Blockchain ne demek? Blockchain teknolojisi nedir? Gelin, bu soruların cevaplarını ve daha fazlasını birlikte inceleyelim.
Teknolojinin hayatımızdaki yerinin hızla artması ile birlikte bilgi ve veri güvenliğine olan ihtiyaç da hızlı bir şekilde artıyor. Özellikle finans gibi kişisel verilerin de içinde olduğu ve birçok işlemin bir arada yürütüldüğü alanlarda bu ihtiyaç çok daha fazla. İşte, blockchain teknolojisi bu noktada devreye girerek veri güvenliğini ve şeffaflığını sağlamayı amaç ediniyor. Bitcoin ve sonrasında ortaya çıkan kripto paraların yanı sıra, bu kripto paraların üzerinde oluşturulduğu blockchain teknolojisi gelecekte yaratacağı fırsatlar ve kripto paraların dışında olası kullanım alanları nedeniyle de büyük ilgi görmektedir.
Peki, blockchain ne demek? Blockchain teknolojisi nedir? Gelin, bu soruların cevaplarını ve daha fazlasını birlikte inceleyelim.
Blockchain Nedir?
Blockchain, yani Blok Zinciri, bloklardan oluşan zincir yapıyı tanımlıyor. Blockchain, dağınık yapıda bir veritabanı sistemi olarak şifrelenmiş işlemlerin takibini sağlar. Blockchain, iş ağında yer alan işlemlerin kaydedilmesi ve varlıkların takip edilmesi gibi süreçleri kolaylaştırmaktadır. Aynı zamanda bu sistem, paylaşılabilen ve üzerinde değişiklik yapılamayan bir defter olarak da düşünülebilir .
Blockchain Teknolojisi Neden Önemlidir?
İş süreçlerinin güvenli ve verimli bir şekilde işleyebilmesi için bilginin mümkün olan en hızlı ve doğru şekilde aktarılması gerekmektedir. Blockchain’in bu noktada en temel faydası, yalnızca izni olan ağ üyelerinin ulaşabileceği bir defter niteliğinde olmasıdır. Üstelik, sisteme erişebilen üyeler, verilerde herhangi bir değişiklik yapamamaktadır. Blockchain’i ideal kılan bir özelliği de paylaşılabilen ve şeffaf bilgi sağlayan bir yapıda oluşudur. Bu, kullanıcı için güven verici bir unsurdur.
Blockchain Nasıl Çalışır?
Blockchain, merkezi bir sisteme sahip değildir. Tüm bilgisayarlar üzerinden blok zincirinde yer alan verilere ulaşım sağlanabilir. Bilgilere ulaşmanın yanında burada yapılan işlemlerin kimlere ait olduğu ve ne zaman yapıldığı gibi bilgilere de şeffaf bir şekilde ulaşabilmek mümkündür.
Bu teknolojide yapılan işlemler değiştirilemediği için bir düzeltme yapmak istendiği zaman sisteme yeni bir kayıt eklenmektedir. Böylece, tüm detaylar korunur ve yapılan tüm doğru ve yanlış işlemler gözlemlenebilir.
Blockchain teknolojisinde kimlik, bütün ağların tanıdığı kullanıcı kimlik numarası şeklinde oluşturulmaktadır. Böylece kullanıcı adı, soyadı gibi kişisel bilgileri kullanmak yerine tüm işlemler bu kimlik numarası ile yapılır. Burada yapılan işlemler, kullanıcının sistemindeki matematiksel hesaplamalar, yani hash fonksiyonları ile şifrelenerek zincir üzerine kayıt edilir.
Hash fonksiyonları ile oluşturulan karakter dizileri harfler ve rakamlardan meydana gelir. Yapılacak en ufak bir değişiklik halinde farklı bir dizi oluşur.
Yapılan tüm işlemler, kullanıcı vasıtası ile doğrulanır ve kayıtlar kalıcı hale gelir. Bu da, bu teknolojinin merkezi bir yapıda olmadığını gösterir. Kısacası, blockchain teknolojisini önemli kılan unsurlar; anonim bir yapıya sahip oluşu, merkezi bir sistem olmayışı ve bozulamaz ve hacklenemez oluşudur. .
Blockchain Teknolojisi Ne İşe Yarar?
Blockchain teknolojisi, bünyesindeki bilgileri güvenle saklama özelliği ile veri gizliliği sunmaktadır. Burada yer alan verileri değiştirmek için ise diğer bloklardan onay almanız gereklidir. Bu da, blok sayısı kadar onay mekanizmasını devreye sokmaktadır. Böylece sistem, dışarıdan gelebilecek iyi ya da kötü niyetli bir aksiyonun önüne geçerek verinin güvende olmasını sağlar.
Blockchain Kullanım Alanları Nelerdir?
Blockchain teknolojisi pek çok farklı sektörde kullanılabilen bir yapıya ve işleve sahip. İşte, bu teknolojinin yaygın olarak kullanıldığı başlıca sektörler
- Kamu sektörü,
- Finans sektörü,
- Enerji sektörü,
- Sağlık sektörü,
- Tedarik zinciri.
