Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı gelir dağılımı istatistikleri, 2023 yılında gelir dağılımındaki bozulmanın hızlandığını ortaya koydu. Nüfusun en zengin yüzde 20’lik grubunun toplam gelirden aldığı pay 2014 yılında yüzde 45,9, 2022 yılında yüzde 48,0 iken 2023 yılında yüzde 49,8’e çıktı. Nüfusun en yoksul yüzde 20’lik grubunun toplam gelirden aldığı pay söz konusu yıllarda sırasıyla yüzde 6,2, yüzde 6,0 ve yüzde 5,9 oldu. Orta gelir grubunu oluşturan nüfusun yüzde 60’lık kesiminin toplam gelirden aldığı pay 2014’te yüzde 47,9 iken 2022’de yüzde 46,0’a, 2023’te ise yüzde 44,3’e geriledi. Toplam 3,6 puanlık gerileme yaşandı.
EN ZENGİN YÜZDE 5’LİK GRUP NÜFUSUN YÜZDE 55’İNE BEDEL
Nüfus yüzde 5’lik gruplara ayrılarak yapılan inceleme gelir dağılımındaki bozulmanın şiddetini gösteriyor. 2013 yılında nüfusun en zengin yüzde 5’lik kesimi toplam gelirin yüzde 19,1’ini alırken, aynı yıl nüfusun yüzde 45’lik grubu toplam gelirin yüzde 21,0’ini alıyordu.
2022 yılına gelindiğinde en zengin yüzde 5’lik grup toplam gelirden yüzde 22,9 pay alırken nüfusun yüzde 50'si toplam gelirden yüzde 23,3 pay aldı. Başka bir ifadeyle, 2013 yılında en zengin yüzde 5’lik grubun toplam gelirden aldığı pay nüfusun yüzde 45’inin aldığı payın altında kalırken, 2022 yılında nüfusun yüzde 50’sinin geliri ile eşit düzeye ulaştı.
2023 yılında ise adaletsizlik daha da arttı ve en zengin yüzde 5’lik grubun toplam gelirden aldığı pay yüzde 24,3’e yükseldi. Nüfusun yüzde 55’lik kesimi ise toplam gelirden yüzde 25,4 oranında pay aldı. En zengin yüzde 5’lik grubun geliri nüfusun yüzde 55’ine eşit seviyeye yükseldi.
| Yüzde 5'lik gruplara göre hanehalkı kullanılabilir gelir dağılımı | ||||
| 2006 | 2013 | 2022 | 2023 | |
| Toplam | 100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 |
| İlk %5 | 0,8 | 1,0 | 3,8 | 3,7 |
| İkinci %5 | 1,3 | 1,6 | 0,9 | 0,8 |
| Üçüncü %5 | 1,7 | 1,9 | 1,5 | 1,3 |
| Dördüncü %5 | 2,0 | 2,2 | 1,8 | 1,5 |
| Beşinci %5 | 2,2 | 2,4 | 2,0 | 1,8 |
| Altıncı %5 | 2,5 | 2,6 | 2,2 | 2,1 |
| Yedinci %5 | 2,7 | 2,8 | 2,5 | 2,3 |
| Sekizinci %5 | 3,0 | 3,1 | 2,7 | 2,6 |
| Dokuzuncu %5 | 3,3 | 3,4 | 3,0 | 2,8 |
| Onuncu %5 | 3,6 | 3,7 | 3,2 | 3,1 |
| Onbirinci %5 | 3,9 | 4,0 | 3,5 | 3,4 |
| Onikinci %5 | 4,3 | 4,4 | 4,2 | 4,1 |
| Onüçüncü %5 | 4,7 | 4,7 | 4,5 | 4,5 |
| Ondördüncü %5 | 5,2 | 5,1 | 5,0 | 4,9 |
| Onbeşinci %5 | 5,8 | 5,7 | 5,5 | 5,4 |
| Onaltıncı %5 | 6,5 | 6,3 | 6,1 | 6,0 |
| Onyedinci %5 | 7,3 | 7,2 | 6,9 | 6,9 |
| Onsekizinci %5 | 8,5 | 8,4 | 8,0 | 8,1 |
| Ondokuzuncu %5 | 10,7 | 10,5 | 9,8 | 10,3 |
| Son %5 | 20,0 | 19,1 | 22,9 | 24,3 |
EN ZENGİN YÜZDE 5’İN ORTALAMA GELİRİ EN YOKSUL YÜZDE 5’İN 31 KATI
Türkiye’de yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri önceki yıla göre yüzde 70,7 artarak 2023’te 167 bin 983 TL oldu. Ancak, yüzde 5’lik nüfus grupları itibarıyla bakıldığında en yoksul yüzde 5’lik grubun ortalama geliri 26.703 TL’de kalırken, en zengin yüzde 5’lik grubun ortalama geliri 31 katı yani 816.219 TL oldu.
