Çalışma çağı olarak tanımlanan 15-64 yaş grubu nüfusun oranı, 2007’de yüzde 66.5 iken 2023’te yüzde 68.3 olmuş. Çocuk yaş grubu olarak tanımlanan 0-14 yaş grubu nüfusun oranı yüzde 26.4’ten yüzde 21.4’e gerilerken, 65 ve yukarı yaştaki nüfusun oranı ise yüzde 7.1’den yüzde 10.2’ye yükselmiş. Bu sonuçlar çalışma çağındaki nüfusun giderek artan oranda yaşlı nüfustan oluştuğunu gösteriyor. Çocuk ve genç nüfusun azalması gelecekte işgücü piyasasında yeterli işgücü arzının ortaya çıkamayacağının önemli bir göstergesi. Gelecekte genç işgücü açığı ile karşılaşabiliriz.
Toplam yaş bağımlılık oranı; “0-14” ve “65 ve daha yukarı” yaş gruplarındaki kişi sayısının, “15-64” yaş grubundaki kişi sayısına oranı olarak ifade edilir. Genç bağımlılık oranı, “0-14” yaş grubundaki kişi sayısının, “15-64” yaş grubundaki sayıya oranı ile bulunan bir kavramdır.
Sosyal güvenlik sistemlerinin gelir – gider dengesini doğrudan etkileyen “yaşlı bağımlılık oranı” ise “65 ve daha yukarı” yaş grubundaki kişi sayısının “15-64” yaş grubundaki kişi sayısına oranlanmasıyla hesaplanır. Yaşlı bağımlılık oranının yükselmesi aktüeryal dengeyi yani, sosyal güvenlik kuruluşlarının gelir - gider dengesini bozan önemli bir etken. Yaşlı bağımlılık oranının yükselmesiyle kayıtlı bir şekilde sosyal güvenlik sisteminde yer alan sigortalıların sayısının yetersiz düzeyde olduğu anlamı da ortaya çıkar. Ayrıca bir diğer sonuç da emekli aylığı alanların sayısının yüksek olduğu gerçeğidir.
Emekliler hızlı arttı
Son dönemde EYT başta olmak üzere, emeklilik sistemlerinde değişiklikler emekli aylığı alanların sayısını hızla artırdı. Bu durum sosyal güvenlik sisteminde aktüeryal dengeyi giderek zorlaştıracaktır. Nüfusun yaşlanması da zorluğu daha da artıracaktır. Sosyal güvenlik sisteminde denge için aktif / pasif oranının 4 olması gerekir. Yani bu sigortalı olarak çalışan sayısının, sistemden aylık alanların sayısına oranıdır. Oysa ki son rakamlar göstermektedir ki, bu oran giderek düşmekte. 2023’ün ilk 9 ayında bu oranın 1.8 civarında olduğu ifade ediliyor.
TÜİK’in son nüfus istatistikleriyle bağımlılık oranının yükseleceği, aktif / pasif oranının düşeceği sonucu ortaya çıkmakta. Tedbir almazsak ileride işgücü sıkıntısı çekeceğimiz gibi, sosyal güvenlik sistemimiz de zora girer...
