Hazine ve Maliye Bakanlığı, merkezi yönetim bütçe gerçekleşmelerini açıkladı. Merkezi yönetim bütçesi, 2022 yılı Eylül ayında 78 milyar 627 milyon TL açık vermiş iken, 2023 yılı Eylül ayında 129 milyar 218 milyon TL açık verdi. Eylül ayında bütçe giderleri 570.5 milyar TL ve gelirleri ise 441.3 milyar TL olarak gerçekleşti.
Merkezi yönetim bütçesi, 2022 yılı Ocak-Eylül döneminde 45 milyar 500 milyon TL açık vermiş iken, 2023 yılı Ocak-Eylül döneminde merkezi yönetim bütçe giderleri 3 trilyon 952,6 milyar TL, bütçe gelirleri 3 trilyon 440 milyar TL ve bütçe açığı 512 milyar 602 milyon TL olarak gerçekleşti.
İlk 9 ay itibarıyla toplam bütçe gideri olan 3 trilyon 952 milyar 585 milyon TL'nin, 2 trilyon 982 milyar 35 milyon TL'lik bölümü vergi gelirlerinden karşılanmıştır. Yani bütçe giderlerinin %75'i vergilerle finanse edilmiştir. Bütçe yapılırken, bütçe giderlerinin %86'sının vergi gelirleri ile finanse edileceği baz alınmıştı. Dolayısıyla son 3 ayda bu oranın tutup tutmayacağını hep birlikte göreceğiz.
GİDERLER TÜKETİM VERGİLERİ İLE KARŞILANMAYA ÇALIŞILIYOR
İlk 9 ayda gerçekleşen vergi türleri itibarıyla tahsilat tutarları ve bu tahsilatların vergi geliri içindeki paylarını gösteren tablo aşağıdaki şekilde oluşmuştur.
2023 yılı Ocak-Eylül dönemi vergi gelirleri tahsilatı geçen yılın aynı dönemine göre %81 oranında artarak, 2 trilyon 982 milyar 35 milyon TL ve genel bütçe vergi dışı gelirleri ise 383 milyar 116 milyon TL olarak gerçekleşti. 2023 Ocak-Eylül döneminde KDV ve ÖTV'nin toplam vergi gelirleri içindeki payı %53.55, dolaylı vergilerin payı %66.88 ve dolaysız vergilerin payı ise %33.12 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo incelendiğinde; vergi tahsilatına en yüksek katkının Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi gelirlerinden olduğunu görüyoruz. 100 TL vergi tahsilatının ilk 9 ayda 53.55 TL'si Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi'nden yapılmış. Özel Tüketim Vergisi bazı listelerde yer alan ürünler ile ilgili maktu ve asgari maktu vergi tutarlarının artırılmasının da etkisi ile %119.3 oranında artışla 611 milyar 515 milyon TL oldu. ÖTV gelirlerindeki bu artışta, petrol ve doğalgaz ürünleri ile motorlu taşıtlardan alınan ÖTV'deki artış öne çıkmaktadır. Yılın ilk 9 ayında motorlu taşıtlardan elde edilen ÖTV geliri, 297 milyar TL ile toplam ÖTV gelirinin %49'unu, toplam vergi gelirlerinin ise %10'unu oluşturdu.
Dahilde alınan KDV tahsilatı ilk 9 ayda %175.5, ithalde alınan KDV tahsilatı ise %54.9 oranında arttı. Dahilde alınan Katma Değer Vergisi'nin artışına 10.07.2023 tarihinden itibaren 2 puanlık KDV oran artışı, enflasyon ve iç talep kaynaklı büyüme etkili olmakla birlikte, ithalde alınan Katma Değer Vergisi'nin artışında ithalatın artması ve döviz kurundaki yükseliş etkili oldu.
SON DÜZLÜKTE HER ŞEY NETLEŞECEK
Ek bütçe ile birlikte 2023 yılı vergi tahsilat hedefi 4 trilyon 270 milyar 668 milyon TL'ye çıkartılmıştı. İlk 9 ayda gerçekleşen 2 trilyon 982 milyar 35 milyon TL vergi tahsilatı ile birlikte, yıllık hedefin %69'una ulaşılabildi. Yılın son 3 ayında tahsilat hedefinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini Kasım 2023'te verilecek geçici vergi beyannameleri belirleyecek.
2023 yılı için belirlenen ve Ek Bütçe Kanunu ile de değiştirilmeyen bütçe açığı hedefi 659.4 milyar TL idi. Orta Vadeli Program (OVP) ile revize edilen bütçe açığı hedefini dikkate almaz isek, bütçe açık hedefinin %77.7'sine ulaşılmış durumda. Son OVP ile birlikte 2023 yıl sonu bütçe açığı hedefi 1.633 trilyon TL'ye revize edildi. Ocak-Eylül 2023 döneminde 512.6 milyar TL düzeyinde gerçekleşen bütçe açığı, OVP'nin bu sene için öngördüğü açığın %31.4'ünü oluşturdu. OVP hedefine göre, yılın son 3 ayında 1.1 trilyon TL'lik bütçe açığı alanı bulunuyor.
Orta Vadeli Program, son çeyrekte çok yüksek bir bütçe açığı verileceğini öngörüyor. Geçen yıldan ertelenen doğalgaz ödemeleri, kamu kurumlarının görev zararları, emeklilere yapılacak ikramiye ödemeleri, personel giderleri ile cari transferlerde oluşan ciddi artışlar, artan faiz ödemeleri ve deprem bölgesine yapılacak harcamalar bu açığın nedeni olacak.
