Kredi derecelendirmesi veya kredi değerlendirmesi, bir kişi, şirket veya hatta bir ülkenin kredi itibarının tespit edilmesidir. Daha geniş bir anlatımla, bir yükümlü veya borçlunun anapara, faiz ve diğer yükümlülüklerinin zamanında ve tam olarak ödeme gücünün olup olmadığını ve bunun düzeyinin önceden belirlenmiş ölçülere göre belirleyen analitik ve öznel bir süreçten geçirilmesidir. Kredi derecelendirmesi, bir borçlunun kredi geçmişi hakkında yapılan bir değerlendirme olabileceği gibi, potansiyel bir borçlunun borcunu geri ödeyebilme yeteneğinin bir değerlendirmesi de olabilir. Hesaplanması için malî geçmişi, bugünkü varlık ve borçları incelenir. Derecelendirme birçok alanda yapılabilmektedir. Çoğunlukla bir kredi değerlendirmesi, borç (fon) veren veya yatırımcı için, o borcun geri ödenme olasılığını belirlemek için yapılır.
Düşük bir derecelendirme, borç alanın borcunu ödememe (temerrüt) riskinin yüksek olduğu anlamına gelir, bu durum, faiz oranının yüksek tutulması veya da borç talebinin reddedilmesi sonucunu doğurur.
Ayrıca derecelendirme kayıt dışı ekonomide ve yolsuzlukla mücadele konusunda etkin bir yoldur. Derecelendirme kısa (1 yıldan az) ve uzun (1 yıldan çok) süreli yapılmaktadır.
Derecelendirmede belirli kategoriler kullanılmakta ve bu kategoriler harf, sayı ya da bunların karışımlarından oluşan simgelerle ifade edilmektedir. Buna göre AAA ve AA derecesi anapara ve faiz ödemelerinde “çok güçlü” bir kapasiteyi işaret etmekte olup, alınabilecek en yüksek nottur, şirketler bakımından yüksek kaliteli tahvillere verilir. A ve BBB derecesi “orta” derece notu olup, olumsuz ekonomik değişikliklere karşı temkinli olunmasını ifade eder. BB ve B derecesi, ülke veya şirket için “spekülatif/vurgunsal” hareketlere açık olunduğunu ve ödeme gücünün zayıflığını gösterir. CCC, CC, C ve D notları ise ülkenin veya şirketin “çok yüksek risk” taşıdığını, ödeme gücünün tamamen zayıf olduğunu, ödeme yapılamayacağını ifade etmekte olup, alınabilecek en kötü nottur.
Kişisel kredi derecelendirmesi: Kişinin kredi skoru ve onun kredi geçmişi, onun banka gibi bir finans kuruluşundan kredi alma yeteneğinin tespit edilmesidir.
Kişinin kredi değerlendirmesini etkileyebilecek faktörler:
• Krediyi geri ödeyebilme yeteneği
• Faiz
• Verilen kredi sınırının kullanılma oranı
• Tüketim alışkanlıkları
• Mevcut borç miktarı
Şirket kredi derecelendirmesi: Şirketin finansal ve piyasadaki sorumluluklarını yerine getirme kapasitesidir. Şirket kredi derecelendirmesi yapılırken şirketin nakit akışı, stok devir hızları ve geçmişteki mali performansları analiz edilir.
Şirket rating notu nedir ?
Kredi derecelendirmesi ya da şirket rating notu, şirketlerin kredi geçmişi hakkında yapılan bir değerlendirme çalışması olabileceği gibi, şirketin alacağı yükümlülüğü geri ödeyebilmesine ilişkin bir değerlendirme de olabilmektedir. Şirket rating notu hesaplanması için finansal geçmişi, şirket varlıkları ve piyasa koşulları da incelenir. Şirket kredi derecelendirmesi, kredi verecek veya ortak yatırımcı için oldukça önemli bir analiz değeridir. Şirketin alacağı borç miktarını geri ödeyebilme gücünü belirlemek için yapılır. Şirket kredi rating notu düşük çıkması haline banka ya da benzeri kredi veren kuruluştan başvurunuza ret cevabı gelecektir. Bu durum diğer banka veya kredi kuruluşlarının da aynı sonuçlara ulaşabileceği riskini de beraberinde getirdiğinden şirket kredi rating notunuzun yükselmesi için finansal yapınızda değişiklikler yapma zorunluğunuzu getirmektedir. Eğer alternatif finansal değişimleri yapmazsanız bir ortak arayışınızı veya kredi veren kuruluşlardan kredi alma ihtimalinizi de zayıflatmış olursunuz.
