Evet, tam da tahmin ettiğiniz gibi, konu yüzde 5 uyumlu mükellef indirimi ile ilgili!
Yüzde 5 uyumlu mükellef indirimi, çağdaş vergiciliğinin en güzel uygulamalarından birisi.
Aranılan şartları taşıyan mükellefler, yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin yüzde 5’ini, ödemeleri gereken gelir ve kurumlar vergilerinden düşerek, kalanını ödüyorlar (GVK. Mük. Mad. 121; 301, 312, 317 ve 324 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğleri).
6 milyon 900 bin TL’ye kadar indirim hakkınız var!
Maalesef uygulamada yüzde 5 uyumlu mükellef indiriminin küçümsendiğini, hatta “yüzde 5 indirim oranı çok düşük, yararlanmasak ne olacak” şeklinde serzenişlerde bulunuluyor.
Oranın düşük olduğu konusunda hem fikir olmakla beraber, mevcut yüzde 5 indirimin küçümsenmesini doğru bulmuyoruz. Örneğin, içinde bulunduğumuz Nisan ayında verilecek olan (herhangi bir uzatma olmadığı takdirde) 2023 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannamesi nedeniyle 6 milyon 900 bin TL’ye kadar vergi indiriminden yararlanılması mümkün bulunuyor (324 Seri No.lu GV Genel Tebliği).
6 milyon 900 bin TL’lik indirim de, küçümsenecek bir tutar değil!
Yeni değil, 2018’den bu yana uygulanıyor!
Yüzde 5 uyumlu mükellef indirimi 2018 yılından bu yana yürürlükte. Ancak, bugüne kadar söz konusu düzenlemede 7162, 7194, 7338 sayılı Kanunlar ve 700 sayılı KHK ile çok sayıda değişiklik yapıldı. İşin ilginç yanı, bu değişikliklerin tamamının, yüzde 5 uyumlu mükellef hakkını kazanabilmek için aranılan şartların mükellefler lehine iyileştirilmesine yönelik olması! Bize göre, iyileştirme veya yumuşatma değil, ilgili düzenlemenin yeniden kaleme alınması daha doğru olacak gibi!
Yararlandırma değil yararlandırmama üzerine kurgulanmış!
Gerçekten de yüzde 5 vergi indirimi düzenlemesi sanki “yararlandırma” değil de, “yararlandırmama” üzerine kurgulanmış gibi. Belirlenen tüm şartlar, iyileştirilmesine rağmen hala olumsuzluk üzerine kurulu, bu son derece yanlış bir yaklaşım! Öncelikle bu anlayıştan kurtulmak lazım. Doğan her insan suçlu olarak doğmuyor, suç işlerse suçlu olarak kabul ediliyor, yaptırımlar uygulanıyor. Aynı şey vergi mükellefiyeti için de geçerli. Bize göre, mükellefler bu statüyü kazanmaya değil de, kaybetmemeye yönlendirilmeli! Ülke olarak vergiye uyumlu, vergisel ödevlerini yerine getiren mükellef sayısının artırılmasına ve yasal süresinde ödenen her kuruş vergiye ihtiyacımız var!
2023 yılında kaç mükellef bu indirimden yararlandı?
31 Aralık 2022 tarihi itibariyle uyumlu mükellef indirimi statüsü kapsamına giren gelir ve kurumlar vergisi mükellefi sayısı, tam olarak 3 milyon 434 bin.
Peki, bu 3 milyon 434 bin mükelleften kaç tanesi uyumlu mükellef indiriminden yararlandı?
Şimdi sıkı durun, 2022 yılına ilişkin olmak üzere 2023 yılında verilen gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri nedeniyle 29.425 gelir vergisi mükellefi ve 35.153 kurumlar vergisi mükellefi olmak üzere toplam 64.578 mükellef yüzde 5 vergi indiriminden yararlandı. İndirimden yararlananların sayısı, kapsama giren mükellef sayısının yüzde 2,15’i! Bu oran ve uyumlu mükellef sayısı çok düşük. Bu sayı ve oranın acilen ve kademeli bir şekilde artırılması şart.
29.425 gelir vergisi mükellefi 141 milyon 300 bin TL, 35.153 kurumlar vergisi mükellefi ise 1 milyar 610 milyon TL olmak üzere toplamda 1 milyar 751 milyon 300 bin TL indirimden yararlandı.
Peki, neden az sayıda mükellef yararlanıyor?
Bunun 2 nedeni var.
Birincisi, yüzde 5 indirim için aranılan şartların, sahaya ve hayatın olağan akışına uygun belirlenmemesi.
İkincisi ise, mükelleflerin bu indirimden yararlanmaktan çekinmeleri.
Yüzde 5 indirimden yararlanmak mayınlı tarlada yürümek gibi bir şey. Uyumlu mükellef statüsü için belirlenen şartların ihlal edilmemesi veya vergisel bir kazaya uğranılmaması hemen hemen imkânsız. Bu da, yüzde 5 indirimden yararlanan mükellef sayısını azaltıyor.
Yüzde 5 indirimden kimler yararlanabiliyor?
Yüzde 5 vergi indiriminden,
- Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar,
- Kurumlar vergisi mükellefleri (finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç)
yararlanabiliyor.
İndirim hangi vergiler için geçerli?
Yüzde 5 vergi indirimi, sadece yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerine göre HESAPLANAN GELİR ve KURUMLAR VERGİSİ için geçerli. Bunlar dışında kalan KDV, ÖTV, damga vergisi, stopaj gelir/kurumlar vergisi, MTV, veraset ve intikal vergisi, emlak vergisi, değerli konut vergisi vb. için yüzde 5 vergi indirimi uygulanmıyor.
Hangi şartlar aranıyor?
Kurumlar vergisi mükelleflerinin yüzde 5 vergi indiriminden yararlanabilmeleri için,
1) 2021, 2022 ve 2023 hesap dönemlerine ait vergi beyannamelerinin kanuni süresi içerisinde verilmiş ve bu beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin de kanuni süresi içerisinde ödenmiş olması,
2) Yukarıda belirtilen süre içerisinde kesinleşmiş olması koşuluyla vergi beyannamelerindeki vergi türleri itibarıyla ikmalen, re'sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması,
3) Vergi indiriminin hesaplanacağı 2023 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği tarih itibarıyla vergi aslı (vergi cezaları ve fer’i alacaklar dâhil) bin Türk Lirasının üzerinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması,
4) 2019, 2020, 2021, 2022 ve 2023 yıllarında Vergi Usul Kanununun 359. maddesinde sayılan kaçakçılık suçu fiillerinin işlenmemiş olması
gerekiyor.
Yüzde 5 indirimde hangi beyannameler esas alınıyor?
Yüzde 5 vergi indiriminden yararlanılabilmesi için sadece gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinin değil, geçici vergi beyannameleri, muhtasar, muhtasar ve prim hizmet beyannameleri, vergi dairelerine verilmesi gereken KDV ve ÖTV beyannamelerinin yasal süresinde verilmesi ve bu beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin de, vergi indiriminin hesaplanacağı gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği tarihte ödenmiş olması gerekiyor. Burada damga vergisi ile ilgili özel bir durum var: Damga vergisi beyannamesi üzerine tahakkuk eden ve ödenmeyen damga vergileri, yüzde 5 indirim uygulamasını etkilemiyor. Ancak, gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri, geçici vergi beyannameleri, muhtasar, muhtasar ve prim hizmet beyannameleri, vergi dairelerine verilmesi gereken KDV ve ÖTV beyannamelerine ilişkin olarak tahakkuk eden damga vergilerinin ödenmemesi, yüzde 5 indirimden yararlanmayı olumsuz etkiliyor.
İndirim tutarında bir üst sınır var mı?
Evet, yararlanılacak vergi indirimi sınırsız değil, tabi ki bir üst sınırı var! Hesaplanan indirim tutarı, 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere 6 milyon 900 bin TL’den fazla olamıyor (324 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği).
Vergi indirimi nasıl uygulanıyor?
Vergi indirimi, kapsama giren ve gerekli şartları taşıyan mükelleflerin yıllık kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin yüzde 5'inin, vergi dairesine ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilmesi (düşülmesi) şeklinde uygulanıyor. Şartları taşıyan mükellefler, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinin yüzde 5'ini, vergi indirim tutarı olarak hesaplıyorlar. Vergi indirimi tutarı, her hal ve takdirde 6 milyon 900 bin TL’den fazla olamıyor.
Hesaplanan indirim tutarı, öncelikle bu beyannameler üzerinden ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden düşülüyor, yani mükellefler vergi indirim tutarı kadar daha az vergi ödüyorlar. Vergi indirimi tutarının ödenmesi gereken vergiden fazla olması halinde ise kalan tutar, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebiliyor. Ancak, bu süre içerisinde mahsup edilemeyen tutarlar mükelleflere iade edilmiyor. Yani, iade hakkı ortadan kalkıyor.
