Bütçe açığında en büyük pay cari transferlere ait

Ocak-Temmuz 2024 döneminde yapılan her 100 TL’lik kamu gideri aşağıdaki harcama kalemlerine belirtilen yüzdeler ile dağıtılmıştır.

■ Cari Transferler %39.0

■ Personel Giderleri %28.3

■  Faiz Giderleri %12.3

■ SGK Devlet Primi Giderleri %3.5

■ Mal ve Hizmet Alım Giderleri %6.1

■ Borç Verme %3.3

■ Sermaye Giderleri %6.9

■ Sermaye Transferleri %0.6

Bugün sizlere; bütçe giderlerinin %40’ını oluşturan ve vergilerimizin büyük çoğunluğunun harcandığı ama ayrıntısına yoğunlaşılmayan, sadece rakamdan ibaret olduğu zannedilen ve bütçe açığının en önemli nedeni olan cari transferler kalemi ile ilgili ayrıntılı bilgi vereceğim.

2024 yılının Ocak-Temmuz dönemi giderlerinin iki büyük kalemini %67.29 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturmaktadır. Personel giderleri %119.69 artarak 697.3 milyar TL’den 1.531,8 milyar TL’ye yükselerek giderlerin %28.33’ünü; cari transferler ise %71.89 artarak 1.225,1 milyar TL’den 2.105,8 milyar TL’ye yükselerek toplam giderlerin %38.95’ini oluşturdu. Giderler içinde faiz giderlerinin payı da %12.34 seviyesinde.

Cari transferlerin 2023 yılı gerçekleşme, 2024 yılı bütçe hedefi ve 7 aylık gerçekleşme tablosu aşağıda yer almaktadır.

Bütçe giderlerinde Temmuz/2023’e göre bu yılın temmuz ayında %81.6 artış yaşanmıştır. En yüksek oransal artış %173 ile borç verme ve %195 ile sermaye giderinde yaşanırken, en yüksek kalemler 276.8 milyar TL’lik cari transferler ve 246.3 milyar TL’lik personel giderleri olmuştur. Ocak-temmuz döneminde ise cari transferler %71.9 artarak 2 trilyon 105 milyar 829 milyon TL oldu. Bütçede öngörülen yıllık 4 trilyon 266 milyar 709 milyon TL ödeneğin %49.4’ü 7 ayda harcanmış oldu.

Cari transferlerdeki 2.105,8 milyar TL’lik giderin 194.3 milyar TL’si görevlendirme gideri ve bu rakamın 123.9 milyar TL’si de KİT görevlendirme giderleridir.

Kâr Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Yapılan Transferler kalemi içerisinde yer alan “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüşüm Giderleri” Haziran (168 milyon TL) ve Temmuz (232 milyon TL) aylarında önceki ayların altında gerçekleşti, son beş ayda toplam 77 milyar TL oldu. KİT görevlendirme kalemi haziran ayında 34 milyar TL olarak gerçekleşirken; bu tutarın 32.2 milyar TL’si Elektrik Üretim A.Ş.’ye transfer edildi. Yılın ilk yedi ayında ise KİT görevlendirme kalemi toplam 123.9 milyar TL’ye ulaştı.

Temmuz ayında görevlendirme kaleminden Sosyal Güvenlik Kurumları’na 52.1 milyar TL ödeme gerçekleştirilirken, borç verme kaleminden TCDD’ye ve Toprak Mahsulleri Ofisi’ne toplamda 31.6 milyar TL’lik ödeme yapıldı. KİT transferlerinin 23 milyar TL’si Toprak Mahsulleri Ofisi’ne oldu.

Hem enflasyon hem de yüksek giderlerin etkisiyle mali disiplin uzun süredir negatif seyrediyor. Vergi tahsilatındaki ciddi artışlar bile bütçe giderlerinin oldukça gerisinde kalıyor. Son dönemde açıklanan harcama azaltıcı ve vergi artırıcı tedbirler 01.01.2025 tarihine ertelendiğine göre, bu yılın bütçesine katkısı olmayacak.

Tasarruf denilince; memurun servisi, fazla mesaisi, lojmanını hatırlayanların yıllık 4.2 trilyon TL cari transferlerden tasarruf etmeyi akıl etmemeleri tesadüf mü? Seçim dönemlerinde zirve yapan cari transferler içinde yer alan kamu bankalarının ve KİT’lerin görev zararlarının ayrıntısı neden paylaşılmıyor? Soruları çoğaltmak mümkün ama faydası yok.