EMEKLİ AYLIKLARININ GELİR ADALETSİZLİĞİNİ DÜZELTMEYE ETKİSİ SINIRLI KALDI
Gelir dağılımı eşitsizliği göstergelerinden Gini katsayısı 2014 yılında 0,391 iken 2022’de 0,415, 2023 yılında da 0,433 oldu. Gini katsayısı 0’a yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, 1’e yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade ediyor.
TÜİK sosyal yardımların ve emekli aylığı ödemelerinin gelir adaletsizliğini azaltmaya etkisini ölçmek amacıyla bu yıl iki yeni veri daha yayımlamaya başladı. Sosyal transferler olmasaydı 2014 yılında 0,446 olan Gini katsayısı, 2022’de 0,487’ye, 2023’te ise 0,520’ye yükselecekti. Bir anlamda sosyal transferler ile 2023 yılında Gini katsayısı 0,520’den 0,433’e indirilerek gelir dağılımındaki dengesizlik bir nebze giderildi.
Sosyal transferlerin içerisinde emekli aylıkları ile dul ve yetim aylıkları da yer alıyor. Sosyal yardımlar dışarıda bırakıldığında sadece emekli aylığı ile dul ve yetim aylıklarının Gini katsayısına etkisinin çok sınırlı kaldığı, Gini katsayısının sadece 0,445’ten 0,433’e inmesini sağladığı görülüyor.
ÜCRETLE ÇALIŞANLARIN KAYBI DEVAM EDİYOR
Ücret ve maaş gelirinin toplam gelir içindeki payı 2022’de yüzde 46,2 iken 2023’te yüzde 48,5’e yükseldi. Müteşebbis gelirlerinin payı 1,1 puan artarak yüzde 22,1 olurken, sosyal transfer gelirlerinin payı 2,6 puan azalarak yüzde 17,6 oldu.
Yıllık ortalama esas iş gelirleri bakımından incelendiğinde ise ücret ve maaşla çalışanların kaybının 2023 yılında da devam ettiği görüldü. 2022 yılında 62.826 TL olan yıllık ortalama esas iş geliri 2023 yılında yüzde 85,1 oranında artarak 116.297 TL’ye yükseldi. Ücret ve maaşla çalışanların esas iş geliri ise aynı dönemde yüzde 80,7 oranında artarak 56.899 TL’den 102.821 TL’ye çıktı.
Buna karşılık yevmiyeli çalışanların geliri yüzde 108,1 artışla 25.632 TL’den 53.334 TL’ye, kendi hesabına çalışanların esas iş geliri ise yüzde 97,0 artışla 58.697 TL’den 115.622 TL’ye yükseldi. İşverenlerin 2022’de 220.482 TL olan geliri de yüzde 85,1 oranında artışla 2023’te 408.174 TL oldu.
2006 yılında işverenlerin yıllık ortalama esas iş geliri ücretli ve maaşlı çalışanların 2.2 katı iken, 2022 yılında 3.9 katına, 2023 yılında ise 4 katına çıktı.
