Türkiye genelindeki mükelleflerin inceleme oranlarına bakıldığında, 2022 yılında vergi inceleme oranı artış göstermiş ve son beş yılın en yüksek inceleme oranına ulaşılmıştır.
Vergi Denetim Kurulu, 2022 yılı Faaliyet Raporu'nu yayımladı. Vergi Denetim Kurulu'na tahsis edilen vergi başmüfettişi, vergi müfettişi ve vergi müfettiş yardımcısı kadro adedi 15.238 olmasına rağmen; bu kadroların 7.790 adedi dolu ve 7.448 adedi ise halen boş bulunmaktadır. Vergi Denetim Kurulu'nda 7.790 kişilik vergi başmüfettişi, vergi müfettişi ve vergi müfettiş yardımcısı olmasına rağmen, kurulun aktif denetim gücü sayısı 6.081 kişidir. Bu rakamlardan 1.709 vergi müfettişinin aktif denetim gücünde yer almadığı, diğer faaliyetlerle ilgili görevlendirildiği anlaşılmaktadır.
Türkiye genelindeki mükelleflerin inceleme oranlarına bakıldığında, 2022 yılında vergi inceleme oranı artış göstermiş ve son beş yılın en yüksek inceleme oranına ulaşılmıştır.
Faaliyet raporuna göre; vergi müfettişleri tarafından yürütülen incelemeler sonucunda 52 milyar 80 milyon TL matrah farkı bulunurken, 23 milyar 135 milyon TL vergi tarhı önerilmiş ve 53 milyar 532 milyon TL ceza kesilmiştir.
Vergi denetim gücü verimli kullanılıyor mu?
Vergi Denetim Kurulu 2022 yılı Faaliyet Raporundan çıkan sonuçlar:
■ 2022 yılında yapılan vergi incelemeleri sonucunda tarhı istenen toplam 23.135.505.200 TL tutarındaki verginin oransal dağılımı; %71.21 KDV, %8.98 ÖTV, %8.01 Kurumlar Vergisi, %6.25 Kurum Geçici Vergi, %1.81 Gelir Vergisi, %1.31 Gelir Vergisi Stopajı ve %0.97'si ise Kurumlar Vergisi Stopajı şeklindedir. Bu sonuç Türkiye'de vergi oranının yüksek olduğu KDV ve ÖTV'de vergi kayıp ve kaçağının çok yüksek olduğunu kanıtlamaktadır.
■ Vergi müfettişlerinin mesaisinin çok büyük bölümünü sahte belge düzenleme ve kullanma incelemeleri oluşturmaktadır. Yapılan tarhiyatların çok bir bölümünün tahsil kabiliyetinin olmadığının tespitini de ortaya koymak zorundayız.
■ Ülkemizde bazı mükelleflerin 5 yıllık hesaplarının incelendiği, bazı mükelleflerin ise hiç incelenmediği de bir gerçektir.
■ Çok sık çıkartılan matrah artırımı düzenlemeleri, vergi müfettişlerinin iş yükünü azaltmakla birlikte vergiye gönüllü uyumu da azaltmaktadır.
■ Vergi mükelleflerini ciro ve aktif büyüklüğe göre sınıflandırıp, bazı mükellefleri 2 yılda bazılarını ise 3 yılda bir olmak üzere incelemeye almak, daha verimli sonuçlar alınmasını sağlayacaktır.
Ülkemizde 85 milyon nüfus var ancak mükellef sayısı sadece 3.433.964'tür. Diğer ülkelerde nüfusun yarısı kadar vergi mükellefi varken, bizde nüfusun sadece yüzde 4'ü vergi mükellefidir. Türkiye'de vergi sistemi adaletsizlikten dolaylı vergiler üzerine kurulduğu ve gelir vergisinde toplam gelir vergisinin yüzde 94'ünün kaynakta kesinti (tevkifat) yoluyla alınması nedeniyle mükellef sayısı artamamaktadır. Çaktırmadan vergi alma uygulaması (KDV, ÖTV) ülkemizde yurttaşlık bilincinin ve hesap sorma kültürünün gelişmemesinin de en
önemli nedenidir.
Sözcü | Nedim TÜRKMEN
