“Ulusal taşıt tanıma sistemi (UTTS)” nedir?

UTTS’nin kurulmasına ilişkin tebliğ aslında yaklaşık bir yıl önce (2023 Ekim ayında) yayımlandı. “1 seri numaralı Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği”.

Söz konusu tebliğde UTTS şöyle tanımlanıyor: Taşıt Tanıma Birimi (TTB) ve Taşıt Tanıma Okuyucu Cihazı (TTO) ile Yeni Nesil Akaryakıt Pompa Ödeme Kaydedici Cihazı (YN Pompa ÖKC) arasındaki iletişimi ve bu cihazların birlikte çalışmasını sağlayan, sistem kapsamındaki bilgilerin kaydedilmesine, saklanmasına ve paylaşılmasına imkân veren sistem.

UTTS, Darphane tarafından kurulacak ve işletilecektir. UTTS mükellefleri ve paydaşlarının öncelikle bu sisteme kaydolmaları gerekiyor. Montaj talepleri de bu platform üzerinden Darphane’ye bildirilecek. Darphane tarafından yetkilendirilmiş olan Yetkili Montaj Firmaları Darphane’den temin edecekleri UTTS donanımlarını taşıtlara ve akaryakıt istasyonlarına monte edecekler.

Akaryakıt pompasına TTO (Taşıt tanıma okuyucu)

Bu sistemin ikinci ayağı akaryakıt istasyonları. Bunların akaryakıt pompa tabancalarına “Taşıt Tanıma Okuyucu” (TTO) taktırma zorunluluğu bulunuyor. TTO, taşıtlara takılacak olan Taşıt Tanıma Birimi (TTB) üzerindeki bilgileri okuyabilen, okunan bilgilerin YN Pompa ÖKC’lere otomatik olarak iletilmesine imkân sağlayan cihaz olarak tanımlanıyor.

Akaryakıt istasyonu işleten mükelleflerin, en az bir pompa ünitesinin tabanca aparatları üzerine TTO bağlatmaları gerekiyor. Bu nedenle akaryakıt istasyonlarının, nitelikleri Darphane tarafından belirlenen ve Darphane ya da yetkili firmalar tarafından üretilen TTO’ları temin ederek 31 Aralık 2024 tarihine kadar taktırmaları gerekiyor. Darphanenin ürettiği bu TTO’ların montaj işlemleri ise sadece Darphanenin yetkilendirdiği firmalar tarafından gerçekleştirilebiliyor.

Yakıt depolarına TTB (Taşıt tanıma birimi)

TTB; yakıt verilen taşıtların yakıt depo girişine monte edilebilen ve söküldüğünde tekrar kullanılamayan, taşıta ait plaka bilgisi, mükellefe ilişkin bilgiler gibi hususları hafızasında muhafaza eden ve bu bilgilerin akaryakıt alımı sırasında TTO vasıtasıyla YN Pompa ÖKC’lere otomatik olarak iletilmesine imkân sağlayan pasif bir devre ve anteni içeren birim olarak tanımlanıyor.

Darphane’den temin edilen TTB’lerin montaj işlemleri sadece Darphane tarafından yetkilendirilen firmalar tarafından yapılacaktır. TTB’lerin montaj işlemlerine ait süreçler Darphane tarafından belirlenecektir. Bu cihazların taşıtların yakıt depo girişlerine, söküldüğünde çalışmayacak şekilde montajının yapılması gerekiyor.

Sahiplik ve/veya plaka bilgisinin değişmesi ile zarar görme, bozulma gibi nedenlerle çalışmaması durumunda TTB’ler sadece yetkili firmalar tarafından taşıt üzerinden sökülecek ve yerine yeni tanımlanan TTB’ler takılacaktır. Bunlar dışında TTB’lerin taşıttan sökülme imkânı bulunmuyor.

https://utts.gov.tr/utts-yetkilendirilmis-montaj-firmasi-listesi.pdf adresinden, Darphane tarafından yetkilendirilmiş olan “Taşıt Montaj Firması Listesi”ne ulaşabilirsiniz.

