Uzlaşma müessesesi tarhiyat öncesi uzlaşma ve tarhiyat sonrası uzlaşma olmak üzere ikiye ayrılır. 7524 sayılı kanunun 14 üncü maddesi ile vergi usul kanununda değişiklik yapılarak vergi aslı tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamından çıkarılmış olup vergi ziyaı cezaları ile kanunla belirlenen tutarı aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için ise uzlaşma hakkı devam etmektedir.
Kanun 02.08.2024 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, 02.08.2024 tarihinden önce uzlaşma talep edildiği halde henüz uzlaşma günü verilmemiş, uzlaşma günü verilmiş ancak uzlaşma görüşmesi yapılmamış ya da çeşitli nedenlerle uzlaşma günü ertelenmiş veya uzlaşma talep süresi geçmemiş olan vergi ve cezalara ilişkin eski hükümler uygulanacaktır. Düzenleme uyarınca vergi aslına dava açma hakkı devam etmekte olup, davanın mükellef lehine kesinleşmesi halinde uzlaşılan cezaların ne olacağına ilişkin durum belirsizliğini korumaktadır.
Uygulamada vergi asıllarında uzlaşma olmuyordu
7524 sayılı kanun düzenlemesi öncesinde vergi asılları kanunen uzlaşma kapsamına girmesine rağmen, uzlaşma komisyonları genellikle vergi aslında indirim yapmıyor, vergi ziyaı cezaları ile özel usulsüzlük cezalarında ise yüzde 80 le yüzde 90 oranlarında indirim yapılıyordu. Kanun gereği vergi aslının uzlaşma konusu olması, vergiye bağlı olarak hesaplanan vergi ziyaı cezasında uzlaşıldığında, vergi aslının da dava konusu yapılma imkânı ortadan kalkıyordu. Yani uzlaşmaya vergi aslı ve vergi cezası birlikte konu edildiğinden dolayı vergide ve cezada ayrı ayrı uzlaşma veya dava etme hakkı bulunmuyordu.
Vergi aslına dava açılması halinde cezalar ne olacak
Vergi usul kanununda yer alan düzenleme uyarınca üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkında dava açılmaz ve hiçbir mercie şikâyette bulunamaz. Vergi asıllarına dava açma hakkı var, cezalarda uzlaşılama vaki olmaz ise onlar için de dava açma hakkı olduğunu unutmayalım.
Vergi aslının dava konusu yapılması ve mükellef lehine kesinleşmesi halinde ilginç bir durum ortaya çıkmış olacak. Bu durumda vergi aslı hukuken ortadan kalkmış, cezası ise uzlaşılmış haliyle tahsil edilmiş veya tahsil edilmeye çalışılıyor olacak. 7524 sayılı kanun sonrası bu duruma ilişkin her hangi bir düzenleme yapılmamış bulunuyor. Bize göre vergi aslını ortadan kaldıran kesinleşmiş bir mahkeme kararı olması halinde vergi aslına bağlı olarak kesilen cezalar dayanaksız kaldığından dolayı bu cezaların düzeltme hükümlerine göre vergi dairesi tarafından düzeltilebilmesine yönelik düzenleme yapılması yerinde olacaktır. Diğer bir durum, vergi aslına dava açılması, cezalarda ise uzlaşmanın vaki olmaması ve cezaya da dava açılması durumudur.
Bu durumda vergi aslı için ayrı bir dava ceza için ayrı dava açılmış olacak. Bu tür davalar ise hukuk danışmanlarının görüşleri doğrultusunda İYUK hükümlerine göre re’sen veya talep üzerine birleştirilebilir. Son olarak uzlaşılan tutarın kanuni ödeme sürelerinde ödenmesi halinde uygulanan ilave %25 oranındaki indirimin de yürürlükten kaldırıldığını hatırlatalım.
Dünya | Mahmut Bülent YILDIRIM
