ANONİM ŞİRKETLERDE KAYITLI SERMAYE SİSTEMİ

1.Giriş

Ticaret şirketlerinde sermaye gerek şirketin kurulması ve gerekse faaliyetlerinin devam edebilmesi için ihtiyaç duyduğu ve şirket pay sahiplerince taahhüt edilen mali varlıkları ifade etmektedir.

Kayıtlı sermaye sistemi, acil sermaye artırımı ihtiyacı doğması halinde genel kurul yerine yönetim kurulunca sermaye artırımına karar verilmesini sağlar. Bu yolla şirketin finansal ihtiyaçları daha hızlı olarak giderilebilir.

2.Türk Ticaret Kanunu'ndaki Sermaye Sistemleri

2.1.Esas Sermaye Sistemi

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda kabul edilen temel sermaye sistemi esas sermaye sistemidir. Bu sistemde şirket asgari sermaye ile kuruluşunu tamamlar ve sermaye artırımı gereksinimi doğması halinde genel kurulda karar almak suretiyle sermaye artışını sağlar. Cari mevzuata göre, esas sermaye sistemini kabul eden anonim şirketler asgari iki yüz elli bin Türk lirası sermaye ile kurulur. (TTK Md.332/1) Bu sistemde sermayenin değiştirilebilmesi için esas sözleşme değişikliğine gidilmesi gerektiğinden ve esas sözleşmenin değiştirilmesine ilişkin yetki genel kurulda bulunduğundan her sermaye artırımında, şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınması gerekir. (TTK Md.408/2-a, 421/1, 456/2)

2.2.Kayıtlı Sermaye Sistemi

Esas sermaye sisteminin uygulamada yaşanan sıkıntılarını giderebilmek için sunulan alternatif, kayıtlı sermayedir.¹Bu sistemde sermaye artırımı yetkisi genel kurul yerine yönetim kuruluna verilmiştir. Ancak bu yetki yine genel kurulca belirlenen belirli bir tavan tutarı aşamayacak ve ancak azami beş yıllık süre ile yönetim kuruluna tanınabilecektir. (TTK Md.460/1, 456/2) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'na göre kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim şirketler asgari beş yüz bin Türk lirası sermaye ile kurulabilir. (TTK Md.332/1) Her iki sistemde de sermaye artırımına ilişkin kararın tescili gerekmekte olup, kararlar genel kurul veya yönetim kurulu kararı tarihinden itibaren üç ay içinde tescil edilemediği takdirde geçersiz hale gelir. (TTK Md.456/3)

2.3.Sistemler Arası Geçiş

Esas sermaye sistemini kabul eden bir anonim şirket daha sonra kayıtlı sermaye sistemine geçebileceği gibi kayıtlı sermaye sistemini kullanan bir anonim şirket de esas sermaye sistemine geçebilir. Bunun için esas sözleşmenin değiştirilmesi şarttır. Halka Açık Olmayan Şirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ uyarınca başlangıç sermayesi en az iki yüz elli bin Türk lirası olan şirketler; Bakanlıktan² izin almak şartıyla kuruluşta kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilirler veya sonradan esas sözleşmelerini değiştirerek kayıtlı sermaye sistemine geçebilirler. (Tebliğ Md.5/1) Yine aynı Tebliğ'e göre kayıtlı sermaye sistemine geçecek şirketlerde çıkarılmış sermayenin³ tamamının ödenmiş olması ve sermayenin karşılıksız kalmamış olması; kuruluşta kayıtlı sermaye sistemini kabul edecek şirketlerde ise başlangıç sermayesinin tamamının ödenmesi şarttır. (Tebliğ Md.5/2) Kayıtlı sermaye sisteminden çıkmak isteyen şirketler de esas sözleşme değişiklik taslağı hazırlayarak Bakanlığın iznini almak, yasal nisaplara uygun olarak genel kurul kararı almak suretiyle sistemden çıkabilirler. (Tebliğ Md.8/1)