Networkler üzerine örnekler
Yaşamımızda birçok networkün içinde yer alıyoruz. Sosyal medya hesaplarımız üzerinden mesajlaşmak, e-posta göndermek, bir banka üzerinden transfer yapmak veya borsada hisse senedi alım-satımı yapmak… Bütün bunlar günlük yaşamımızda kullandığımız networkler ve bu networkler üzerinde gerçekleştirdiğimiz işlemlerin bazılarıdır. Tüm bu networkler üzerinde ilgili ağı yöneten bir aracının bulunduğu da bilinmektedir. Örneğin, bankamız üzerinden başka bir bankadaki hesaba transfer yapabilmek için Merkez Bankası tarafından yönetilen EFT sistemini kullanmaktayız. Hisse senedi alım satımı yaptığımız zaman ise işlem, aracı kurumlar tarafından gönderilen emirle Borsa İstanbul üzerinde gerçekleştirilmektedir. İşlem yapılan yatırım aracının transferi ve ödemeleri ise Takas bank tarafından yapılmaktadır. Kullandığımız sosyal medya hesaplarında da söz konusu ağı ilgili şirketler yönetmektedir. Bir transfer için transferi yapacak tarafın hesabında yeterli tutarın bulunduğunun teyit edilmesi, bu transferin zaman bilgisi, gönderilen tutar, gönderen ve gönderilen taraf bilgilerini içeren kayıtların oluşturulması gerekmektedir. Kısaca tüm bu ağlardaki işlemlerin sorunsuz gerçekleşebilmesi ve kayıt altına alınması, yapılan işlemlerin bir sorun çıkması durumunda doğrulanması, anlaşmazlıkların çözüme kavuşturulması için ilgili ağları yöneten aracılara ihtiyaç duyulmaktadır.
Kripto para veritabanı nasıl çalışır?
Blockchain teknolojisi, ağlar üzerindeki bu fonksiyonların merkeziyetsiz bir şekilde ve daha düşük maliyetlerle gerçekleştirilmesine imkân sağlamaktadır. Blockchain birbirine bağlı bloklardan oluşan bir veri tabanı sistemidir. Bu veri tabanına bir işlemi içeren her tür bilgi işlenebilir. Yeni gerçekleşen işlemler bir önceki bloğun üstüne eklenir ve yeni bir blok oluşturulur. Bu bloklar ise kronolojik olarak birbirine bağlanır. Bu sayede yeni gelen blok kendinden önce gelen bloklardaki bilgileri de doğrulayarak kayıtların güvenliğini artırmış olur. Bu bloklar üzerindeki herkeste şifreli olarak bulunur ve bu nedenle dağıtık bir yapıya sahiptir. Dolayısıyla bir kişinin bu network üzerindeki geçmiş kayıtları değiştirmesi diğer kullanıcılar üzerindeki kayıtları da değiştirmesini gerektireceği için bu değişiklik neredeyse imkansız hale gelmektedir. Network ne kadar büyür, ne kadar çok sayıda ayrı kayıt olursa, o kadar güvenli hale gelir. Bu durum yukarıda bahsedilen doğrulama ve denetleme maliyetlerini ortadan kaldırmaktadır ve hesap verilebilir, güvenilir bir yapı sunmaktadır.
Daha basit bir şekilde ifade edebilmek için blockchain üzerindeki blokları birer büyük defter olarak düşünelim. Bu defterlerin birer kopyası da network üzerindeki herkese dağıtılmış olsun. Her yeni yapılan işlem bu defterlere eş zamanlı olarak yazılmakta, bu sayede yapılan işlemlerin kayıtları sadece bir ya da birkaç yerde değil çok sayıda yerde tutulmaktadır. Merkezi bir yapıda ise sadece tek bir kayıt olduğu için bu kayıtların güvenliğini sağlamak önemli bir maliyet oluşturmaktadır. Ancak merkeziyetsiz blockchain yapısında tüm kayıtların değiştirilmesi mümkün olmadığından daha güvenli bir sistem oluşmaktadır.
Merkezi bir sistemde, aracıların işlem yaparken ulaşmaları gereken verilerin yarattığı gizlilik riski bu yapının oluşturduğu diğer bir maliyettir. Bir aracı üzerinden yapılan işlemlerin, çoğunlukla doğrulanma süreci nedeniyle paylaşılması gerekmektedir. Bu da verinin networkte gerçek amacı dışında kullanılma ihtimalini artırmaktadır. Ayrıca networkü yöneten aracı kurum üzerinde tutulan verilerin güvenliği de farklı bir problem ve maliyet oluşturmaktadır. Blockchainde ise kullanıcılar başka bir kişi ya da kurum ile bilgi paylaşmadan doğrulama yapabildikleri için bu tür bilgi sızıntılarının önüne geçilmektedir.
Blockchain teknolojisinin gelecekte finans, sağlık, bilim ve sanayi gibi çok sayıda farklı sektör ve alanda networkler üzerinden gerçekleştirilen süreçleri değiştirme potansiyeli vardır. Bu potansiyel ilgili sektörlerdeki tüm kurumları heyecanlandırmakta ve blockchain teknolojisine yapılan yatırımlar bu nedenlerle her geçen gün artmaktadır.
Kaynaklar
- Christian Catalini & Joshua S. Gans, 2016. “Some Simple Economics of the Blockchain,” NBER Working Papers 22952
- https://www.halkbank.com.tr/content/halkbank/tr/blog/finans/Blockchain-Nedir-ve-Gelecekte-Hayatimizda-Nasil-Yer-Alacak.html
- https://www.isbank.com.tr/blog/blockchain-teknolojisi-hakkinda-merak-edilenler
- https://www.dunya.com/ara?key=+Blockchain+
Nevzat ERDAĞ