İndirilemeyen tutarın mahsup imkanı var mı?
Hesaplanan yüzde 5 indirim tutarının ödenmesi gereken vergiden fazla olması durumunda kalan tutar, yılık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilir.
Bu hak düşürücü bir süre olup, bu süre içerisinde mahsup edilemeyen tutarlar iade edilmiyor.
Düzeltme veya pişmanlıkla beyan yüzde 5 indirimi etkiler mi?
Kanuni süresinden sonra düzeltme amacıyla veya pişmanlıkla verilen beyannameler yüzde 5 indirimden yararlanmaya engel değil. Ancak, yüzde 5 indirimden yararlanılabilmesi için, düzeltme veya pişmanlıkla verilen beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin, indirimin hesaplanacağı yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği tarih itibariyle ödenmiş olması gerekiyor.
Şartları taşımadığı tespit edilenlere ne işlem yapılıyor?
Vergi indiriminden yararlanan mükelleflerin, öngörülen şartları taşımadığının sonradan tespiti halinde, ilgili vergilendirme döneminde yüzde 5 indirim uygulaması nedeniyle ödenmeyen vergiler mükelleflerden vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın geri isteniliyor.
Yüzde 5 indirim nasıl muhasebeleştiriliyor?
Maliye’nin yüzde 5 indirimin nasıl muhasebeleştirileceği konusunda Tebliğ ya da Sirküler düzeyinde bir düzenlemesi bulunmuyor. Bu da, yüzde 5 indirimin nasıl muhasebeleştirileceği konusunda kafa karışıklıklarına neden oluyor. Yüzde 5 indirim uygulamada iki şekilde muhasebeleştiriliyor.
Birinci yöntem: 570 Geçmiş Yıllar Karları hesabına ilave edilmesi!
Yüzde 5 oranındaki indirim tutarının gelir tablosu ile ilişkilendirilmeden bilanço hesapları ile kayıtlara alınması, yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinin verilmesiyle beraber, 136 Diğer Çeşitli Alacaklar hesabına borç yazılarak, karşılığında 570 Geçmiş Yıllar Karları Hesabına ilave edilmesi gerekiyor. Bu görüşe göre, indirim tutarı vergi karşılıklarını ilgilendirdiğinden, yani geçmiş yıl karları ile ilgili olduğundan, 570 Geçmiş Yıllar Karları Hesabına ilave edilmesinden başka seçenek bulunmuyor.
İkinci yöntem: Gelir yazılması (602 no.lu hesap)!
Bu görüşe göre, yüzde 5 indirim tutarı, mükellefler açısından kurumlar vergisine tabi olmayan bir gelir niteliğinde bulunuyor. Bu nedenle, yüzde 5 indirim tutarının 136 Diğer Çeşitli Alacaklar hesabına borç yazılarak, 602 Diğer Gelir Hesabına alacak yazılmak suretiyle muhasebeleştirilmesi, daha sonra ise gelir olarak kayıtlara alınan bu tutarın, indirimin hesaplandığı ilgili yıl kurumlar vergisi beyannamesinde “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” bölümünde indirim olarak beyan edilmesi gerekiyor.
Maliye her iki yönteme de onay veriyor!
Maliye’nin bu konuda Tebliğ ya da Sirküler düzeyinde bir düzenlemesi bulunmuyor, sadece özelge düzeyinde verdiği idari görüşler var.
Maliye, konu ile ilgili olarak bir Vergi Dairesi Başkanlığı’na gönderdiği yazıda;
“2017 hesap dönemine ilişkin olarak 2018 hesap döneminde verilen kurumlar vergisi beyannamesinde hesaplanan yüzde 5 indirim tutarının mükellef kurum tarafından 2018 hesap dönemi kazancının tespitinde gelir kalemi olarak dikkate alınmış olması halinde, bu tutarın 2018 hesap dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde “diğer indirim ve istisnalar” bölümünde gösterilmesinin mümkün olduğunu, bunda bir sakınca bulunmadığını”
açıklamış bulunuyor (GİB’in 14.11.2019 tarihli ve 27238360-125.32-E.157432 sayılı yazısı).
Durumunuzu interaktif vergi dairesinden öğrenebilirsiniz!
Vergiye uyumlu olup olmadığınızı ve yüzde 5 vergi indiriminden yararlanma durumunuzu İnteraktif Vergi Dairesine girerek kolaylıkla öğrenebiliyorsunuz. Bunun için vergi dairesine gitmenize veya sormanıza gerek yok!
