Hizmet maliyetleri, hizmetlerin üretilmesi ya da ortaya konulması amacıyla katlanılan her türlü ödeme ve harcama biçiminde oluşmuş maliyetlerin faydası tükenmiş halidir.
Hizmet işletmesi, satış süreci içeresinde müşterileri ile doğrudan temas halindedir. Hizmet işletmelerinde satışların büyük bir kısmı müşteri ile yüz yüze görüşerek yapılmaktadır.
Hizmetler belli bir sözleşmeye dayanarak sipariş edilir. Sözleşmede belirtilen sürede gerekli koşulların gerçekleşmesi durumunda hizmetin üretimi tamamlanır. Hizmetin sunulması ile satış işlemi gerçekleşmiş olur.
Hizmet satışına konu olan ürün (hizmet) fiziksel değildir. Hizmet yerine getirilirken birçok malzeme kullanılabilir ama bunlar verilen hizmetin yerine getirilmesi için gerekli olan yardımcı araçlardır. Asıl ürün hizmetin kendisidir.
Tek düzen muhasebe sistemine göre hizmet üretim maliyetini oluşturan her bir unsur 740 Hizmet Üretim maliyetleri hesabının borçlu kısmına kaydedilir. Dönem sonunda 740 Hizmet Üretim maliyetleri hesabında biriken tutarlar 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma hesabı aracılığıyla 622 Satılan hizmetin maliyeti hesabına aktarılarak sonuç hesaplarına kaydedilmiş olur. Bu şekilde sonuç hesaplarına aktarılma işlemi ilgili maliyet karşılığında elde edilecek olan gelirin tahsil ya da tahakkukunu göz ardı etmektedir.
Stokların kullanılması sonucunda meydana gelen hizmetler nitelikleri gereği depolanamazlar ve stok hesaplarında gösterilemezler. Bu nedenle henüz geliri oluşmamış bu tür maliyetlerin doğrudan sonuç hesaplarına alınması dönemsellik ilkesine aykırı bir durum teşkil etmektedir.
Dönem sonunda 740 Hizmet üretim maliyeti hesabında biriken tutarlar, 741 Hizmet üretim maliyeti yansıtma hesabı aracılığıyla sonuç hesaplarına alınırlar. Bu durumda “ X “ hizmetine ait dönem sonuna kadar tüketilmiş olan maliyetler gider olarak sonuç hesaplarına aktarılmış olur.
ÖRNEK:
…………………………./…………………………
622 SATILAN HİZMETİN MALİYETİ XXX
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI XXX
Hizmet üretim giderlerinin sonuç hesabına aktarılması
…………………………/…………………………..
Bu işlemde;
- Dönem sonlarında Hizmet üretimi tamamlanmış ve satış hâsılatının doğmuş olması halinde bu işlem doğrudur.
- Dönem sonlarında hizmetin henüz tamamlanmamış ve hasılat doğuran olayın gerçekleşmemiş olması durumunda bu işlem yanlıştır.
- Dönem sonlarında hizmetin bir kısmı tamamlanmış ve bir kısmı tamamlanmamış ise, hasılat doğuran olayın gerçekleşmemiş olması halinde, hizmet üretim maliyetleri 622 ve 154 hesaplara aktarılarak borç kaydı yapılır.
ÖRNEK
………………………/……………………………………….
622 SATILAN HİZMETİN MALİYETİ XX
154 TAMAMLANMAMIŞ HİZMET MALİYETİ X
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI XXX
Hizmet üretim giderlerinin sonuç ve Stok hesaplarına aktarılması
…………………………/…………………………..
154 Tamamlanmamış Hizmet Maliyetleri
Bu hesap, hizmet işletmelerinde henüz tamamlamamış hizmet üretimleri için yapılan harcamaların bu harcamalara ilişkin hasılat kaydedilene kadar izlenmesinde kullanılır.
İşleyişi:
Dönem sonlarında hizmetin henüz tamamlanmamış ve hasılat doğuran olayın gerçekleşmemiş olması durumunda maliyet hesaplarında izlenen ilgili hizmet üretim maliyetleri 154 hesaba aktarılarak hesaba borç kaydı yapılır. Hizmet tamamlandığında ise 154 hesaba alacak “155 Tamamlanmış Hizmet Maliyetleri” hesabına borç kaydedilir.
Hizmete ilişkin gelirin tahsil edilebilir duruma gelmesi halinde 154 Tamamlanmamış Hizmet Üretim maliyeti hesabı 622 Satılan hizmetin maliyeti hesabına aktarılarak kapatılır.
ÖRNEK
……………………/……………………………..
622 SATILAN HİZMETİN MALİYETİ XXX
154 TAMAMLANMAMIŞ HİZMET ÜRETİM MALİYETİXXX
……………………./…………………………..
Dönem sonunda tamamlanmış olmasına rağmen geliri ilerleyen dönemde tahsile dilebilecek halde olan hizmet üretim maliyetleri birikimi ise 155 Tamamlanmış hizmet üretim maliyeti hesabına aktarılır.
…………………………/…………………………
155 TAMAMLANMIŞ HİZMET ÜRETİM MALİYETİ XXXX
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI XXXX
İlerleyen dönemde gelir tahsil edilecek hale geldiğinde bu hesaptaki tutar sonuç hesaplarına aktarılarak kapatılır.
…………………………….../……………………
ÖRNEK
622 SATILAN HİZMETİN MALİYETİ XXX
155 TAMAMLANMIŞ HİZMET ÜRETİM MALİYETİ XXX
……………………/………………………………..
YMM/BD HASAN SANCAK
Kaynakça:
Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi
