Kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında, yapı güvenliğinin artırılması ve vergi güvenliğinin sağlanması hedeflenmektedir.
Giriş:
16 Mart 2023 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlanan bu tebliğ, Hazine ve Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı) tarafından inşaat sektöründeki belirli girdilerin, özellikle inşaat demirinin üretimi ve ithalatının izlenmesini amaçlamaktadır. Kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında, yapı güvenliğinin artırılması ve vergi güvenliğinin sağlanması hedeflenmektedir.
Madde 1:
Amaç ve Kapsam - İnşaat Demiri İzleme Sistemi (İDİS)
Bu tebliğin ana amacı, inşaat sektöründe kullanılan demir ve benzeri girdilerin takibini sağlamak ve elde edilen verileri analiz ederek vergi güvenliği ile yapı güvenliğine katkıda bulunmaktır. Bu çerçevede, inşaat demirinin üretimi veya ithalatından başlayarak tüm süreçlerin, laboratuvar test süreçleri de dahil olmak üzere detaylı bir şekilde izlenmesi için usul ve esaslar belirlenmektedir.
Madde 2:
Yasal Düzenlemeler - Vergi Usul Kanunu ve İlgili Mevzuat
Tebliğ, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 257 nci maddesi uyarınca Maliye Bakanlığına verilen yetki ile ortaya çıkmıştır. Vergi güvenliğini sağlamak amacıyla çeşitli elektronik cihazlar ve sistemlerin kullanılması, özel etiketlerin zorunlu hale getirilmesi gibi düzenlemeleri içermektedir. Ayrıca, Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve Kamu İhale Kanunu'na atıflar yapılarak çerçeve belirlenmiştir.
Madde 3:
Tanımlar ve Kısaltmalar - Anahtar Terimler ve Kavramlar
Bu kısımda, tebliğde sıkça kullanılacak terimlerin tanımları yapılmıştır. Darphane, güvenlikli etiket, İnşaat Demiri İzleme Sistemi (İDİS) gibi anahtar kavramlar net bir şekilde belirlenmiş ve anlamlandırılmıştır.
(1) Bu Tebliğde geçen;
a) Darphane: Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünü,
b) Gizli güvenlik unsuru: Taklit edilemez, çıplak gözle görünmez ve üzerlerine algoritma işlenmesini sağlayarak izlenebilirlik, takip ve sorgulama özelliklerini taşıyan fiziksel, kimyasal ve teknolojik unsurları,
c) Güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaret: Her bir inşaat demirinin ve her bir demir bağının üzerine takılacak veya uygulanacak olan, taklit edilemez nitelikteki açık güvenlik unsurları kullanıcılar tarafından, gizli güvenlik unsurları özel uygulama ve/veya denetim cihazları ile tespit edilebilir özelliklere sahip olan ısıya, suya ve darbeye dayanıklı bandrol, pul, barkod, işaret, kod, kupür, damga, sembol gibi özel etiket ve işaretlerin bulunduğu kıymetli damga niteliğindeki materyali,
ç) Güvenlik unsuru: Çıplak gözle görünmeyen (gizli) veya görünen (açık), taklit edilemez özellikleri ile özel etiket veya işaretin güvenliğini sağlayan fiziksel, kimyasal ve teknolojik unsurları,
d) İnşaat demiri: Gümrük Tarife ve İstatistik Pozisyonunda 7214.20 grubunda tanımlanan yuvarlak çubuk ürünleri (GTİP pozisyonlarının değişmesi durumunda, bu sistem kapsamında değişim öncesi tanımlar esas alınır.),
e) İnşaat Demiri İzleme Sistemi (İDİS): Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünce kurulan veya kurdurulan ve vergi güvenliğini sağlamak amacıyla, üretilen ve ithal edilen inşaat demirinin, özel etiket veya işaretle kimliklendirilmesi ve ithalat ile üretimden 4708 sayılı Kanunda yer alan yapı müteahhidi dâhil tüm teslim aşamaları ile laboratuvar test süreçleri de dâhil olmak üzere uygulamalarla izlenmesine, ilgili bilgi sistemlerine veri aktarılmasına ve denetim cihazları ile saha denetimine imkân sağlanmasına dayanan işlemler bütününü,
f) Sistem kılavuzu: İnşaat Demiri İzleme Sisteminin kurulum işlemleri, kurulum süreci ile sistemin kurulumu ve işletimi sürecindekilerin sorumluluklarını ayrıntılı olarak açıklayan, asıl ve eklerden oluşan, Darphane tarafından onaylanmış ve resmi internet sitesinde açıklanmış belgeyi,
g) Sistem paydaşları: Sistem Kılavuzunda belirlenen paydaşlarını,
ğ) Sistem portalı: Sistem paydaşları tarafından sisteme bilgi girişi ve sistemden bilgi alınması amacıyla kullanılan bilgisayar ara yüzü ve diğer bileşenlerden oluşan uygulama altyapısını,
h) Uygulama: Veri girişi ve paylaşımı yapılabilen, üretilen ve/veya ithal edilen ürünlerin üretim ve ithali dâhil her aşamadaki teslim işlemleri ile inşaatta kullanıldığına ilişkin bilgiler güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaretin okutulması suretiyle sisteme kayıt edilmesini sağlayan uygulamayı,
ı) Veri analizi: İlgili idarenin ihtiyaçlarına göre sistemden elde edilen verilerin simülasyonlarının yapılmasını, ürünlerin, üretim ve ithalattan sonra her bir teslim aşamasında, nihai kullanımı dâhil firma ve sektör bazlı alış, satış ve stok tutar ve miktarlarının karşılaştırılmasını ve gerekli denetim modüllerinin kurulmasını,
ifade eder.