Devlet kredi derecelendirmesi (sovereign credit rating): Egemenliğini ilan etmiş bir hukuksal varlığın, yani bir ülke devletinin, kredi derecelendirmesidir. Devlet kredi derecelendirmesi, bir ülkedeki yatırım ortamının risk seviyesini ifade ederken, politik riski de hesaba katar. Yabancı ülkelerde yatırım yapacak yatırımcılar tarafından kullanılır.
Ülke ratingi şirket ratingleri için bir “tavan” oluşturmakta, döviz cinsinden şirket notu, ülke notunu geçememektedir.
Derecelendirmeler belirlenirken politik risk, ekonomik risk gibi bileşenler de dikkate alınır.
Ticari Kredi Notu Neden Önemlidir?
Banka ve finans kuruluşları risklerini takip etmek ve minimum kayıplar vermeyi amaçlarlar.
Bu nedenle vermiş oldukları kredilerin geri ödenme olasılığını dikkate alarak gerçek veya tüzel kişiliklere nakdi olsun gayri nakdi olsun borç verme sonrası doğal olarak verilen borçların geri ödenmesinin yapılmasını ister.
Bankaların kuruluş amacının müşterilerini borçlandırmak suretiyle, (bu borç üzerinden) alınan faizle para kazanmak olduğu düşünüldüğünde borç verme işleminin de önemi ortaya çıkmaktadır.
Bankaların müşterilerinin borçlandırma işlemi krediler üzerinden yapmaktadır.
Banka kurumsal kredi kullanıcıları olan tüzel kişilerle yapılan sözleşmelerle yasal zemin üzerine oturtulur. Kredi verme veya vermeme kararı tamamen bankaların inisiyatifine bırakılmıştır.
Burada ön plana çıkan kurumsal kredi notu (ticari kredi skor) firmanızın kredi alma durumunu da belirleyicidir. Eğer firmanız kredi yasaklısı konumunda ise kredi alamayabilirsiniz.
Bankaların kredi verme kararı öncesinde yaptığı çalışmalar neticesinde kurumsal kredi vereceği tüzel kişilerin kredi notu sorgulama ve araştırması en doğal haklarıdır.
Ticari Kredi Notunu Yükseltmek İçin Neler Yapmak Gerekir?
Ticari kredi notu yükselmesi için belli dönemsel iyileştirmeler yapılması gereklidir. Bu elbette ticari kredi notunuzun hemen yükselmesi anlamına gelmeyecektir. Şirketlerin sermaye yeterliliği ya da borca batıklık oranlarındaki değişimleri hakkında bilanço tarihinden minimum 3 ay sonra sonuç alınabilmektedir. Eğer ticari kredi notu yükseltilmek isteniyorsa borç oranlarının (ciroya göre oranının) düşük olması gerekmektedir.
Diğer yapılabileceklerden bahsedersek en önemlisi var olan kredilerinizi düzenli ödemenizdir. Aylık kredi ödemelerini belirtilen zamanlarda yapmamanız durumunda geciken ödemeler elbette ticari risk notunuzun ya da ticari kredi notunuzun düşmesine sebep olacaktır.
Bankalardan alınan yeni kurumsal kredi şirketinizin borçlanmasına da sebep olacağı için yeni borçlanmalardan uzak durmak gerekir.
