Bana gelen birçok soruda bu konuda soru işaretlerine çözümler arandığını gördüm. Bu yüzden daha önce farklı makaleler yazmış olmama rağmen konuyu ülkemizdeki mevzuat çalışmalarını da katarak tekrar ayrıntılı bir şekilde ele aldım.
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de yeni bir kavram ve uygulama kripto para. Bana gelen birçok soruda bu konuda soru işaretlerine çözümler arandığını gördüm. Bu yüzden daha önce farklı makaleler yazmış olmama rağmen konuyu ülkemizdeki mevzuat çalışmalarınıda katarak tekrar ayrıntılı bir şekilde ele aldım. Konu uzun olduğu için makaleyi iki bölüm halinde yayınladık. Bu ilk bölümde tanımlara yer verdik bilgi, amaçlı olan bu çalışmanın okuyucularımıza faydalı olmasını dilerim.
Kripto Para Birimi, Anlamı ve Tanımı
Bazen kripto para veya sadece kripto olarak da adlandırılan kripto para birimi, dijital veya sanal olarak var olan ve işlemleri güvence altına almak için kriptografi kullanan para birimi biçimlerine verilen genel addır. Kripto para birimlerinin merkezi bir emisyon veya düzenleyici otoritesi yoktur. Bunun yerine işlemleri kaydetmek ve yeni birimler çıkarmak için merkezi olmayan bir sistem kullanılır.
Kripto para birimi nedir?
Kripto para birimi, işlemleri doğrulamak için banka kullanmayan bir dijital ödeme sistemidir. Herhangi bir konumdaki herhangi bir kişinin ödeme gönderip alabilmesine olanak tanıyan bir eşler arası sistemdir. Kripto ödemeler, gerçek dünyada taşınan ve el değiştiren fiziksel para yerine, yalnızca bir çevrimiçi veri tabanında belirli işlemleri tanımlayan dijital girişler olarak var olur. Kripto para birimi fonlarını aktardığınızda, işlemler kamuya açık bir kayıt defterine kaydedilir. Kripto paralar dijital cüzdanlarda saklanır.
Kripto para birimi, adını işlemleri doğrulamak için şifreleme kullanmasından alır. Bu da kripto para birimi verilerinin cüzdanlar arasında ve kamuya açık kayıt defterlerine saklanması ve iletilmesinde gelişmiş kodlama kullanıldığı anlamına gelir. Şifrelemenin amacı, güvenliğin ve emniyetin sağlanmasıdır.
İlk kripto para birimi olan Bitcoin 2009 yılında hayata geçti ve tüm kripto paralar arasında en tanınmışı olmaya devam ediyor. Kripto para birimlerine olan ilginin büyük bir kısmı kazanç amaçlı işlemlerden gelir ve spekülatörler zaman zaman fiyatları havaya uçurur.
Kripto para birimi nasıl çalışır?
Kripto para birimleri, para sahipleri tarafından güncellenen ve elde tutulan tüm işlemlerin bir kaydı olan blok zinciri adlı dağıtılmış bir kamuya açık kayıt defteri üzerinde çalışır.
Kripto para birimleri, coin üreten karmaşık matematiksel problemleri çözmek için bilgisayar gücünü kullanmayı içeren madencilik adı verilen bir süreçle oluşturulur. Kullanıcılar ayrıca aracı kurumlardan para birimleri satın alabilir, ardından bunları kriptografik cüzdanlar kullanarak saklayabilir ve harcayabilir.
Kripto para birimine sahip olmak, somut hiçbir şeye sahip olmamak demektir. Sahip olduğunuz şey, güvenilir bir üçüncü taraf olmadan, bir kaydı veya bir ölçü birimini bir kişiden diğerine taşımanıza izin veren bir anahtardır.
Bitcoin 2009’dan beri var olmasına rağmen, kripto para birimleri ve blok zincir teknolojisi uygulamaları finansal açıdan hala yeni sayılıyor ve gelecekte daha fazla kullanım alanı bulması bekleniyor. Tahviller, hisse senetleri ve diğer finansal varlıklar dahil olmak üzere tüm işlemler nihayetinde teknoloji kullanılarak gerçekleştirilebiliyor.
