Şirketlere sürpriz düzenleme: Asgari kurumlar vergisi!

Kurban bayram öncesi TBMM’ye verilmesi beklenen Torba Yasa Teklifi, son anda alınan bir kararla bayram sonrasına bırakıldı. Teklifin bu hafta içinde TBMM’ye verilmesi bekleniyor.

Torba Yasa Teklifi’nde, yeni ve mevcut maddelerde değişiklik öngören çok sayıda düzenleme yer alıyor. Son günlerde bu düzenlemelerin birçoğu yazılı ve görsel medyada yer almaya başladı. Gerek bu yayınlar gerekse Hazine ve Maliye Bakanı Sayın Mehmet Şimşek’in yaptığı açıklamalardan, kamuoyunun beklediği “önemli mahiyetteki” birçok düzenlemenin kapsamdan çıkarılarak, ek çalışmalar yapılması amacıyla bir süreliğine ertelendiği anlaşılıyor. Örneğin, tapuda gerçek satış bedeline geçiş, emlak vergisi ve tapu harcının gerçek satış bedeli üzerinden alınması, özellikle büyükşehirlerde basit usulde vergilendirme ve esnaf muaflığının kaldırılması, borsadaki alım - satım işlemlerinden sağlanan kazançların vergilendirilmesi ve borsadaki işlemlerden borsa işlem vergisi alınması gibi…

Özellikle yerel seçimler ile depremin yarattığı maliyetlerin karşılanmasına yönelik olarak hazırlanan Torba Yasa Teklifi’ndeki düzenlemelerden, 400 – 500 milyar TL civarında ek vergi geliri elde edilmesi bekleniyor.

Torba Yasa Teklifi’ndeki çok sayıda önemli düzenleme yer alıyor. Bunlar arasında en önemlisi ise, 2024 yılında 1 milyon 164 bin şirketi ilgilendiren ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ düzenlemesi!
 

Asgari kurumlar vergisine neden ihtiyaç duyuldu?

2023 yılı sonu itibariyle 1.143.344 kurumlar vergisi mükellefi bulunuyor.

Maliye’nin 2023 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannameleri üzerinde yaptığı analize göre, 1.143.344 kurumlar vergisi mükellefinin yaklaşık yarısının zarar ya da matrahsız beyanname verdiği, bu mükelleflerin 5,7 trilyon TL gibi bir bilanço karı, 60 trilyon TL hasılatı olduğu tespit edildi.

Bu kadar yüksek hasılat ve kara göre ödenecek vergi çıkmaması veya zarar beyan edilmesi oldukça ilginç! Tabi bunun haklı gerekçeleri de olabilir. Örneğin, yüksek faiz oranıyla borçlanmak, döviz kredisi kullanılması, teşvik belgeli yatırımlarda indirimli kurumlar vergisi uygulaması, KKM istisnası gibi. Ayrıca, giderek artan kayıt dışılık ve vergi ödememe alışkanlığının artması da işin başka bir boyutu. Kamuoyunda da sıkça tartışılan bu konulardan hemen herkes oldukça rahatsız. Sadece bu nedenlerle, son dönemde akademisyenler ve vergi uzmanlarınca servet vergisi ve vergi sistemimizde daha önce uygulanan vergi güvenlik önlemlerinin geri getirilmesi hususu tartışılmaya ve önerilmeye başlandı.

Maalesef vergi sistemimizde vergi güvenlik müessesesi olarak adlandırılan pek çok düzenleme geçmişte yürürlükten kaldırıldı, yani şu an için bir iki düzenleme hariç herhangi bir vergi güvenlik müessesesi bulunmuyor. Oysa birçok ülkede vergi güvenlik müessesesi olarak adlandırılan çok sayıda düzenleme var ve uygulanıyor. Örneğin, bazı AB ve OECD ülkelerinde asgari kurumlar vergisi uygulanıyor.

Gelinen son noktada, gerek bütçe gelirleri içerisindeki dolaysız (doğrudan) vergi payının artırılması gerekse kurumlar vergisi mükelleflerinin en az yarısının beyannamelerini zarar ya da matrahsız olarak vermeleri, bir “vergi güvenlik müessesesi” olarak bazı AB ve OECD ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de asgari kurumlar vergisi (minimum tax base) düzenlemesini gündeme getirdi.

Torbadaki asgari kurumlar vergisi düzenlemesi nasıl?

Torba Yasa Teklifi ile, bazı AB ve OECD ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de asgari kurumlar vergisi (minimum tax base) uygulamasının getirilmesi öngörülüyor.

Teklif edilen düzenlemeye göre; asgari kurumlar vergisi; 

- Tahakkuk eden kurumlar vergisi,

- İndirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancının yüzde 10’u olarak hesaplanan asgari vergi

- Beyan edilen hasılatın yüzde 2’si (Banka ve finans kurumlarında aktif toplamının yüzde 2’si) matrah kabul edilerek yüzde 10 oranında hesaplanan asgari verginin,

yüksek olanından az olamayacak.

Yani, asgari kurumlar vergisinin hesabına iki farklı kriter getiriliyor: Birincisi, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancının %10’u, ikincisi ise, beyan edilen hasılatın %2’sinin (Banka ve finans kurumlarında aktif toplamının %2’si) %10’u.

Dolayısıyla, şirketlerin kendi beyanlarına göre hesapladıkları kurumlar vergisi;

- İndirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancının %10’u olarak hesaplanan asgari vergiden veya

- Beyan edilen hasılatın % 2’si (Banka ve finans kurumlarında aktif toplamının %2’si) matrah kabul edilerek % 10 oranında hesaplanan asgari vergiden

düşük olamayacak,  düşükse,  yüksek olanı o yıl için hesaplanan kurumlar vergisi olarak kabul edilecek.

