İşgücü piyasalarının dönüşmeye devam etmesi işçilerin çalışma koşullarının güncellenme ihtiyacını gündeme getirebilmektedir. Çalışma koşullarının değiştirilmesi, işçi lehine olabileceği gibi işçi aleyhine değişikliklerde söz konusu olabilmektedir.
İş ilişkisindeki çalışma koşulları, iş sözleşmelerinde, iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliklerinde veya işyeri uygulamalarını ifade etmektedir.
Çalışma koşullarındaki esaslı unsurlara aşağıdaki örneklerin verilmesi mümkündür. Nitekim bu unsurlar her iş ilişkisi için aynı olmamakta, değişip çeşitlenebilmektedir:
- Ücret
- Ücret niteliğinde ek ödemeler
- İşin nerede ve ne zaman görüleceği
- Çalışma süreleri
- Yıllık izin süreleri
- Ara dinlenmesi süresi
- Evlenme, doğum, öğrenim ve gıda gibi sosyal yardımlar
- Özel sağlık sigortası uygulaması
- İşverence primleri ödenmek kaydıyla bireysel emeklilik sistemi ödemeleri
Çalışma koşullarındaki unsurların bazıları mevzuat ile koruma altına alınarak asgari şartları belirlenmiş olup bazıları işçi ve işverenin sözleşme serbestisi gereği anlaşmasına bağlı olarak belirlenmektedir.
İşveren tarafından çalışma koşullarının işçi lehine değiştirilmesi, işçinin onayına tabi olmadan mümkündür.
Örneğin, işverenin işçinin ücretine ek olarak yılda 3 defa ikramiye vermesi, haftalık çalışma süresi 45 saatten 40 saate düşürülmesi işçiden onay alınmadan hayata geçirilebilecektir.
Ancak çalışma koşullarının işçi aleyhine değiştirilmesi gerekirse, süreç işveren tarafından tek taraflı olarak yürütülemeyecektir.
Bu husus, 4857 sayılı İş Kanunu'nun "Çalışma koşullarında değişiklik ve iş sözleşmesinin feshi" başlıklı 22'nci maddesinde çalışma koşullarının değiştirilmesine ilişkin hükümler yer almaktadır.
İşveren tarafından çalışma koşullarının esaslı unsurlarında işçi aleyhine bir değişiklik yapılacak, değişiklik öncelikle işçiye yazılı olarak bildirilmeli ve işçi tarafından altı iş günü içerisinden yazılı olarak kabul edilmelidir.
Aksi halde esaslı değişiklik işverence tek taraflı olarak hayata geçirilemeyecektir. İşçi ve işveren anlaşarak kanuna aykırı olmayacak tüm değişiklikleri hayata geçirebileceklerdir.
İşçinin ücretini düşürülmesi, işyerinde haftalık 40 saat olarak belirlenen çalışma süresinin 45 saate çıkarılması, belirli tutar üzerinden her ay yapılan yemek yardımının düşürülmesi, işverenin işçilerin işe gelip gitmesi için sağladığı servis hizmetinin kaldırılması, haftanın 5 günü çalışılan işyerinde haftanın 6 günü çalışmaya geçilmesi gibi durumlar, çalışma koşullarında esaslı değişiklik konusuna örnek olarak verilebilir.
Tüm bu örnekler, işçi ve işverenin karşılıklı anlaşması ile değiştirilebilecekken, işveren tek taraflı olarak bu değişiklikleri yapması işyerinde çalışma sistemini bozulacak ve çalışma barışı olumsuz yönde etkilenecektir.
Sonuç olarak işveren çalışma şartlarını işçi ile karşılıklı anlaşarak değiştirebilecektir.
Ancak, işçi lehine olan değişikliklerde işçinin onayı aranmayacaktır.