Kripto para örnekleri
Binlerce kripto para birimi vardır. Bilinen kripto birimlerinden birkaçı:
Bitcoin:
2009 yılında hayata geçen Bitcoin, ilk kripto para birimiydi ve hala en çok işlem gören kripto para birimi olmaya devam ediyor. Bu para birimi Satoshi Nakamoto (kesin kimliği hala bilinmeyen bir kişinin veya grubun takma adı olduğu sanılıyor) tarafından geliştirildi.
Ethereum:
2015 yılında geliştirilen Ethereum, Ether (ETH) veya Ethereum adı verilen kendi kripto para birimine sahip bir blok zinciri platformudur. Bitcoin’den sonraki en popüler kripto para birimidir.
Litecoin:
Bu para birimi, bitcoin’e en çok benzer ancak daha hızlı ödemeler ve daha fazla işleme izin veren süreçler gibi yenilikler geliştirmede daha hızlı hareket etmiştir.
Ripple:
Ripple, 2012 yılında hayata geçen dağıtılmış bir kayıt defteri sistemidir. Ripple, yalnızca kripto para birimini değil, farklı türdeki işlemleri izlemek için de kullanılabilir. Arkasındaki şirket, çeşitli banka ve finans kurumlarıyla çalışmıştır.
Bitcoin olmayan kripto para birimleri, onları bu ilk kripto para biriminden ayırt etmek için topluca “altcoin” olarak anılır.
Kripto para birimi nasıl satın alınır?
Güvenli bir şekilde nasıl kripto para birimi satın alacağınızı merak ediyor olabilirsiniz. Bu aşamada tipik olarak üç adım vardır. Bunlar:
- Adım: Bir platform seçme
İlk adım, hangi platformun kullanılacağına karar vermektir. Genel olarak, geleneksel bir aracı kurum veya özel kripto para borsası arasında seçim yapabilirsiniz:
Geleneksel aracı kurumlar. Bunlar, kripto para biriminin yanı sıra hisse senetleri, tahviller ve ETF’ler gibi diğer finansal varlıkları satın alma ve satma yolları sunan çevrimiçi aracı kurumlardır. Bu platformlar genellikle daha düşük işlem maliyetleri sunsalar da kripto para konusunda daha az özelliğe sahiptir.
Kripto para borsaları. Her biri farklı kripto para birimleri, cüzdan depolama imkanları, faiz getiren hesap seçenekleri ve daha pek çok imkan sunan çok sayıda kripto para borsası arasından seçim yapabilirsiniz. Birçok borsa varlık tabanlı olarak ücretler alır.
Farklı platformları karşılaştırırken, hangi kripto para birimlerini sundukları, ne tür ücretler aldıkları, güvenlik özellikleri, depolama ve para çekme seçenekleri ve herhangi bir eğitim kaynağı sunup sunmadıklarını göz önünde bulundurun.
- Adım: Hesabınıza para yatırma
Platformunuzu seçtikten sonraki adım, işlem yapmaya başlayabilmeniz için hesabınıza para yatırmaktır. Yapılabilecekler platforma göre değişse de, çoğu kripto para borsası, kullanıcıların banka veya kredi kartları ile ABD doları, İngiliz sterlini veya avro gibi yasal (yani bir devlet tarafından çıkarılmış olan) para birimlerini kullanarak kripto para satın almalarına imkan verir.
Kredi kartı ile kripto para satın almak riskli kabul edilir ve bazı borsalar bunu desteklemez. Bazı kredi kartı şirketleri de kripto para işlemlerine izin vermemektedir. Bunun nedeni, kripto para birimlerinin oldukça değişkenlik göstermesi ve belirli varlıklar için borca girilmesinin tavsiye edilmemesi veya yüksek kredi kartı işlem ücretleri ödeme riski söz konusu olmasıdır.
Bazı platformlar ayrıca ACH (Otomatik Takas Merkezi) transferlerini ve banka havalelerini de kabul edecektir. Kabul edilen ödeme yöntemleri ve para yatırma veya çekme süresi, platforma göre farklılık gösterir. Aynı şekilde, mevduatın tahsil edilmesi için geçen süre de ödeme yöntemine göre değişir.
Dikkate alınması gereken önemli bir faktör de ücretlerdir. Bunlara potansiyel para yatırma ve çekme ücretleri ile işlem yapma ücretleri dahildir. Ücretler ödeme yöntemine ve platforma göre değişecektir ve bunların en baştan araştırılması gerekir.
- Adım: Bir emir verme
Aracı kurumunuzun veya borsanızın web sitesi veya mobil platformu aracılığıyla bir emir verebilirsiniz. Kripto para satın almayı planlıyorsanız, “satın al” seçeneğini ve emir türünü seçip satın almak istediğiniz kripto para miktarını girerek ve siparişi onaylayarak bunu yapabilirsiniz. Aynı süreç “satış” emirleri için de geçerlidir.
Kripto paraya yatırım yapmanın başka yolları da vardır. Kullanıcıların kripto para satın almasına, satmasına veya elinde tutmasına olanak tanıyan PayPal, Cash App ve Venmo gibi ödeme hizmetleri bunlar arasında sayılabilir. Ayrıca, aşağıdaki yatırım araçları vardır:
Bitcoin trust: Normal bir aracı kurum hesabı ile Bitcoin trust hisseleri satın alabilirsiniz. Bu araçlar, bireysel yatırımcılara borsa aracılığıyla kripto paralara ulaşım olanağı tanır.
Bitcoin yatırım fonları: Bitcoin ETF’leri ve Bitcoin yatırım fonları arasından seçim yapabilirsiniz.
Blok zinciri hisse senetleri veya ETF’ler: Ayrıca kripto paraların ve kripto para işlemlerinin arkasındaki teknolojide uzmanlaşmış blok zinciri şirketleri aracılığıyla dolaylı olarak da kripto paralara yatırım yapabilirsiniz. Alternatif olarak, blok zinciri teknolojisini kullanan şirketlerin hisse senetlerini veya ETF’lerini satın alabilirsiniz.
Sizin için en iyi seçenek, yatırım hedeflerinize ve alabileceğiniz riske göre değişecektir.
Kripto para nasıl saklanır?
Kripto para satın aldıktan sonra, saldırılardan veya hırsızlıktan korumak için onu güvenli bir şekilde saklamanız gerekir. Kripto para genellikle kripto paranızın özel anahtarlarını güvenli bir şekilde saklamak için kullanılan fiziksel cihazlar veya çevrimiçi yazılımlar olan kripto cüzdanlarında saklanır. Bazı borsalar, doğrudan platform üzerinde saklamayı kolaylaştıran cüzdan hizmetleri de sunar. Ancak, tüm borsalar veya aracı kurumlar size otomatik olarak cüzdan hizmetleri sağlamaz.
Seçebileceğiniz farklı cüzdan sağlayıcıları vardır. “Sıcak cüzdan” ve “soğuk cüzdan” terimleri kullanılır:
Sıcak cüzdan: “Sıcak cüzdanlar”, varlıklarınızın özel anahtarlarını korumak için çevrimiçi yazılım kullanan kripto para depolamasını ifade eder.
Soğuk cüzdan: Sıcak cüzdanların aksine, soğuk cüzdanlar (donanım cüzdanları olarak da bilinir), özel anahtarlarınızı güvenli bir şekilde saklamak için çevrimdışı elektronik cihazları kullanır.
Soğuk cüzdanlar genellikle ücret alma eğilimindeyken, sıcak cüzdanlar ücret talep etmez.
Kripto para ile ne satın alabilirsiniz?
Bitcoin ilk piyasaya sürüldüğünde, günlük işlemler için bir araç olarak ve bir fincan kahveden bir bilgisayara ve hatta emlak gibi büyük alımlara kadar her şeyi satın almayı mümkün kılmak üzere tasarlanmıştı. Bu tam olarak gerçekleşmedi; kripto para birimlerini kabul eden kurumların sayısı artarken kripto para birimlerinin kullanıldığı büyük işlemler nadir görülmektedir. Yine de kripto para kullanarak e-ticaret sitelerinden çok çeşitli ürünler satın almak mümkündür. İşte bazı örnekler:
Teknoloji ve e-ticaret siteleri:
AT&T, newegg.com ve Microsoft gibi teknoloji ürünleri satan birçok şirket web sitelerinde kripto para kabul ediyor. Bir e-ticaret platformu olan Overstock, Bitcoin’i kabul eden ilk siteler arasında yer aldı. Shopify, Rakuten ve Home Depot da kripto para kabul ediyor.
Lüks mallar:
Bazı lüks ürün satıcıları bir ödeme şekli olarak kripto parayı kabul ediyor. Örneğin, çevrimiçi lüks ürün satıcısı Bitdials, Bitcoin karşılığında Rolex, Patek Philippe ve diğer üst segment saatler sunuyor.
Arabalar:
Kitle piyasa markalarından üst düzey lüks satıcılara kadar bazı otomobil satıcıları, ödeme olarak kripto para birimini hali hazırda kabul etmekte.
Sigortalar:
2021’in Nisan ayında, İsviçreli sigorta şirketi AXA, hayat sigortası hariç tüm sigortaları için (düzenleme sorunları nedeniyle) Bitcoin’i ödeme şekli olarak kabul etmeye başladığını duyurdu. ABD’de ev ve otomobil sigortası poliçeleri satan Premier Shield Insurance adlı şirket, prim ödemeleri için de Bitcoin kabul ediyor.
Doğrudan kripto para kabul etmeyen bir satıcıdan alışveriş yapmak için kripto para kullanmak isterseniz, ABD’de BitPay gibi bir kripto para banka kartı kullanabilirsiniz.
Kripto para sahteciliği ve kripto para dolandırıcılığı
Ne yazık ki kripto para suçları yükselişte. Kripto para dolandırıcılığında kullanılan yöntemler arasında şunlar sayılabilir:
Sahte web siteleri: Yatırım yapmaya devam etmeniz koşuluyla, büyük, garantili getiriler vaat eden ve sahte referanslarla kripto jargonu kullanan sahte siteler.
Sanal Ponzi şemaları: Kripto para suçluları, dijital para birimlerine yatırım yapmak için asılsız fırsatlar öne sürer ve eski yatırımcıların ödemelerini yeni yatırımcılardan elde edilen para ile yaparak büyük getiri yanılsamaları yaratır. Bir dolandırıcılık operasyonu olan BitClub Network, failleri Aralık 2019’da yakalanmadan önce 700 milyon dolardan fazla para topladı.
“Ünlü” yanıltmaları: Dolandırıcılar, sanal bir para birimindeki yatırımınızı artırmayı vaat eden milyarderler veya tanınmış isimler olarak internette kendilerini gösterir ancak bunun yerine gönderdiğiniz tüm parayı çalar. Ünlü bir iş adamının belirli bir kripto para birimini desteklediğine dair söylentileri başlatmak için mesajlaşma uygulamalarını veya sohbet odalarını da kullanabilirler. Yatırımcıları satın almaya ve fiyatı artırmaya teşvik ettikten sonra, dolandırıcılar ellerindekini satar ve para biriminin değeri düşer.
Aşk dolandırıcılığı: FBI, çevrimiçi flört dolandırıcılığı eğilimi konusunda uyarıda bulundu. Bu dolandırıcılık türünde dolandırıcılar, flört uygulamalarında veya sosyal medyada tanıştıkları insanları sanal para birimlerine yatırım yapmaya veya işlem yapmaya ikna ediyor. FBI’ın İnternet Suçları Şikayet Merkezi, 2021’in ilk yedi ayında 1.800’den fazla kripto odaklı aşk dolandırıcılığı gerçekleştirildiğine ve kayıpların 133 milyon dolara ulaştığına dair bir rapor yayınladı.
Dolandırıcılar meşru sanal para tüccarları gibi görünebiliyor veya insanları kendilerine para vermeleri için kandırmak üzere sahte borsalar kurabiliyor. Başka bir kripto dolandırıcılığı da kripto para birimlerindeki bireysel emeklilik hesapları için sahte satışlar gerçekleştirilerek düzenleniyor. Ardından, suçlular standart kripto para korsanlığı yöntemlerini kullanarak insanların sanal paralarını sakladıkları dijital cüzdanlara erişim sağlıyor ve hırsızlığı gerçekleştiriyor.
Kripto para birimi güvenli midir?
Kripto para birimleri genellikle blok zinciri teknolojisi kullanılarak oluşturulur. Blok zinciri, işlemlerin “bloklara” kaydedildiğini ve zaman damgasıyla işaretlendiğini ifade eder. Bu oldukça karmaşık bir teknik işlemdir ancak sonuç olarak korsanlar tarafından tahrip edilmesi zor bir kripto para birimi işlemleri dijital kayıt defteri elde edilir.
Ayrıca, işlemler iki aşamalı kimlik doğrulama gerektirir. Örneğin, işlem başlatmak için bir kullanıcı adı ve parola girmeniz istenebilir. Ardından, metin mesajı yoluyla kişisel cep telefonunuza gönderilen bir kimlik doğrulaması kodu girmeniz gerekebilir.
Koruma önlemlerinin mevcut olması, kripto para birimlerinin saldırılara açık olmadığı anlamına gelmez. Yüksek miktarlarda para elde edilen bazı saldırılar yüzünden kripto para piyasasına yeni giriş yapan şirketler büyük kayıplar yaşadı. 2018 yılının en büyük iki kripto para saldırısında, hacker’lar Coincheck’i 534 milyon dolar ve BitGrail’i 195 milyon dolarla vurdu.
Devlet destekli paranın aksine, sanal para birimlerinin değeri tamamen arz ve talebe göre belirlenir. Bu da yatırımcılar için önemli kazançlara veya muazzam kayıplara sebep olan vahşi dalgalanmalar yaratabilir. Kripto para yatırımları, hisse senetleri, tahviller ve yatırım fonları gibi geleneksel finansal ürünlerden çok daha az düzenleyici korumaya tabidir.
Kripto para ile güvenli yatırım yapmaya dair dört ipucu
Tüketici Raporlarına göre tüm yatırımlar risk taşır, ancak bazı uzmanlar kripto para birimlerini daha riskli yatırım seçeneklerinden biri olarak görüyor. Kripto para birimlerine yatırım yapmayı düşünüyorsanız buradaki ipuçları bilinçli seçimler yapmanıza yardımcı olabilir.
- Yatırım yapmadan önce kripto para birimi borsaları hakkında bilgi edinin.
- Yatırım yapmadan önce borsalar araştırdığınız gibi saklama seçeneklerinizi de araştırmanız gerekir.
- Çeşitlendirme, herhangi bir iyi yatırım stratejisinin anahtarıdır ve bu, kripto para birimine yatırım yaparken de geçerlidir.
- Kripto para piyasası oldukça değişkendir, bu nedenle iniş ve çıkışlara karşı hazırlıklı olun..
Kripto para şu sıralar son derece popüler olsa da hala emekleme aşamasında olduğu ve oldukça spekülatif bir görüntü sergilediği akıldan çıkarılmamalıdır. Yeni bir şeye yatırım yapmak, beraberinde çok sayıda zorluğu da getirir, bu nedenle hazırlıklı olun. Katılmak istiyorsanız araştırmanızı yapın ve küçük bir yatırımla başlayın.
Nevzat ERDAĞ