Ticari kredi notu etkileyen diğer bir faktör ise yaptığınız kredi başvurularıdır. Kredi başvurusu ret olan bir ticari işletmenin kredi alabilmesi için en az 6 ay sürenin geçmesi gerekmektedir. Bazı bankalar bu süreyi 1 yıla kadar uzatabilmektedir. Ayrıca bankada bulunan ticari kredili mevduat hesabı (kmh) hesabınızın ödemelerinin de düzgün olması gerekmektedir. Kredili mevduat hesapları aynı kredi kullanımı gibi değerlendirilmektedir ve zamanında yapılmayan kmh ödemeleri gecikme olarak görünmektedir.
Ticari Kredi Notu Nasıl Yükseltilir?
Tüzel kişilerin yani şirketlerinde bireysel kredi notu gibi ticari kredi notu bulunmaktadır.
Şirketlerin ticari kredi notu alabilmesi için bazı süreçleri aşmaları gerekmektedir.
Öncelikle bir firmanın kredi notunun oluşabilmesi için bir takvim dönemi doldurması ve kurumlar vergisi beyannamesi olması gerekmektedir.
Ticari Kredi rating notu hesaplanmasında faaliyetleri sonucu oluşan ciro ve alacak dengesi, tahsil edilen krediler ve tahsil edilecek çekler, stoklar ile bankalardan alınan krediler gibi bir çok etken incelenmektedir.
Şirketin finansal tabloları incelenmesi sonucu işletmeye bir ticari kredi rating skor notu verilmektedir.
Şirket rating skor notunu nasıl yükseltirsiniz sorusunun cevabı ise bir çok parametreye bağlı olsa da ana fikrin oluşmasında etkenler ciro, kârlılık, şirket borçluluğu gibi kriterlerdir.
Ticari kredi notu yükseltmeniz için öncelikle sermayenize ciro oranı ve tabii ki kârlılık oranlarının birbirleriyle doğru ilişkide olması gerekmektedir.
Ticari Kredi Notu Sorgulama
Öncelikle ticari kredi tahsisi talebinde olan firmaların ve sahiplerinin geçmiş dönemlerde ki ödeme performansları kredi veren kuruluşlar açısından önem arz etmektedir.
Firmanın sektörel itibarı, kaç senedir aynı sektörde faaliyet gösterdiği, firma sahibinin sektör deneyimleri, sektör yapısı ve buna bağlı karlılık ve ciro kriterleri, borca sadıklık oranı, sermaye ve borçlanma yapısı gibi birçok detay incelenmektedir.
Bu çalışmalar firmanın ödeme gücüne göre farklı parametrelerini ortaya çıkarır ve kredi kullanacak firmanın kredi notu olarak değerlendirebileceğimiz bir rapor hazırlanır ve rapor sonucunda oluşacak kredi skoru firmaya kredi verilip verilemeyeceğini belirler.
Bankalar bazı dönemlerde kredi musluklarını kısabilirler veya kapatabilirler.
Bu durum işletmenizin kredi notu göre sektör olarak riskli bir grupta görünür iseniz bankalar şirketinize kredi vermekten kaçınabilir.
Bankalar verdikleri kredilerin ödenmeme ihtimaline karşı mevcut kredilerin riskinden dahi kaçınırlar. Piyasa da bankaların vermiş oldukları kredileri vadesinden önce de talep ettikleri görülebilmektedir.
Belki ticari kredi alınabilir ama istenilen faiz oranında ya da miktarda olmayabilmektekdir.
Bu yüzden ticari kredi notunuzun iyi olması son derece önem arz etmektedir. Eğer ticari kredi notunuz düşükse bankalardan veya benzeri finans kuruluşlarından kredi alamayabilir, hatta iş yaptığınız firmalardan bile hizmet veya mal alımında zorluklar yaşayabilirsiniz.
Faydalı olması ümidiyle…
Özkan ÇİNAR
Mali Müşavir/SPK Denetçisi
Yönetim Danışmanı/Eğitmen
Kaynak: www.bdTurkey.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
