İş Kanunu’na göre çalışan kadınlara bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1.5 saat süt izni verilmesi zorunlu. Ancak uygulamanın usul ve esaslarına ilişkin yeterince bir açıklık bulunmadığından konuyla ilgili duraksamalarda Yargıtay içtihatlarına başvuruluyor. Süt izniyle ilgili emsal nitelikte olan Yargıtay kararı, bu yazımızda değerlendirildi.
KARAR BİLGİLERİ
Kararı veren daire başkanlığı: Yargıtay 22. Hukuk Dairesi
Karar bilgileri: 2017/19628 E., 2019/2718 K.
Yasal dayanağı: 4857 sayılı İş Kanunu’nun ‘Analık halinde çalışma ve süt izni’ başlıklı 74. maddesinin hükümleri, uygulamanın usul ve esaslarını teşkil eder.
KARARIN KONUSU
Davacı vekili özetle; müvekkilinin davalı işyerinde … tarihleri arasında istasyon şefi olarak çalıştığını, iş sözleşmesinin davalı işveren tarafından hiçbir sebep gösterilmeksizin feshedildiğini, bir yaşından küçük çocuğu olduğu halde günlük 1.5 saatlik süt izninin de verilmediğini, davacının süt iznini kullanmadığı için çocuğunun fiziksel gelişimini tamamlayamayacağı kaygısıyla acı duyduğunu ileri sürerek, kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık izin, fazla mesai, genel tatil, hafta tatili, süt izni ücreti ve manevi tazminat alacağının davalıdan tahsilini istedi. Yerel mahkeme tarafından toplanan deliller ve bilirkişi raporuna dayanılarak, davacının süt izni ücreti alacağı ile diğer taleplerinin reddine, genel tatil ücreti alacağının ise kabulüne karar verildi. Bunun üzerine davacı, mahkeme kararını temyiz etti.
GÜNDE 1.5 SAAT İZİN
Yargıtay’a intikal eden davada, özetle davacının süt izni ücretine hak kazanıp kazanmadığı konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunuyor. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74/7. maddesinde “Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1.5 saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre, günlük çalışma süresinden sayılır” şeklinde düzenleme yer alıyor.
4857 sayılı yasanın 104. maddesinde ise işverenin işin düzenlenmesine ilişkin bu madde hükmüne aykırı hareket etmesi durumunda para cezası uygulanacağı düzenlemesi de getirilerek süt izni kullandırılması idari yaptırıma bağlanarak güvenceye alındı.
İŞVERENİN İNİSİYATİFİNDE DEĞİL
Süt izni ile ilgili olarak Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 13 Haziran 2016 tarih 2015/12878 Esas 2016/17527 Karar sayılı kararıyla 4857 sayılı İş Kanunu’nun 69/3. fıkrasında “İşçilerin gece çalışmaları 7.5 saati geçemez” hükmüne göre gece çalışmasının zamlı ücret üzerinden ödeneceği hususunda bir kanuni düzenleme bulunmamakla birlikte, Dairenin yerleşik içtihatları ile bu durum açıklığa kavuşturuldu ve gece yapılan fazla çalışmaların zamlı ücret üzerinden ödenmesi gerektiği kabul olundu. Süt izni konusunda da benzer yorum yapılmasının hakkaniyete, Anayasa ve kanun koyucunun amacına daha uygun olduğu değerlendirildi.
İnceleme konusu kararda da belirtilen bu karara vurgu yapılarak; “Yasa uyarınca kadın işçilere çocuklarını emzirmeleri için günde 1.5 saat süt izni verilmesi hususu işverenin inisiyatifinde olan bir durum olmayıp, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74/7. fıkrası uyarınca da bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağının işçi tarafından belirleneceği hüküm altına alınmış olup, işçinin süt izni kullanması gerektiği halde bu iznin kullandırılmaması durumunda, kullandırılmayan sürenin tespiti ile yüzde 50 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapılması gerektiğinin kabulünün Anayasanın 50/2. maddesine ve amaçsal yorum benimsemek suretiyle 4857 sayılı Kanunun ruhuna daha uygun düşeceği” gerekçesiyle hükmün bozulmasına karar verildi.
Somut uyuşmazlıkta da davacının süt iznini kullanamadığı süre tespit edilip yüzde 50 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapılması gerekirken yazılı gerekçeyle talebin reddi isabetsiz bulunarak yerel mahkeme kararı bozuldu.
İŞVERENE İDARİ PARA CEZASI
İş Kanunumuzda kadın işçilere çocuklarını emzirmeleri için günde 1.5 saat süt izni verilmesi mecburidir. Bu sürenin altında izin verilmesi mümkün değil ama işçi lehine artırılabilir. Yasa koyucu süt iznine ait sürelerin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını bizzat kadın işçinin inisiyatifine bırakmıştır. Bu nedenle kadın işçinin süt iznini ne zaman, nasıl kullanacağını işverene bildirmesi gerekiyor. Süt izninin bebeğin bir yaşını doldurmasına kadar verilmesi gerekiyor.
Bir yaşından sonra bu hak kendiliğinden sona erecek. Kadın işçinin süt izninde bulunduğu esnada geçirdiği süreler aynen çalışılmış gibi sayılıyor. Süt izninin toplu olarak kullandırılması ise mümkün değil. İnceleme konusu Yargıtay 22. Hukuk Dairesi kararında; süt izninde de amaçsal yorum yapılarak bu iznin kullandırılmaması durumunda kullandırılmayan sürenin tespiti ile yüzde 50 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapılması gerektiği benimsenmiştir.
Dolayısıyla süt izni kullandırılmayan işçiye her bir saat süt izni için en az yüzde 50 oranında zamlı ücret ödenmesi söz konusu olacak. Diğer yandan süt izni verilmeyen her bir kadın işçi için 2025 yılında işverene 21.213 TL idari para cezası kesilecek.
