Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 298'inci maddesine göre hesaplanan yeniden değerleme oranı; yeniden değerleme yapılacak yılın ekim ayında (ekim ayı dahil), bir önceki yılın aynı dönemine göre TÜİK'in açıkladığı Yurtiçi Üretici Fiyat Endeks (Yİ-ÜFE)'de meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır.
Türk vergi sisteminde önemli bir yeri olan “yeniden değerleme oranı”, yıllık vergi artışları, maktu harçlar, damga vergisi, trafik para cezaları, pasaport ve diğer değerli kağıt bedelleri ile emlak vergisi (yeniden değerleme oranının yarısı dikkate alınır) tutarlarının belirlenmesinde rol oynadığı gibi yargılama usulünde de görevli mahkemenin, kesinleşecek veya istinafa gidilebilecek yahut temyiz edilebilecek kararların belirlenmesindeki ölçüte de dayanak teşkil etmektedir.
Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 298'inci maddesine göre hesaplanan yeniden değerleme oranı; yeniden değerleme yapılacak yılın ekim ayında (ekim ayı dahil), bir önceki yılın aynı dönemine göre TÜİK'in açıkladığı Yurtiçi Üretici Fiyat Endeks (Yİ-ÜFE)'de meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran, geçen yıl tarihi bir rekor kırarak %122,93 olarak gerçekleşmişti. 2023 yılı yeniden değerleme oranı, kasım ayının başında belli olacak ve Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanacak.
Henüz 2023'ün Ekim ayına ilişkin Yİ-ÜFE rakamı belli olmasa da, yeniden değerleme oranının 11 aylık gerçekleşme ve Ekim 2023 öngörüleri dikkate alındığında; %58 ile %62 arasında olacağını tahmin ediyorum. Bugün sizlere; en iyi ihtimalle %60 oranında gerçekleşecek yeniden değerleme oranına göre, hangi vergilerin artacağını ve özellikle harç ödeyenler ve motorlu taşıt sahiplerinin lehine pozitif ayrımcılık yapılması gerektiğini ortaya koymaya çalışacağım.
MOTORLU TAŞITLAR VE HARÇLAR YENİDEN DEĞERLEME ORANINDAN EN AZ ETKİLENMELİDİR
2024 yılında tahminen %60 oranında yeniden değerleme oranı ortaya çıktığında; özellikle 27,5 milyon motorlu taşıt sahibinin araçları ile ilgili her yılın ocak ve temmuz aylarında ödedikleri Motorlu Taşıtlar Vergisi tutarı ciddi bir şekilde artacaktır. Araç sahiplerine deprem bahanesiyle 2023 yılında ödedikleri tutar kadar ek MTV yükümlülüğü getirildiği ve bu düzenlemenin Anayasa'ya uygun bulunduğu da dikkate alındığında; 2023 yılında kendilerinden duble MTV alınanlarla ilgili Cumhurbaşkanı'nın yetkisini kullanarak, araç sahiplerinin bu vergi artışından en az etkilenmelerini sağlaması gerekmektedir.
Cumhurbaşkanı'na Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu'nda yeniden değerleme oranının %50 fazlasını geçmemek, %20'sinden az olmamak üzere yeni oranlar tespit etmeye, taşıt değerlerini ayrı ayrı veya birlikte yeniden belirlemeye yetki verilmiştir.
Bilindiği üzere; 07.07.2023 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan 7344 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Harçlar Kanunu'na bağlı tarifenin “II-Sürücü Belgesi Harçları” başlıklı bölümü hariç olmak üzere, tarifelerde yer alan ve 2023 yılında uygulanan maktu harç tutarları (maktu ve nispi harçların asgari ve azami miktarlarını belirleyen hadler dahil) 8.07.2023 tarihinden itibaren %50 oranında artırılmıştı. Bu düzenleme ile maktu harçlar 2022 yılına göre %234,4 oranında artırılarak uygulanmış oldu. Harca tabi işlemler yaparak harç ödemek durumunda kalacak olan mükelleflerden 2023 yılında fahiş zamlarla yapılan tahsilatlar dikkate alınarak, Harçlar Kanunu'nun mükerrer 138'inci maddesinde Cumhurbaşkanı'na tanınmış olan maktu harçlarda yarısına ve nispi harçlarda ise kanun ile belirlenen oranların onda birine kadar indirme yetkisinin kullanılması gerekmektedir.
Emlak vergileri de 2024 yılında zamlanacaktır. 2023 yılı matrahları yeniden değerleme oranının yarısı oranında, yani yaklaşık %30 oranında artacaktır. Bu artış oranının uygulanması ile birlikte bazı taşınmazlar, Şubat 2024'te Değerli Konutlar Vergisi'nin konusuna girebilir. Araç muayene ücretleri, trafik para cezaları ve daha pek çok idari para cezasında Cumhurbaşkanı'na verilmiş artırma veya eksiltme yetkisi yoktur. Bu nedenle, araç muayene ücreti ve para cezalarında yaklaşık %60 oranında
artış olacaktır.
Yeniden değerleme oranının yüksekliği her zaman vergi artışı olarak değil, bazen de istisna tutarını ve vergi tarifesi dilimlerini yükseltici etki yapmaktadır. Örneğin; mesken kira gelirlerine 2023 yılında 21.000 TL olarak uygulanan istisna tutarı, %60 tahmini yeniden değerleme oranında artırılarak 33.600 TL olarak uygulanacaktır.
TARİFE DEĞİŞİKLİĞİ İÇİN FIRSAT
Gelir Vergisi Kanunu'nun 103. maddesinde yer alan tarifenin gelir dilim tutarlarının, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle dikkate alınması gerekmektedir. Hal böyle iken, iktidar yıllar itibarıyla yeniden değerleme oranı kadar artış yapmamıştır. Milyonlarca ücretli bu durumdan olumsuz etkilenmiş ve etkilenmeye de devam etmektedir. Bugünkü tarifenin ilk dilimindeki rakam olan 70.000 TL şimdiye kadar yeniden değerleme oranı uygulanmış olsa idi, 182.800 TL olacaktı. Şu anda uygulanan rakam olan 70.000 TL'ye %60 yeniden değerleme oranı uygulandığında, tarifenin ilk dilimi sadece 112.000 TL olacak. Ortaya çıkan bu yeni tutar, uzun yıllardan sonra işçi ve işveren temsilcilerinin değişim konusunda fikir birliğine vardığı, ihtiyacı karşılamayan ve derin adaletsizlikler içeren Gelir Vergisi tarifesinin ücretlilere ait bölümünün düzeltilmesi konusunu yine çözümsüz bırakacaktır. Yeni yılda belirlenecek asgari ücret tutarı da dikkate alınarak, yıl bitmeden yapılacak yasal düzenleme ile Gelir Vergisi tarifesinin ilk diliminin 250.000 TL olarak belirlenmesi sorunun çözümünü sağlayacaktır.
