DOĞUM BORÇLANMASINDA KISMİ İADE MÜMKÜN MÜDÜR?
Eşim 1968 doğumlu, 1991 yılında sigorta girişi var. Şu an sigortalı devam ediyor. Mevcutta 2411 prim günü vardı. 3600 günden emekli olacak diye 1200 gün doğum borçlanması yaptık ve toplam prim günü 3611 oldu. Emeklilik için SGK’ya müracaat ettik. Ancak, 58 yaşında emekli olabileceği söylendi. O da 17 ay daha yapıyor. Ödediğimiz 1200 günün 510 gününü geri alabilir miyiz? Yoksa tamamımı mı iade ediliyor? Tamamını geri alırsak 58 yaşına geldiğinde 650 gün eksiği olacak. O süreyi tekrar borçlanabilir miyiz? (Çetin İ.)
Emeklilik için prim günü eksik olanlar, hakları varsa, eksik günlerini askerlik, doğum gibi hizmet borçlanması yaparak tamamlayabiliyorlar. Borçlanmalar hangi statüde çalışırken yapılmışsa o statüdeki günlere eklenir. Çalışmayı bırakmış olanların borçlanmaları ise en son çalıştıkları statüye sayılır. Askerlik ve doğum borçlanması, prim günlerini tamamlama konusunda önemli bir avantaj sağlar.
Emekli aylığı bağlanmamış olması şartıyla borçlanma tutarının tamamı, borçlanma yapan kişinin talebi halinde iade edilir. Kısmi iade ise yapılmaz. Geçmişte sadece bir defaya mahsus iade hakkı tanınmakta iken, yapılan değişiklikle bu sınırlama kaldırıldı. Borçlanmanın tamamını iade alan kişi daha sonra yeniden başvuru yaparak istediği kadar süre için borçlanma yapabilir.
Ancak burada işin püf noktası, iade işleminin faizsiz yapılmasıdır. 2023 yılı başında yaptığınız borçlanma tutarının tamamı faizsiz olarak alabilirsiniz. Enflasyonun yüksek olması nedeniyle faizsiz olarak aldığınız paranın alım gücü oldukça düşük olacaktır.
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi çıkmadan önce borçlanma yapanlar başvuruyu 2022 yılının sonunda yaptılar ve primi de 2022 yılı asgari ücreti üzerinden ödediler. Buna göre, 1200 gün için 82.829 TL ödeme yapıldı. Bugün iade başvurusu yaptığınızda ise bu para faizsiz olarak iade edilecek. Ancak, eşiniz 58 yaşını doldurduğunda eksik kalacak 650 gün için bugün borçlanma yapmış olsanız bile sizden 138.684 TL prim ödemeniz istenir. Görüldüğü gibi, ödediğiniz primleri iade almak avantajlı olmayacaktır.
Bu vesileyle borçlanmaların iadesi konusunda merak edilen diğer hususlara da değinmek istiyorum. Yukarıda belirttiğim gibi borçlanma tutarının iade edilebilmesi için emekli aylığı bağlanmamış olması gerekiyor. Borçlandıkları hizmetler dikkate alınarak aylık bağlanmış olanların ödedikleri borçlanma tutarı ile ölen kişinin yapmış olduğu borçlanma tutarlarının eş veya çocuklarınca iadesinin talep edilmesi halinde iade yapılmaz.
Borçlanma yapılan süreler bazen sigortalı çalışılan süreler ile çakışabilmektedir. Bu tür durumlarda çakışan sürelere ait primler yine faizsiz olarak iade edilir.
Borçlanmaların iadesi konusunda bir başka ayrıntı da şudur: Birden fazla borçlanma talebi yapılmışsa, örneğin 3 çocuk için tek seferde değil de her bir çocuk için ayrı ayrı tarihlerde borçlanma yapılmışsa, iade talepleri ayrı ayrı değerlendirilir. Üç çocuk için ayrı ayrı borçlanma yapmış olan kişi talep etmesi halinde her bir çocuk için iade alabilir. Kendisi istemedikçe üçünün birden iade edilmesi gerekmez. Oysa aynı kişi üç çocuk için tek seferde borçlanma yaptığında, talep edilmesi halinde üç çocuk için yaptığı ödemelerin tamamı iade edilmek zorundadır.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILARA EMEKLİ İKRAMİYESİ ÖDENİR Mİ?
İsteğe bağlı prim ödüyorum. Emekli olduğumda emekli ikramiyesi alabilir miyim? (Aliye K.)
Emekli ikramiyesi kamuda çalışanlar için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenir. Özel sektörde çalışanların kıdem tazminatı ödemesi ise bu kişilerin işverenlerince yapılır. İsteğe bağlı sigorta priminde herhangi bir şekilde emekli ikramiyesi ödenmez.
ENGELLİ VERGİ İNDİRİMİ İLE EMEKLİ OLANLAR YASA DEĞİŞİKLİĞİNDEN ETKİLENECEK Mİ?
Bu senenin ağustos ayında %51 engel oranıyla vergi indiriminden yararlanarak emekli oldum (Raporum süresiz). Doğru anladıysam bu kanun değişikliği ile bir hak kaybına uğramamam gerekiyor. Yine de emin olamadığım için sormak istedim. Kanun benim durumumda olan kişileri etkileyecek mi? (Atalay B.)
Raporu süresiz olup engelli vergi indirimi ile emekli olanlar, TBMM gündeminde bulunan kanun teklifi ile yapılacak değişiklikten etkilenmeyeceklerdir. Sadece bu kişilerin raporlarının sahte olduğuna yönelik herhangi bir şikâyet, suç duyurusu veya soruşturma söz konusu olursa yeniden rapor alması istenebilecek. Bu kural zaten kanun değişmemiş olsa da hali hazırda uygulanıyor.
Raporu süreli olup engelli vergi indirimi ile emekli olanlar ise süre dolduğunda Sosyal Güvenlik Kurumu sağlık kurullarından rapor alacaklar. Ancak, bu kişilerin engellilik durumunun devam edip etmediğine ilişkin tespit, emekli oldukları tarihteki kurallara göre yapılacak. Yani bu kişiler de kanun değişikliğinden etkilenmeyecekler. Rapor alma konusundaki kazanılmış hakları korunacak.
Daha önce engelli vergi indirimi raporu almış ancak henüz emekli olmamış kişiler ise kanun değişikliğinden etkilenecekler. Bu kişilerin emekli olabilmesi için SGK sağlık kurullarından alacakları raporda çalışma gücü kaybı tespiti yapılacak. Kendilerini en fazla etkileyen hastalığın çalışma gücünde yüzde 40 ve üzerinde kayıp yarattığının tespit edilmesi halinde engelli emeklilik hakkından yararlanabilecekler. Yüzde 40’tan az olması halinde yararlanamayacaklar.