Asgari vergi nedeniyle fazladan ödenecek verginin hesabı!

Konuyu basit bir örnekle anlatmak gerekirse; bir şirketin 2025 yılı net satışları 100 milyar TL., ticari bilanço karı 10 milyar TL, istisna toplamı 5 milyar TL, indirimler toplamı ise 2 milyar TL olsun.

Asgari kurumlar vergisi uygulamasının yasalaşması durumunda mükellef kurumun ödemesi gereken kurumlar vergisinin hesabı şu şekilde olacak:

Buna göre Şirket 2025 hesap dönemine ilişkin olarak 750 Milyon TL kurumlar vergisi ödeyecekken, asgari kurumlar vergisi hesabı ve kıyaslaması nedeniyle 1 Milyar TL yani fazladan 250 Milyon TL kurumlar vergisi ödeyecek.

Asgari Kurumlar Vergisinin kapsamına kimler girecek?  

Asgari kurumlar vergisinin kapsamına, kurumlar vergisi mükellefleri girecek. Yani,

- Sermaye şirketleri (anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar),

- Kooperatifler,

- İktisadî kamu kuruluşları,

- Dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeler,

- İş ortaklıkları

Kurumlar vergisi beyannamelerini verirken asgari kurumlar vergisi hesabı da yapacaklar.

Asgari Kurumlar Vergisinden Kimler Daha fazla Olumsuz Etkilenecek?

Asgari kurumlar vergisi uygulamasından indirim ve istisnalar dolayısıyla az vergi ödeyen ya da hiç ödemeyen mükellefler, zarar etmesi nedeniyle kurumlar vergisi matrahı oluşmayan mükellefler olumsuz etkilenecek. Çünkü, asgari kurumlar vergisinin en önemli amacı, istisna ve indirimler dolayısıyla oluşan vergi erozyonunun etkisinin azaltılması, indirim ve istisnalar üzerinden az da olsa kurumlar vergisi alınmak istenilmesi.

Hasılat esaslı asgari verginin mahsup imkanı olacak mı?

Torba Yasa Teklifi’nde, hasılat esas alınarak alınmış asgari kurumlar vergisinin, mükellefler tarafından takip eden beş hesap dönemi boyunca asgari vergi üzerinde ödenmesi gereken kurumlar vergisinden mahsup edilmesi öngörülüyor.

Bu olumlu bir düzenleme!

Yeni işe başlayanlara asgari vergi uygulanacak mı?

Torba Yasa Teklifi’nde, yeni işe başlayan kurumlar vergisi mükellefleri için, işe başlanılan dönem dahil 3 vergilendirme dönemi asgari vergi uygulanmaması öngörülüyor.

Yatırım teşvik belgesi alanlar için özel bir durum var mı?

Evet, var!

Teklifte, Torba Kanunun yayımı tarihinden önce yatırım teşvik belgesi alanlar için bu kazanca isabet eden tutarla sınırlı olmak üzere, asgari kurumlar vergisi oranının yüzde 10 değil, yüzde 5 olarak uygulanması öngörülüyor.

Cumhurbaşkanına verilen bir yetki var mı?

Var, Teklifte, Cumhurbaşkanına, öngörülen oranları artırma ve azaltma yetkisi veren bir düzenleme yer alıyor.

Ne zaman yürürlüğe girecek?

Torba Yasa Teklifi ile, asgari kurumlar vergisi uygulamasına 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere başlanılması öngörülüyor. Yani, asgari kurumlar vergisi düzenlemesi, 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere Torba Kanunun Resmi Gazete’de yayım tarihinde yürürlüğe girecek.

Ne kadar bir hasılat elde edilmesi bekleniyor?

Maliye, asgari kurumlar vergisinden 2025 yılı için ilave 90 milyar TL ek gelir bekliyor. Bize göre,  bu tutarın 140 Milyar TL’nin altına düşmesi söz konusu değil.

Asgari kurumlar vergisi ile ilgili merak edilen sorular!

Asgari kurumlar vergisi ülkemiz için yeni bir düzenleme değil, daha önce 1992-1999 yılları arasında da uygulandı.

Her ne kadar teklif metni tam olarak netleşmese de, yeni asgari kurumlar vergisi ile ilgili cevabı merak edilen çok sayıda soru işareti var. Düzenleme henüz teklif aşamasında olduğundan, aşağıda belirtilen hususların da yasalaşma sürecinde dikkate alınmasında fayda görüyoruz:

1- Asgari kurumlar vergisi hesabında geçmiş yıl zararlarının mahsubuna izin verilecek mi?

2- Asgari kurumlar vergisinin hesabında brüt satışlar mı yoksa net satışlar mı dikkate alınacak?

3- Kriterler belirlenirken cirosu yüksek fakat karlılığı düşük (akaryakıt, otomotiv vb.) şirketlerin durumu dikkate alınacak mı? Alınacaksa bu şirketler için farklı kriterler veya farklı bir oran belirlenecek mi?

4- Ek vergide olduğu gibi bazı indirim ve istisnalar veya mükellefler/sektörler kapsam dışı bırakılacak mı?

5- Maliye, ek vergide depremin yarattığı harcamaların finansmanını gerekçe göstererek Anayasa Mahkemesi’ni ikna etmişti. Asgari kurumlar vergisi uygulamasının Anayasa’nın 73. Maddesine aykırı olduğu iddiasıyla iptali için Anayasa Mahkemesine götürülmesi ihtimalinin yüksek olması gözönüne alındığında, idare nasıl bir haklı gerekçe ortaya koyacak?

6- Asgari kurumlar vergisi geçici vergi dönemlerinde uygulanacak mı?