Kayıt dışı istihdam, kayıt dışı çalıştırılanlar, sosyal güvenlik ve vergi sistemi için çok büyük bir sorundur. Kayıt dışı istihdam nedeniyle, sosyal güvenlik sistemi tahsil etmesi gereken sigorta primini, vergi idaresi ise çalışanların ücretlerinden kaynakta kesilen Gelir Vergisi’ni alamaz.
Kayıt dışı istihdam, kayıt dışı işçi çalıştıran işveren ile kayıtlı işçi çalıştıran işverenler arasında haksız rekabete yol açtığı gibi en büyük zararı kayıt dışı çalıştırılanlara vermekte, onları sosyal güvenlik haklarından mahrum bırakmaktadır. Dolayısıyla kayıt dışı istihdam ile mücadele hem ülke hem de çalışanlar için sıkı bir şekilde yapılmak zorunda.
Kayıt dışı istihdam ile mücadele ana görevi olan Sosyal Güvenlik Kurumu, 2023 yılı Faaliyet Raporu’nu açıkladı. Bugün sizlere; bu faaliyet raporunda yer alan bilgilerden hareketle, ülkemizde kayıt dışı istihdam ile ilgili yapılanları değerlendirmek istiyorum.
KAYIT DIŞI İSTİHDAM ORANI %25.42’YE DÜŞÜRÜLMÜŞ!
Faaliyet raporunda; kayıt dışı istihdamla yapılan mücadeleler neticesinde, 2023 yılı dördüncü çeyrek itibarıyla kayıt dışı istihdam oranının %25.42’ye düşürüldüğü iddia edilmekte.
2023 yılında, prime esas kazanç seviyesi %20 ve üzerinde azaldığı belirlenen sigortalılara yönelik bilgilendirme amacıyla 181.494 kişiye SMS (kısa mesaj) gönderilmiş.
Kurum, eksik ücret bildirimiyle mücadele kapsamında, kalifiye meslek mensubu sigortalılara asgari ücret seviyesi ve buna yakın bir düzeyde bildirimde bulunduğu tespit edilen işverenlere yönelik bilgilendirici mektuplar gönderme faaliyeti planlanmış. Ücretlerin eksik bildiriminin önlenmesi amacıyla; doktor, mühendis, avukat, sporcu, öğretmen gibi kalifiye meslek gruplarından çalışanlarını asgari ücret seviyesi veya buna yakın bir düzeyde bildirdiği belirlenen 2.505 işverene, bilgilendirici mektuplar e-tebligat gönderilmiş.
Bu faaliyetler ve aşağıda kapsamı açıklanan denetimler sonucunda; kayıt dışı istihdam oranının, 13 milyon sığınmacı olan ülkemizde %25.42’ye indirildiği iddia edilmektedir.
DENETİM SONUÇLARI
Faaliyet Raporu’nda; kayıt dışı istihdamı engellemek için 2023 yılında Sosyal Güvenlik Denetmenleri tarafından yapılan denetim sonuçlarına ilişkin sayısal veriler tablo halinde yer almıştır.
KAYIT DIŞI İSTİHDAM ORANININ AZALMIŞ OLMASI, TÜRK MUCİZESİ!
Ülkemizde çalışabilir nüfus 65 milyon kişi iken, işçi, memur ve Bağkur’a tabi kayıtlı çalışan sayısı sadece 23 milyon kişidir. Son üç yıldır kayıtlı çalışan sayısı, düzenli düşüş göstermektedir. Bu durumun sebeplerini hepimiz çok iyi biliyoruz. Enflasyon nedeniyle asgari ücrete yapılmak zorunda kalınan zamlar nedeniyle; sigorta maliyetleri artmış, bu durum kayıt dışılığın temel nedeni olmuştur. Asgari ücret ile çalışan bir işçi için işverenlerin her ay 5.900 TL sigorta primi ödediğini hatırlatırım. Asgari ücrete kadar elde edilen ücret geliri için tanınan vergi istisnasına rağmen, ücret gelirlerine uygulanan adaletsiz Gelir Vergisi tarifesi de kayıt dışılığı teşvik ediyor.
Türkiye’de 13 milyon sığınmacı var. Mobilya sektörü başta olmak üzere birçok imalat sektöründe sığınmacı istihdamı tavan yapmış. Bunlar denetlenmiyor, denetlenmiş gibi yapılıyor. Yukarıdaki tabloda; bir yılda sadece 2.264 kayıt dışı çalışan yabancı uyruklu tespiti, beni haklı çıkarıyor. Sığınmacılar, kâr hırsı ile sigortasız ve düşük ücretle çalıştırılarak istismar ediliyor. Daha yüksek ücret isteyen Türk vatandaşları ise “iş beğenmiyor”oluyor.
Yukarıdaki tabloda yer alan boşandığı eşi ile birlikte yaşadığı için şikayet edilen 2.979 kişiden 2.418 kişinin gelir/aylığının denetimler sonucunda kesilmesi, çok vahim bir Türkiye gerçeğini belgeliyor. Aile kurumu denince mangalda kül bırakmayanların yoksulluk ve sefalete sürükledikleri insanlar, çaresizlikten daha neler yapacak hep birlikte göreceğiz.