Kapsam ve uygulamanın başlangıcı

Tebliğde, hangi mükelleflerin yakıt depo girişine TTB taktırmak zorunda oldukları da belirlenmiş durumda. Buna göre söz konusu cihazların, kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dâhil olan ve işte kullanılan taşıtlara 31 Aralık 2024 tarihine kadar takılması zorunluluğu bulunuyor. Yani özel kullanılan taşıtlar şimdilik TTB taktırma zorunluluğu kapsamında bulunmuyor. Ama bunun uzun sürmeyeceği de geçtiğimiz günlerde çıkarılan 2 numaralı tebliğle anlaşıldı.

Buna göre 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren ilk defa iktisap edilen, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (II) sayılı listedeki mallardan (taşıtlar) kayıt ve tescile tabi olanlar da TTB taktırma zorunluluğu kapsamına alındı. Bu durumdaki taşıtlara kayıt ve tescil işlemini takip eden bir ay içerisinde TTB taktırılması gerekiyor.

Diğer taraftan bu yıl sonuna kadar TTB taktırmak zorunda olan taşıtlar dışında olmakla birlikte taşıt tanıma sistemi kullanan taşıtlara da 30 Haziran 2025 tarihine kadar TTB taktırma zorunluluğu getirildiğini hatırlatmak isteriz.

Tebliğde ayrıntılarına yer verilen kamu araçları ile diplomatik araçlar ise TTB taktırma zorunluluğu dışında bulunuyor.

Belge düzeni

UTTS kapsamında yapılan akaryakıt satışlarında, taşıtın plakasına ilişkin bilgiler sistem kapsamında YN Pompa ÖKC’ye otomatik olarak iletilecek ve ÖKC Fişi, detayları Başkanlık tarafından ynokc.gib.gov.tr adresinde yayımlanacak teknik kılavuzla belirlenecek, UTTS kapsamında düzenlendiğini gösteren bilgiyi ihtiva edecek şekilde düzenlenecektir.

UTTS kapsamında yapılan akaryakıt satışlarının, Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanunla İlgili Genel Tebliğ (Seri No: 68)’de belirlenen taşıt tanıma sistemine ilişkin belge düzenine yönelik kurallar çerçevesinde de belgelendirilmesi mümkündür.

Ücretler

UTTS kapsamında Darphaneden temin edilebilecek donanıma ilişkin ücretler ile UTTS kapsamında verilecek hizmetlerden alınabilecek ücretler Darphane tarafından belirlenecek ve darphane.gov.tr adresinde ilan edilecektir. Söz konusu ücretler, Darphanenin bir kamu bankası nezdinde açacağı banka hesabına yatırılacaktır.

Ücretler, ilan edildiği ilgili yıl için geçerli olacak, her yılın başında Türkiye İstatistik Kurumunca bir önceki yıl için belirlenen yıllık Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) oranında artırılacak ve bir yıl süresince uygulanacaktır. Yıllık fiyat artışı ait olduğu yılın 1 Ocak tarihinden itibaren geçerli olacaktır.

Alınması planlanan ücretler mevzuatta yukarıdaki gibi tanımlanmış olmakla birlikte bu tarih itibarıyla henüz belli olmadığını da belirtmek isteriz.

Çok sayıda aracın kapsama girdiği, bunların hepsine fiziki olarak TTM takılacağı ve yıl sonuna da 3 ay gibi kısa bir süre kaldığı düşünüldüğünde, sistemin bir an önce uygulamaya geçirilmesinde fayda olduğunu düşünüyoruz. Aksi taktirde uygulamaya geçilmeden mecburi bir uzatma gündeme gelebilecek ya da yıl sonuna doğru akaryakıt istasyonlarında istenmeyen kuyrukların oluşmasına sebebiyet verilebilecektir.

Ayrıca uygulamaya ilk dahil olacak firma taşıtları için ücretin ne kadar olacağının bir an önce duyurulması, akabinde 2025’in ikinci yarısından itibaren satın alınan özel taşıtların da kapsama girecek olması nedeniyle bu ücretlerin ya çok düşük tutulması ya da ücretsiz olarak montajın sağlanmasının daha uygun olacağını düşünüyoruz.

Gelişmeleri https://utts.gov.tr/ adresinden takip edebilirsiniz.