1- Müstahsil makbuzu nedir?
Bilindiği üzere, müstahsil makbuzu; 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 235 inci maddesinde aşağıdaki şekilde hükme bağlanmıştır. Tarımsal ve hayvansal ürünlerin satın alınmasında fatura yerine geçen ticari bir vesika olarak düzenlenmektedir.
“Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha müstahsil makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerlerini ona imzalatarak almaya mecburdurlar."
Müstahsil makbuzu, çiftçiye malın teslimi sırasında düzenlenerek verilecektir
Müstahsil makbuzları, fatura ve fatura yerine geçen vesikalar gibi noterden tasdik ettirilerek veya anlaşmalı matbaalarca bastırılarak kullanılabilmektedir.
2-Müstahsil makbuzu ile satın alınan ürünlerin durumu
Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinin 11. bendine göre, Çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden;
a-Hayvanlar Ve Bunların Mahsulleri İle Kara Ve Su Avcılığı Mahsulleri İçin,
- Ticaret Borsalarında Tescil Ettirilerek Satın Alınanlar İçin %1
- Ticaret Borsalarına Kayıtlı Olmayanlar İçin %2
Zirai Mahsuller İçin,
- Ticaret Borsalarında Tescil Ettirilerek Satın Alınanlar İçin %2
- Ticaret Borsalarına Kayıtlı Olmayanlar İçin %4
nisbetlerinde Vergi Sorumlulularınca Tevkifat (Stopaj) Kesintisi Yapılacaktır.
b-Ticaret Borsalarına Tescil Edilen ve Tevkifata Tabi Olan Ürünler Nelerdir?
1. Hububat
2. Bakliyat
3. Yağlı Tohumlar
4. Hayvani Yağlar (Süt Yağları Ve Diğer Hayvani Yağlar)
5. Çeşitli Gıda Maddeleri (Bitkisel Ve Hayvansal Gıda Maddeleri)
6. Kuru Ve Yaş Meyveler ve sebzeler
7. Meyve Çekirdekleri
8. Orman ürünleri
9. TekstilHammaddeleri
10. Canlı Hayvanlar: Kasaplık Büyükbaş, Kasaplık Küçükbaş ve Kümes Hayvanları, Damızlık Civciv ve Diğer Canlı Hayvanlar.
11. Ham Deriler: Büyükbaş-Küçükbaş Hayvan Derileri (Ham Ve Salamura), Diğer Hayvan Derileri (Ham Ve Salamura), Av Derileri (Ham Ve Salamura).
12. Çeşitli madde ve malzemeler
Yukarıda yazılı malların çiftçiden alınması halinde müstahsil makbuzu düzenlenerek Ticaret Borsasına kayıt ve tescil ettirilecektir. Ayrıca alış bedelleri üzerinden vergi tevkifatı yapılır. ayrıntıları Gelir Vergisi Kanunu’nun 185 no’lu Genel Tebliğ’inde açıklanmıştır. Ancak, yukarıda yazılı maddelerin bazıları tevkifata tabi değildir.
3- Zirai stopaja tabi olmayan ürünler nelerdir?
Hububat Mamülleri: Arpa Kırması, Buğday Kepeği, Buğday Unu, Bulgur, İrmik, Makarna, Nişasta, Razmol, Çeltik Kepeği, Bonkolite.
Yağlı Tohumlar: Pamuk Çekirdeği-Çiğit
Küspe ve Prina: Küspe Ve Pirina.
Nebati Yağlar: Araşit-Yer Fıstığı Yağı, Ayçiçeği Yağı, Bezir Yağı, Fındık Yağı, Defne Yaprağı Yağı, Haşhaş Yağı, Kakao Yağı, Keten Meziri, Keten Yağı, Kolza-Rapitsa Yağı, Mısırözü Yağı, Nebati Margarinler, Palm Yağı, Pamuk Yağı, Pirina Yağı, Soya Yağı, Susam Yağı, Tütün Yağı, Zeytin Yağı.
Hayvani Yağlar: Kaşar Yağı, Krema Ve Sade Yağ, Tereyağ.
Çeşitli Gıda Maddeleri: Glikoz, Konserve, Pekmez-Ağda, Tahin, Turşu Kavurma, Pastırma, Peynir (Beyaz, Tulum, Kaşar, Lor Ve Çökelek), Kaşkaval Peyniri, Salam, Sucuk, Süt Tozu.
Kuru ve Yaş Meyveler: Leblebi.
Orman Mahsulleri: Kereste-Tomruk.
Tekstil Hammaddeleri: Bükümlü İpek, İpek, Lif Dönüntüsü, Linter, Pamuk İpliği, Üstübü, Viskon Elyafı, Viskon İpliği
Çeşitli Maddeler: Dekstrin, Kazein, Sabun.
5590 sayılı Ticaret ve Sanayi Odaları,Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Deniz Ticaret Odaları Kanunun 50 inci maddesinin ikinci fikrasında, “Borsa kotasyonuna dahil olmamakla beraber yeterli arz ve talebi bulunan, misli nitelikteki tarımsal ürünler, alıcı veya satıcının talebine bağlı olarak borsaya tescil ettirilebilir.” hükmü bulunmaktadır.
Borsa da tesçile tabi olmayan zirai ürünler (İşlenmiş olanlar dahil) istenilmesi halinde alım-satım işlemleri borsadan tescil edilmesi mümkündür.
4-Zirai faaliyet kapsamında ödenen hizmet bedellerinin belgelendirilmesi yöntemi
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 Üncü Maddesinin 11 Numaralı Bendine 4108 Sayılı Kanunla Eklenen (C) Alt Bendi İle Zirai Faaliyet Kapsamında İfa Edilen Hizmetler İçin Müstahsil Makbuzu Yerine Gider Pusulası Düzenlenecektir.
Çiftçilerin Zirai İşletmeleri İle Tarımsal Alet Ve Makinelerini Kiraya Vermeleri Veya Bunları El Emekleri İle Birleştirmek Suretiyle Yaptıkları Hizmetler, Zirai Faaliyet Kapsamında İfa Edilen Hizmet Olarak Kabul Edilmektedir.
Zirai Faaliyet Kapsamında İfa Edilen Hizmetler İçin Müstahsil Makbuzu Değil, Gider Pusulası Düzenlemesi gerekmektedir.
5-Müstahsil makbuzunda Bağ-Kur primlerinde kesinti yapılması ve istisnaları nelerdir?
2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununa tabi çiftçilerden ve diğer tarımsal faaliyet sahiplerinden satın aldıkları ürün bedellerinden, bunların Bağ-Kur prim borçlarına mahsuben %1 oranında tevkifat yaparak düzenledikleri belgelerde göstermek ve tevkif ettikleri tutarları Bağ-Kur hesaplarına intikal ettirmek mecburiyetindedirler.
6- 2926 sayılı Kanun kapsamına giren ve prim borcu bulunmayan veya prim borçları yapılandırılan çiftçilerin durumu nedir?
Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamına giren çitçilerden, prim borcu bulunmayanlar ile prim borcu bulunmasına rağmen bu borçlarını ödeyen veya taksitler halinde ödeme taahhüdünde bulunanlara, talepleri halinde, Bağ-Kur il müdürlüklerince bir yıl süre ile geçerli olacak “Tevkifat Muafiyet Belgesi” verilecektir ., Söz konusu çitçilerin bu belgelerin birer örneklerini kimlik belgeleri ile birlikte alıcılara göstermeleri halinde, kendilerinden herhangi bir zirai stopaj yapılmayacaktır.
7-Sigortalı sayılmayan Kanun kapsamına girmeyenlerin durumu nedir?
T.C Emekli Sandığı’na, Sosyal Güvenik Kurumu’na (506 Sayılı Kanunun Geçici 20 nci Maddesine İstinaden Kurulan Diğer Emekli Sandıkları Dahil) ve 1479 Sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu Hükümleri Uyarınca Bağ-Kur’a Prim veya Emeklilik Keseneği Ödemekte Olanlar, Yukarıda Belirtilen Kuruluşlardan Malüllük Veya Yaşlılık Aylığı İle Daimi Tam İş Göremezlik Geliri Almakta Olanlar veya Aylık veya Gelir Bağlanması İçin Talepte Bulunanlar Sigortalı Sayılmamaktadırlar. Başka Bir İfadeyle, Tarımda Kendi Adına Ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununa Göre Sigortalı Sayılmazlar.
Sigortalı sayılmayan çiftçilerden ürün satın alınmaları halinde %1 Bağ-Kur primi stopaj yapılmayacaktır. Ancak, Bağ-Kur primi tevkifatının yapılmaması için çiftçilerin kimlik belgeleri ile birlikte bunların tabi oldukları sosyal güvenlik kuruluşundan aldıkları belgeleri ibraz etmeleri gerekmektedir.
Hürses | Av. Nazlı Gaye ALPASLAN
