Bugün sizlere; vergiye uyumlu mükellefler için getirilen vergi indirimi müessesesinin, gerçek anlamda uyumlu olmanın karşılığı olup olmadığını analiz etmeye çalışacağım.
Son 6 yılda, 5 kez yapılandırma ve af içeren kanun çıkartılıp, 2023 yılının ilk ayında yeni bir vergi barışının geleceği açıklanınca; kamuya olan borçlarını düzenli ödeyenler doğal olarak seslerini yükselttiler. Düzenli ödeme yapanların cezalandırıldığı, ödemeyenlerin ise ödüllendirildiği yönündeki düşüncelerini yüksek sesle haykırdılar.
Daha önce de bu konuda ciddi eleştiriler getirilmiş ve bunun üzerine 2017 yılında kanun çıkartılarak, 01.01.2018 tarihinden itibaren vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi müessesesi getirilmişti. İndirimden yararlanmak o kadar katı kurallara bağlanmıştı ki, istemeye istemeye çıkartıldığını haykırıyordu. Yapılan yasal düzenlemede, 3 kez değişiklik yapılmak zorunda kalındı.
Bugün sizlere; vergiye uyumlu mükellefler için getirilen vergi indirimi müessesesinin, gerçek anlamda uyumlu olmanın karşılığı olup olmadığını analiz etmeye çalışacağım.
ÜCRETLİ, GAYRİMENKUL VE MENKUL SERMAYE İRADI İLE DEĞER ARTIŞ KAZANCI ELDE EDENLERE İNDİRİM YOK!
Türk vergi sisteminde; ”Vergiye Uyumlu Mükelleflere Vergi İndirimi” müessesesi 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) Mükerrer 121'inci maddesinde düzenlenmiştir.
Vergiye uyumlu mükelleflere tanınan vergi indirimi uygulamasından; ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükelleflerinden (finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç olmak üzere) belirtilen şartları taşıyanlar yararlanmaktadır.
Ücret, gayrimenkul ve menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve irat nedeniyle beyanname verenler, vergilerini düzenli ödeyip ödemediklerine bakılmaksızın bu uygulamanın kapsamı dışında bırakılmışlardır.
Vergiye uyumlu gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine uygulanan teşvik mahiyetindeki müesseseye göre; belirli şartları sağlamaları halinde, 4 milyon 400 bin TL'yi aşmamak üzere (01.01.2023 tarihinden itibaren uygulanan tutardır), beyannameleri üzerinden hesaplanan Gelir veya Kurumlar Vergisi'nin %5'ini, ödemeleri gereken Gelir veya Kurumlar Vergisi'nden indirebilme hakkı tanındı. Ayrıca %5 vergi indirimi uygulaması, sadece Gelir veya Kurumlar Vergisi için geçerli olup, KDV veya diğer vergiler için geçerli değildir.
Şartları sağlayanlar, yıllık beyannameleri üzerinden hesaplanan Gelir veya Kurumlar Vergisi'nin %5'i oranında vergi indirimi tutarını hesaplayacaktır. Vergi indirimi tutarı, her hal ve takdirde 4 milyon 400 bin Türk Lirası'ndan fazla olamayacaktır. Bu suretle hesaplanan vergi indirimi tutarı, öncelikle bu beyannameler üzerinden ödenmesi gereken Gelir veya Kurumlar Vergisi'nden indirilebilecektir. Vergi indirimi tutarının ödenmesi gereken vergiden fazla olması halinde ise kalan tutar, beyannamenin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde, mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilecektir.
Kesinleşmemiş tarhiyatlar vergi indirimine artık engel değil. Ayrıca, kesinleşen tarhiyatın indirim tutar sınırının %1'inden az olması halinde; 2023 yılı için 4.400.000 TL'nin %1'i olan 44.000 TL'yi aşmıyor ise indirim şartı ihlal edilmiş sayılmayacak.
Yapılan tarhiyat, indirimden yararlandıktan sonra kesinleşir ise yararlanılan indirim tutarı mükelleften geri alınmayacak. Kesinleşmiş tarhiyatta vergi beyannamelerindeki vergi türleri esas alınacaktır.
Vergi indiriminin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile önceki 4 takvim yılında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 359'uncu maddesinde (Kaçakçılık Suçları ve Cezalar) sayılan fiilleri işlediği tespit edilenler, vergi indiriminden yararlanamayacaklardır.
Vergi indiriminden yararlanan mükelleflerin, belirtilen şartları taşımadığının sonradan tespiti hâlinde; ilgili vergilendirme döneminde indirim uygulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın geri alınmaktadır.
Mükellefin vergi aslı (vergi cezaları ile fer'i alacaklar dâhil) 1.000 TL'nin üzerinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması şartı da, indirimden yararlanmak isteyenlerin uymaları gereken önemli bir şart.
KAPSAM GENİŞLETİLMELİ, ÜST SINIR KALDIRILMALIDIR
Vergiye uyumlu mükelleflere tanınan vergi indirimi ile ilgili 7338 sayılı Kanun ile yapılan ve 01.01.2022 tarihinden itibaren verilen yıllık Gelir veya Kurumlar Vergisi beyannamelerine uygulanmak üzere 26.10.2021 tarihinde yürürlüğe giren önemli değişiklikler ile vergi indiriminin önündeki bariyerler asgariye indirilmiştir. Vergi indirimi, devlet açısından “vergi harcaması”dır.
Vergi harcama gerçekleşmeleri 2017 yılından beri açıklanmamakla birlikte, 7338 sayılı Kanun‘un Plan ve Bütçe Komisyonu'nda görüşmeleri sırasında açıklanan Etki-Analiz Raporu'nda; 2020 yılında 3.004.329 Gelir veya Kurumlar Vergisi mükellefinden sadece 64.578 mükellefin 1 milyar 750 milyon TL tutarında indirimden yararlandığı açıklanmıştı. Bu sayı mükelleflerin %2'sine ve 2020 yılında tahsil edilen 833 milyar 62 milyon TL verginin % 0,002'sine tekabül etmektedir.
Uygulamayı kolaylaştıran düzenlemelerin uygulanmaya başladığı 2022 yılı sonuçlarını merakla beklemekle birlikte; uygulamanın 7 gelir unsuru nedeniyle beyanname veren bütün mükelleflere tanınması ve yıllık 4 milyon 400 bin TL gibi bir üst sınır konulmaması, müessesesinin konuluş amacına daha uygun olacaktır.
Maliye, 100 TL vergiyi 46 kuruş masrafla tahsil etmektedir. Vergi tahsil edilemeyip, borç alınmasının maliyeti çok yüksek olduğuna göre; düzenli ödemeyi teşvik etmek en doğru çözümdür.
Sözcü | Nedim TÜRKMEN
