlayacak olan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemine (UTTS) ilişkin usul ve esaslar belirlendi. Genel Tebliğ ile UTT Sisteminin vergi mükelleflerinin işte kullandıkları taşıtlar için yapılacak akaryakıt ve LPG alımlarında 1/1/2025 tarihinden itibaren zorunlu olarak kullanılması zorunluluğu getirildi.
Genel Tebliğ’de daha sonra yapılan değişiklikle; 1/7/2025 tarihinden itibaren ilk defa iktisap edilen 6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanlara kayıt ve tescil işlemini takip eden bir ay içerisinde, vergi mükellefleri tarafından işte kullanılmayan ancak taşıt tanıma sistemi kullanan taşıtlara ise 30/6/2025 tarihine kadar sisteme dahil olma zorunluluğu getirildi. Şu anda aracınıza akaryakıt aldığınızda araç plakası sisteme elle girilmektedir. Yapılan düzenleme ile akaryakıt alımı sırasında, akaryakıt pompalarına takılan taşıt tanıma okuyucu cihazı ile taşıtların depolarına takılan taşıt tanıma birimlerinin elektronik olarak haberleşmesi ile taşıtın plaka bilgisi, YN Pompa ÖKC’lere otomatik olarak aktarılacak ve plaka bilgisinin elle girilmesi söz konusu olmayacak. Yakıtın verilmesinin ardından da ÖKC fişi, UTTS kapsamında düzenlendiğini gösteren bilgiyi ihtiva edecek şekilde otomatik olarak düzenlenecek ve sistem üzerinden düzenlenmeyen ÖKC fişleri akaryakıt giderlerinin belgelendirilmesinde kullanılamayacak.
‘Birilerine’ milyar dolarlık iş alanı
Yapılmak istenen düzenleme şirketlerin taşıt giderlerine ilişkin %70’inden fazlasını gider yazamama sınırlaması ve 100’ün üzerinde akaryakıt dağıtım şirketinin de alınan önlemlerle piyasadan silindiği dikkate alındığında; yılda sadece 15 milyar TL vergi kaçağını engellemek için hem akaryakıt istasyonlarına hem de araç sahibi vergi mükelleflerine getirilen mali yükün anlamlı olduğu söylenemez. Burada birilerine aynen araç muayene istasyonlarında olduğu gibi ciddi ve çok kârlı bir iş alanı oluşturuluyor.
Zaten uygulama yürürlüğe girmeden şirketler belirlenmiş, köşe başları tutulmuş. Dayatılan sistemin ana amacı; akaryakıt sektöründe kayıp ve kaçağın önlenmesi ise sistemin araçlara bedelsiz taktırılması gerekir. Sistemin bireysel araçlar içinde genişletilecek olması tek amacın vergi kaçağını engellemek değil, birilerine iş yaratmak olduğunu da doğruluyor. Vatandaş zaten aracı alırken ÖTV ve KDV ödemekle kalmayıp, Motorlu Taşıtlar Vergisi ve araç muayene ücreti ödüyor. Hem vatandaşa hem şirketlere hem de akaryakıt istasyonlarına vergi kaçağını ortadan kaldırmak için ‘yeni bir sistem kuruyorum bunun da bedelini siz ödeyeceksiniz’ diyerek, birilerine milyar dolarlık iş alanı yaratamazsınız. Ortadan kaldırılması hedeflenen vergi kaçağının 3 katı harcama yaptırmak için bu sistemi getirmek ve ısrar etmek iyi niyetli bir yaklaşım olmayacaktır.
Amaç akaryakıt sektöründe vergi kaybının önüne geçmek mi?
Türkiye’de trafiğe kayıtlı 30 milyon taşıtın 16 milyonu otomobilden oluşuyor. Bu otomobillerin yarısı yani 8 milyon otomobil ile ilgili vergi mükellefleri; akaryakıt harcamalarını gider yazarak, daha az vergi ödüyor ve faturalara ait KDV’yi indirim konusu yapıyor. (Taşıtlara ait giderlerin %70’i gider olarak dikkate alınmakta %30’u Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak işlem görmektedir.) Hazine ve Maliye Bakanı, akaryakıt alan araç plakalarının elle girilmesi nedeniyle yıllık 15 milyar TL’lik bir vergi kaybı olduğu gerekçesiyle böyle bir sisteme geçtiklerini ifade etmişti. Vergi kayıp ve kaçağını önlemek amacıyla getirilmek istenen bu sistemin vergi mükelleflerine nasıl yükler getireceğine bir bakalım.
- Bir araç için Taşıt Tanıma Birimi (TTB) fiyatı 1.810 TL (KDV hariç) olarak belirlenmiş.
- Bu tutar her yılın başında Türkiye İstatistik Kurumu’nca bir önceki yıl için belirlenen yıllık yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) oranında artırılacak.
- Aracınıza UTTS taktırdınız ama satıp başka bir araç aldınız. Yeni satın aldığınız araca tekrar taktıracaksınız. Aracı satın alan kişi de 1.810 TL (KDV hariç) verip tekrar taktıracak. Yani araç satılınca cihaz çöp!
- Bu sisteme geçişin zorunluluğu olan işletmelere maliyeti yaklaşık, KDV dahil, 17 milyar 376 milyon TL.
-Sistemin kurulacağı 13.000 akaryakıt istasyonunun maliyetine baktığımızda; asgari kurulum bedeli 92.000 TL+KDV ve UTTS yıllık hizmet bedeli 50.000 TL +KDV.
