Bugün sizlere, Sosyal Sigortalar Kurumu’nun açıklanan 2023 yılı Faaliyet Raporu’nda yer alan bilgilerden hareketle; sosyal güvenlik sistemi içinde yer verilen teşvik ve desteklerin amaca ulaşıp ulaşmadığını analiz edeceğim.
17 FARKLI DESTEK VAR
Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından sunulan istihdam teşvik ve destekleriyle; 4/l-(a) kapsamında sigortalı çalıştıran özel sektör iş yeri işverenlerine, kayıtlı sigortalı istihdamının artırılması, kadınlar, gençler ve engelliler gibi dezavantajlı grupların istihdamının artırılması, bölgesel, büyük ölçekli yatırımlar ile stratejik yatırımların özendirilmesini teminen çeşitli kanunlarda yer alan sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden yararlanabilme olanağı sağlanmış.
Bu kapsamda, halen uygulaması devam eden 5510 sayılı Kanun’da 7, 4447 sayılı Kanunda 4, 4857 sayılı İş Kanunu’nda 1, 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanun’da 1, 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu’nda 1, 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu’nda 1, 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu’nda 1 ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda 1 olmak üzere toplamda 17 farklı sigorta prim teşviki, destek ve indirimine ilişkin iş ve işlemler Kurum tarafından yürütülüyor.
2023 yılında sunulan sigorta primi teşvikleri, destek ve indirimlerinin toplam tutarı yaklaşık 206 milyar TL’dir. Söz konusu teşvik, destek ve indirimlerin listesi aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
TEŞVİKLER DEVAM EDİYOR ANCAK HESABI İŞSİZLİK FONU ÖDÜYOR!
Köşemde 9 Şubat 2024’te “Teşviklerin Maliyeti İşsizlik Sigortası Fonu ‘ndan” başlıklı yazımı okumuştunuz. O yazımda, 03.02.2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan “7495 sayılı Kanun ile Genç, Kadın ve Mesleki Belge Sahibi Olanların İstihdamına Yönelik Teşvik” uygulamasının 31.12.2025 tarihine kadar uzatıldığını ve yine asgari ücret desteğinin de devam edeceğini yazmıştım. Yukarıdaki tabloda yer alan genç, kadın ve mesleki belge sahibi olanların istihdamını teşvik için 2023 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu bütçesinden ödenen 14 milyar 699 milyon TL, Kurumun 2024 yılı giderleri arasında yer almayacak. 2024 yılında bu kapsamdaki 650.000 kişi için İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işverenlere 24.6 milyar TL ödenecek. Yine Kurumun bütçesinden 2023 yılında asgari ücret desteği için işverenlere ödenen 34 milyar 98 milyon TL, 2024 yılında İşsizlik Sigortası Fonu’ndan yaklaşık 56.5 milyar TL olarak ödenecek.
Görüldüğü üzere; sosyal sigorta sisteminin bütçe dengesi için maliyet, işçiler için kurulan “İşsizlik Sigortası Fonu”ndan ödenerek bilanço düzeltilmeye çalışılıyor.
Ülkemizde, Ocak 2024 tarihi itibari ile sadece tek işçi çalıştıran iş yeri sayısı 815.935 ve bin kişi üzerinde işçi çalıştıran işyeri sayısı ise sadece 615’tir. Türkiye’de toplam iş yeri sayısı 2.150.681’dir. Türkiye, küçük ve verimsiz işyerlerinden oluşan, öz kaynakları yetersiz, %13’ü zombi şirketlerden oluşan bir yapıya sahip (IMF-Haziran 2023 Raporu).
Zombi şirketler, normal faaliyetlerinde kâr etmeyip veya personel sigorta primini dahi ödeyecek parayı kazanamayan, banka kredileri, devlet istihdam teşvik ve destekleri, sıkça çıkartılan vergi afları ile yaşatılmaya çalışılan şirketlerdir. Bu tür şirketlerin devlet destekleri ile yaşatılması hem haksız rekabet hem de ülke kaynaklarının israfıdır. Kıt olan sermayenin, vatandaşın “kendi işinin patronu olmak” sevdası için harcanmaması gerekir.
Gerek sosyal güvenlik sistemindeki teşvik ve destekler ve gerekse vergi sisteminde yer alan istisna ve muafiyetleri büyük ölçüde kaldırmanın zamanı geldi de geçiyor.
Para kazanamayan bir işin, istihdam yaratmasını ve vergi gelirlerine katkı vermesini beklemek, olmayacak duaya amin demektir.
