Çalışma hayatıyla ilgili düzenlemeler içeren “7495 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 03.02.2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı.
Bugün sizlere, bu kanun ile yapılan değişiklikleri kısaca açıklamaya çalışacağım.
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ŞARTLARI ESNETİLDİ
Kısa çalışma ödeneği; işyerindeki çalışma sürelerinin geçici olarak azaltılması veya durdurulması hallerinde, üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. Bu uygulama, çalışamadıkları dönem boyunca sigortalılara geçici bir mali destek sağlamayı amaçlamaktadır.
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği başlıklı ek 2. maddesinde değişiklikler yapılarak; genel salgın durumu da kısa çalışma uygulanacak haller arasına eklenmiş, kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için gerekli olan son 3 yılda en az 600 gün koşulu 450 güne indirilmiş, sigortalının kusurundan kaynaklanan fazla ödemelerin sigortalıdan tahsil edileceği belirtilmiştir. Buna göre; sigortalının kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi bulunması ve son 3 yılda en az 450 gün sigortalı çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olması gerekecek. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülürken; yapılan düzenleme ile ödenen kısa çalışma süreleri kısa çalışmanın başlama tarihinden sonraki 3 yıl içinde hizmet akdi fesihlerine istinaden yapılacak işsizlik ödeneği hak sahipliği sürelerinden mahsup edilecek. Uygulama başlangıç tarihi 01.03.2024’tür.
TEŞVİK SÜRESİ UZATILDI
İlave istihdamın sağlanması ve özel politika gerektiren kadın, genç ve mesleki yeterlilik belgesi sahibi olan işsizlerin istihdamının desteklenmesi amacıyla 2011 yılından bu yana uygulanan ve %55’i kadın olmak üzere yıllık ortalama 650.000 kişinin yararlandığı teşvik uygulamasına 31 Aralık 2025’e kadar devam edilecek, uygulamanın 31 Aralık 2026’ya kadar uzatılabilmesi için 7495 sayılı Kanun ile Cumhurbaşkanı’na yetki verildi.
Genç, Kadın ve Mesleki Belge Sahibi Olanların İstihdamına Yönelik Teşvik uygulaması kapsamında; kanunda belirtilen şartları taşıyan sigortalılar için özel sektör işverenleri tarafından, 01.03.2011-31.12.2025 tarihleri arasında işe alınan sigortalılar için, sigorta primine esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren payının tamamı İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanacak.
Bu teşvikten yararlanmak için; muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin/ aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi içerisinde verilmesi, primlerin yasal süresi içerisinde ödenmesi, SGK’ya borcun olmaması, kayıt dışı sigortalı çalıştırılmaması, sigortalının, işe alındığı tarihten önceki son altı aylık dönemde SGK’ya bildirilen sigortalı sayısının ortalamasına ilave olarak çalıştırılması, 01.03.2011-31.12.2025 tarihleri arasında işe alınmış olması, 18 yaşından büyük olması, işe alındığı tarihten önceki 6 aylık dönemde işsiz olması, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınması gerekmektedir.
Uygulamanın 650.000 sigortalı için maliyetinin; 2024 yılında 24.6 milyar TL, 2025 yılında 32.7 milyar TL ve 2026 yılında devam etmesi halinde ise 37.6 milyar TL olacağı tahmin edilmektedir.
ASGARİ ÜCRET DESTEĞİ 700 TL’YE ÇIKARILDI
Yapılan düzenleme ile asgari ücret desteğinin 2024 yılında da uygulanması sağlanmış ve rakam 30 gün için 699.99 TL’ye yükseltilmiştir. Önceki yıllarda; ilgili takvim yılından önce tescil edilen işyerleri, SGK’ya borcu olsa dahi asgari ücret desteğinden yararlanabiliyordu. Yeni düzenleme ile 01.01.2024 tarihinden önce tescil edilen işyerleri için sigorta primlerinin yasal süresinde ödenmesi ve SGK’ya vadesi geçmiş borcunun bulunmaması şartı getirildi.
Asgari ücret desteği, işsizlik sigortası fonundan karşılanacak ve yıllık maliyeti 56.5 milyar TL olarak gerçekleşecek.
HER EMEKLİ %49.25 ORANINDA ZAM ALAMADI!
Bu kanun ile yapılan düzenleme kapsamında yaklaşık 14 milyon SGK ve Bağ-Kur emeklisinin en düşük aylığı 10.000 TL’ye çıkartıldı ve aylıklara zam oranı da %49.25 oldu.
En düşük emekli aylığı 7.500 TL iken, yaklaşık 9 milyon emekli bu tutar kadar maaş alıyordu. Bu 9 milyon emeklinin 5 milyonunun kök maaşı, en düşük emekli aylığının çok altında idi. Dolayısıyla emekli aylıklarına yapılan %49.25 oranındaki zamdan en düşük emekli aylığı alanlar için oran sadece %33’ler seviyesinde gerçekleşti.
2002 yılında en düşük emekli aylığı asgari ücretin 1.5 katı iken, bugün itibarıyla asgari ücretin %60’ına gerilemiştir. Bu veri dikkate alındığında; en düşük emekli aylığının bugün itibarıyla 25.000 TL olması gerekmektedir. Emekliler, 22 yılda ciddi bir gelir kaybına uğramış, en düşük emekli aylığı açlık sınırının altında kalmıştır. İktidar, bu durumdan rahatsız mı? Hayır. Bayram ikramiyesi tutarını artırarak göz boyayıp, emeklileri oyalamayı sürdüreceği anlaşılıyor.
Yapılan yasal düzenleme ile 2011 yılından bu yana uygulanan genç ve kadın istihdam teşviklerinin süresinin uzatılması ve asgari ücret desteğinin devam etmesi olumludur. Bu teşviklerden yararlanmak için ekonomik kriz ortamında 1 TL bile borcun olmaması şartı, yararlananların sayısını azaltacaktır. Ama burada asıl üzerinde durulması gereken konu; getirilen bu teşviklerinin maliyetinin İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanmasıdır. Asgari ücret desteği, 2018 yılına kadar Hazine’den karşılanırken, bu tarihten sonra İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanmaktadır.
İşsizlik Sigortası Fonu; işsizlikle mücadele amacıyla kurulan ve temel işlevi işsiz kalan çalışanlara işsizlik ödeneği ödemek iken, son yıllarda işverenlere yönelik sağlanan çeşitli destek ve teşviklerle işveren fonuna dönüşmüştür. Öyle ki; 2023 yılında 189 milyar 914 milyon 967 bin TL toplam gelirin sadece 21 milyar 673 milyon 856 bin TL’si işsizlik ödeneği olarak işsiz kalanlara ödenmiştir. Aktif işgücü programları, işbaşı eğitim programları ile teşvik ve destek ödemeleri için toplam 91 milyar 644 milyon 439 bin TL doğrudan veya dolaylı şekilde işverenlere ödenmiştir. Sonuçta İşsizlik Sigortası Fonu, işçinin değil işverenin fonu haline gelmiştir.