Madde 4:
İnşaat Demiri İzleme Sisteminin Kurulumu - Ayrıntılı İşleyiş
Tebliğin bu kısmında, inşaat sektöründe faaliyet gösteren mükelleflerin, inşaat demirinin üretimi veya ithalatından başlayarak tüm aşamalarda takip edilmesine imkan verecek olan İDİS'in kurulumu ele alınmaktadır. İDİS, Darphane tarafından kurulacak olup, kullanıcılarının (mükellefler) sorumlulukları belirtilmiştir.
(1) İnşaat sektöründe faaliyet gösteren mükellefler tarafından kullanılmak üzere inşaat demirinin üretimi veya ithalatından inşaatta kullanım ve laboratuvar deneyleri dâhil geçen tüm aşamalarda takip edilmesine imkân verecek bir sistemin (İDİS) kurulması uygun bulunmuştur. Söz konusu sistem Darphane tarafından kurulacaktır.
(2) Sistem kapsamında;
a) İnşaat demiri üreten veya ithal eden mükellefler tarafından inşaat demirine güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaret uygulanması, üretim faaliyetleriyle ilgili temel verilerin izlenmesi ve merkezi sisteme veri aktarılması,
b) Veri girişi/paylaşımı yapılabilen yazılım ve/veya el terminal benzeri cihazlar ve/veya mobil uygulamalar aracılığıyla üretici, ihracatçı, ithalatçı, toptancı, bayi, tüccar, inşaatta kullanım ve laboratuvar deneyleri dâhil teslim işlemlerinin izlenmesi ve takip edilmesi,
c) Darphane tarafından bu işlemlere ilişkin verilerin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı ve Gelir İdaresi Başkanlığına aktarılması,
zorunluluğu getirilmiştir.
(3) Yurt içinde inşaat demiri üretimi yapan firmalar için üretim tesislerinde ve inşaat demiri ithal eden firmalar için Darphane tarafından belirlenen yerlerde İDİS bileşenleri kurulacaktır.
(4) İDİS kapsamında, Darphane tarafından belirlenmiş özellikleri içeren güvenlikli etiketler ve/veya güvenlikli işaretler kullanılacaktır.
(5) Üretici ve ithalatçı firma dışında inşaat demiri satan veya satın alanlar kendilerine verilecek kullanıcı adı ve şifre ile sisteme teslim, alış ve satış belgelerine ilişkin bilgilerin girişini yapacaktır.
(6) Sistem paydaşları, Darphanenin www.darphane.gov.tr internet adresinde yayımlanacak kılavuzlarda belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde Darphane tarafından kurulacak donanım ve yazılım ara yüzleri ile kılavuzda belirlenen ilgili verileri Darphane ile paylaşacaklardır.
(7) Söz konusu yazılım ara yüzleri inşaat demirinin üretim ve ithalatından (her bir ara teslim aşaması dâhil) yapı müteahhidince işin bitirilmesine kadar tüm süreçte veri sürekliliğini sağlayacak şekilde hazırlanacaktır.
Madde 5:
Sistemin Devreye Alınması ve İşletilmesi - Sorumluluklar ve İşleyiş
Bu bölümde, İDİS kullanıcılarının sistem kılavuzunda belirtilen yazılım ve donanımları temin ederek sistemi entegre etmeleri gerekliliği vurgulanmıştır. İDİS dışında inşaat demiri üretimi, ihracatı, ithalatı, alışı, satışı ve kullanımının yapılmayacağı belirtilmiştir. Ayrıca, İDİS'in işleyiş ve denetiminden tamamen Darphane'nin sorumlu olduğu ifade edilmiştir.
Madde 6:
Güvenlikli Etiket ve İşaret Talepleri - Değerlendirme ve Teslimat
İDİS'e kayıtlı firmaların güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaret taleplerini Darphane'ye bildirecekleri bu aşamada, ücretlendirme detaylarına da yer verilmiştir. Onaylanan taleplerin ardından Darphane tarafından belirlenen hesaba ödemenin yapılması gerekliliği ve teslimat süreci net bir şekilde açıklanmıştır.
(1) İDİS’e kayıtlı firmalar, bu sistem kapsamındaki güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaret taleplerini, sistem portalı üzerinden Darphaneye bildireceklerdir.