3. Kayıtlı Sermaye Sisteminde Sermaye Artırımı

3.1.Yetki

Anonim şirketlerde şirket sermayesi esas sözleşmede bulunması zorunlu unsurlar arasındadır. (TTK Md. 339/2-c) Dolayısıyla sermaye miktarının değişmesi esas sözleşmenin de kısmi olarak değişmesini zorunlu kılar. Esas sermaye sisteminde sermaye miktarı genel kurulda alınan karar uyarınca artırılarak esas sözleşme bu karar doğrultusunda revize edilir. (TTK Md.456/2, 408/2-a) Kayıtlı sermaye sisteminde ise temel yetki yine genel kurulda olmakla birlikte yönetim kurulu genel kurulun belirlediği sınırlar içinde sermaye artırımı yapabilme yetkisine sahiptir. (TTK Md.456/2) Yönetim kuruluna tanınan yetki süresinin dolmasından sonra, yönetim kurulunun sermaye artırımı kararı alabilmesi için esas sözleşmenin değiştirilerek yönetim kuruluna yeniden yetki süresi belirlenmesi şart olup, esas sözleşmede belirlenen yetki süresi içinde yönetim kurulunun değişmesi ise yönetim kuruluna verilen yetkiyi ortadan kaldırmaz. (Tebliğ Md.5/6)

3.2.Bakanlığın İzni

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 333. maddesine dayanılarak Ticaret Bakanlığınca yayımlanan Esas Sözleşme Değişikliği İzne Tabi Anonim Şirketlerin Belirlenmesine İlişkin Tebliğ'de belirtilen anonim şirketlerin kuruluşları ve esas sözleşme değişiklikleri anılan Bakanlığın iznine tabi olduğundan, kayıtlı sermaye sistemini kabul etmek veya bu sisteme geçmek isteyen şirketlerin Bakanlıktan izin almaları gerekir. (Tebliğ Md.6/1) Halka açık anonim şirketler Sermaye Piyasası Kurulu'ndan izin aldıktan sonra esas sözleşme değişikliği için Ticaret Bakanlığı'na başvurur.⁴

Ancak, kayıtlı sermaye sistemine kabul edilen Sermaye Piyasası Kanunu'na tabi halka açık anonim şirketlerin kayıtlı sermaye tavanı içinde yapacakları sermaye artışlarında Bakanlık izni aranmaz. (Tebliğ Md.6/1)

3.3.Sermaye Tavanı ve Süre

Halka açık olmayan bir anonim şirkette, ilk veya değiştirilmiş esas sözleşme ile esas sözleşmede belirlenen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermayeyi artırma yetkisi, yönetim kuruluna tanındığı takdirde, bu kurul, sermaye artırımını öngörülen yetki sınırları içinde gerçekleştirebilir. (TTK Md.460/1)

Kayıtlı sermaye tavanı başlangıç sermayesinin⁵ beş katından fazla olamayacağı gibi sistemin kabul edilmesinden veya sisteme geçilmesinden sonra izleyen dönemlerde kayıtlı sermaye tavanı, esas sözleşmenin değiştirileceği genel kurul toplantısı sırasındaki çıkarılmış sermayenin en fazla beş katı olarak belirlenebilir. (Tebliğ Md.5/5) Sermaye artırımının iç kaynaklı olması durumunda kayıtlı sermaye tavanının aşılması mümkün olmasına karşın dış kaynaklı sermaye artırımı yoluyla kayıtlı sermaye tavanı aşılamaz. (Tebliğ Md.9/4) Bununla birlikte kayıtlı sermaye tavanına ulaşıldıktan sonra, yeni tavan belirlenmeden yönetim kurulu kararı ile sermaye artırımı yapılamaz. (Tebliğ Md.9/5)

Kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kuruluna sermayeyi artırma yetkisi süresiz verilemez. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'na göre bu yetki en çok beş yıl için tanınabilir. (TTK Md.460/1)

Yönetim kuruluna verilen sermayeyi kayıtlı sermaye tavanına kadar artırma yetkisinin süresi, sürenin başlangıç ve bitiş tarihlerinin şirket esas sözleşmesinde yer alması da gerekmektedir. (Tebliğ Md.5/3-b) Dolayısıyla şirket esas sözleşmesinde, kayıtlı sermaye artırımı süresi ile ilgili olarak beş yılı aşmayan sınırlamalar koymak mümkündür.⁶

3.4.Sermaye Artırımı

Şirketin rekabet gücünü muhafaza etmek veya yeni yatırımlar yapmak istemesi halinde, aranan sermayeyi genel kurul kararı ile sağlaması, seri bir yöntem değildir.⁷Bu nedenle kayıtlı sermaye sisteminde sermaye artırımını genel kuruldan aldığı yetkiye istinaden yönetim kurulu kullanır. Kurul bu amaçla esas sözleşmenin sermayeye ilişkin hükümlerinin, izne tabi anonim şirketlerde izni, sermayenin artırılmasına ilişkin kararını, imtiyazlı paylara ve rüçhan haklarına ilişkin sınırlamaları, prime dair kayıtları ve bunun uygulanması hakkındaki kuralları, esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde ilan eder ve internet sitesinde yayımlar. (TTK Md.460/2) İzne gerek bulunmayan hallerde yönetim kurulu, değişik metni kararıyla kesinleştirir.⁸ Yönetim kurulu konuya ilişkin kararında; artırılan sermayenin tutarını, çıkarılacak yeni payların itibarî değerlerini, sayılarını, cinslerini, primli ve imtiyazlı olup olmadıklarını, rüçhan hakkının sınırlandırılıp sınırlandırılmadığını, kullanılma şartları ile süresini belirtir. (TTK Md.460/2)

4. Sonuç

Özellikle büyük ölçekli anonim şirketler, ticari faaliyetlerini yürütürken acil sermaye artırımına gitmeye ihtiyaç duyabilirler. Bu ihtiyacın daha kolay giderilmesi için esas sermaye sistemine alternatif olarak kayıtlı sermaye sistemi benimsenmiştir. Kayıtlı sermaye sisteminde sermaye artırım yetkisi esas olarak yine genel kurulda olmakla birlikte genel kurul belirli bir tavan ve süre içinde hareket etmek üzere yönetim kurulunu yetkilendirir. Bu yetkiye istinaden yönetim kurulu sermaye artırımını öngörülen yetki sınırları içinde gerçekleştirebilir. Mevcut düzenlemelere göre kayıtlı sermaye tavanı başlangıç sermayesinin beş katından fazla olamaz ve bu yetki yönetim kuruluna en fazla beş yıl için tanınabilir. Yetki süresi içinde yönetim kurulunun değişmesi ise yönetim kuruluna verilen yetkiyi ortadan kaldırmaz.

____________________________________________

1 Bahtiyar M., Anonim Ortaklıkta Kayıtlı Sermaye Sistemi ve Sermaye Artırımı, s.34

2 Ticaret Bakanlığı

3 Çıkarılmış payların tümünün itibari değerlerinin toplamını temsil eden sermaye

4 Bkz. 25/12/2013 tarih ve 28862 sayılı ResmiGazete'de yayımlanan Kayıtlı Sermaye Sistemi Tebliği Madde 9/1

5 Kayıtlı sermaye sistemini kabul eden şirketlerde, kuruluşta veya kayıtlı sermaye sistemine ilk geçildiğinde sahip olunması zorunlu sermaye

6 https://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/dergi/17_1-2_2.pdf

7 Pulaşlı H., Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı, BATİDER, s. 41

8 https://www.muglabarosu.org.tr/Upload/files/pdf/TTK%20Madde%20Gerek%C3%A7eleri.pdf

Kaynakça