(2) Üreticilere ve ithalatçılara teslim edilecek güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaret bedelleri, taleplerin onaylanmasının ardından Darphanenin herhangi bir kamu bankası nezdinde açılmış bulunan hesabına yatırılarak veya İDİS üzerinden ödenecektir. Bedelin yatırılmasıyla birlikte üreticiler ve ithalatçıların güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaret talepleri 15 gün içinde teslim edilecektir.
Madde 7:
Cezai Müeyyideler - Uygunsuzluk Durumunda Alınacak Tedbirler
Bu kısım, Tebliğe uymayanlar hakkında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun ilgili ceza hükümlerinin uygulanacağını belirtmektedir. Yasal yükümlülüklere riayet etmeyenlerin karşılaşacakları cezai müeyyideleri içermektedir.
Madde 8:
Diğer Hususlar - Özel Etiket Fiyatları ve İşlem Detayları
Güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaret birim fiyatlarının maliyet unsurları dikkate alınarak Darphane tarafından belirleneceği ifade edilmiştir. Ayrıca, belirlenen bedellerin zaman içinde nasıl güncelleneceği ve üreticilerin/ithalatçıların sorumlulukları detaylı olarak açıklanmıştır.
(1) Güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaret birim fiyatları maliyet unsurları dikkate alınarak Darphane tarafından belirlenecektir. Bedellere ilişkin (KDV hariç) birim fiyatlar, Darphane tarafından www.darphane.gov.tr internet adresinde açıklanacaktır.
(2) Belirlenen bedeller sistemin devreye girişinden sonraki yıllarda, Türkiye İstatistik Kurumunca bir önceki yıl için belirlenen yıllık Yİ-ÜFE oranında artırılacak ve bir yıl süresince uygulanacaktır. Yıllık fiyat artışı ait olduğu yılın 1 Ocak tarihinden itibaren geçerli olacaktır.
(3) Üreticiler ve ithalatçılar tarafından teslim alınan güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaretlerin çalınması veya yangın, deprem, su basması gibi çeşitli nedenlerle zayi olması halinde, Darphaneye olayın vuku bulduğu tarihi izleyen 10 gün içinde durumu ispatlayıcı resmî belgelerle birlikte yazılı olarak başvurulması gerekmektedir.
(4) Üreticiler ve ithalatçılar, güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaretlerin kullanımı aşamasında oluşan fireleri, niteliği Darphane tarafından belirlenecek muhafaza kaplarında saklayacaklardır. Bu firelere ilişkin Darphane tarafından belirlenecek bilgiler ilgililer tarafından takip eden ayın onuncu gününe kadar sisteme girilecektir.
(5) Bu şekilde tespit edilerek muhafaza altına alınan fireler Darphanenin uygun göreceği zamanlarda ve Darphane tarafından belirlenecek komisyon tarafından tutanağa bağlanmak suretiyle tespit ve imha edilecektir.
(6) İDİS’e kayıtlı firmalar işi bırakmaları halinde, kullanılmamış güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işaretleri bir tutanak tanzim etmek suretiyle işin bırakıldığı tarihi takip eden 7 gün içerisinde Darphaneye teslim edeceklerdir.
Geçiş Hükmü:
İDİS'e Geçiş Zorunluluğu ve Stok Kontrolü
Bu geçici madde, mevcut inşaat demiri üretici ve ithalatçılarının İDİS'e geçiş süreçlerini ve bu süreçlerin sonlanma tarihlerini belirlemektedir. Ayrıca, stoklarda güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işareti olmayan inşaat demirinin belirli tarihlerden sonra satışa konu edilemeyeceğini öngörmektedir.
Madde 9:
Yürürlük - Tebliğin Başlama Tarihi
Bu madde, Tebliğin ne zaman yürürlüğe gireceğini belirler. Tebliğ, resmi gazetede yayımlandığı tarihte yürürlüğe girecek şekilde düzenlenmiştir.
Madde 10:
Yürütme - Sorumluluk ve İşleyişin Yürütülmesi
Tebliğin yürütme sorumluluğunu Hazine ve Maliye Bakanı üstlenmiştir. Bu madde, Tebliğin uygulanması ve gerektiğinde değiştirilmesi için yetkili makamı belirtir.
Sonuç :
Bu makalede, 16 Mart 2023 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan "İnşaat Demiri İzleme Sistemi Uygulama Genel Tebliği" detaylı bir şekilde ele alındı. Tebliğin amacı ve kapsamı, yasal düzenlemeler, tanımlar ve kısaltmalar, İDİS'in kurulumu ve işletilmesi, sistem paydaşları, güvenlikli etiket ve işaret talepleri, cezai müeyyideler, diğer hususlar, geçiş hükmü, yürürlük ve yürütme başlıkları altında incelenmiştir. İDİS'in inşaat sektöründeki belirli girdilerin takibini sağlamayı amaçladığı ve kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında önemli bir adım olduğu vurgulanmıştır. Tebliğ, inşaat demiri üreten ve ithal eden firmaların bu sisteme geçişini zorunlu kılmakta ve belirli tarihlerde stoklarda güvenlikli etiket ve/veya güvenlikli işareti olmayan inşaat demirinin satışına sınırlamalar getirmektedir.
Şenol DÖNDER
Mali Müşavir
