1 Ekim 2008 sonrası sosyal güvenlik sisteminde çok önemli değişiklikler yaşandı. Bunlardan biri de isteğe bağlı sigortalılık... Bu tarihten önce kişi ister SSK’lı, ister Bağ-Kur’lu, ister Emekli Sandığı’na tabi olarak isteğe bağlı sigortalı olabiliyordu. Fakat sosyal güvenlik reformu sonrası isteğe bağlı sigortalılar 4/b’li yani Bağ-Kur’lu olarak değerlendiriliyor.
Bu durum, emeklilik koşullarının daha zor olması nedeniyle, isteğe bağlı sigortalılık yaptıranları azalttı. Cebinden prim ödeyerek sigortalı olan kişilerin emeklilik için 9.000 gün prim ödemesi zorunluluğu ve emekli olacakları zaman bağlanacak aylığın görece SSK ve memurlara göre düşük olması bu azalışın temel nedeni.
Şartlar nedir?
İsteğe bağlı sigortalılık konusunda önemli bir istisna, memurlar yani 4/c’li sigortalılar için söz konusu. Belirli bir süre memur olarak çalışmış kişiler, gerekli şartları sağlamaları halinde isteğe bağlı iştirakçi olarak kendi primlerini ödeyerek emekli sandığı mensubu olarak emekli olabiliyorlar. İsteğe bağlı iştirakçi olabilmek için bazı şartlar var:
1-) İsteğe bağlı iştirakçi olarak prim ödemek isteyenlerin en az 10 yıl memur olarak bir fiil çalışmış olması,
2-) 5434 sayılı Kanun’a tabi görevlerinden istifa ederek ayrılmış olması,
3-) Sosyal güvenlik kuruluşlarından birinden emekli aylığı bağlanmamış olması,
4-) Sosyal güvenlik kuruluşlarından birine tabi çalışmıyor olması gerekmektedir.
Yani en az 10 yıl memur olarak çalışmış, görevinden kendi isteği ile ayrılmış, emekli olmayan ve başka işte çalışmayan memurlar isteğe bağlı iştirakçi olarak prim ödeyebilir ve emekli olabilir.
6ay içinde başvuru şart
İsteğe bağlı iştirakçi olabilmek için memuriyetten ayrıldıktan sonra en geç 6 ay içinde SGK’ya başvurmak zorunluluğu var. İsteğe bağlı iştirakçiler keseneklerini toplu veya aralıklı olarak 6 aydan uzun ödemezlerse, iştirakçilikleri sona eriyor. Memurluktan atılanlar, memur olmak için gerekli şartları kaybedenler isteğe bağlı iştirakçilikten yararlanamaz. On yıldan kısa süre memur olarak görev yapanlar iştirakçiliklerini devam ettiremez. Dışarıdan prim ödeyerek, çalışmadan devlet memuru şartlarıyla emekli olmak isteyenlerin ceplerinden ödeyecekleri kesenekler, emekli ikramiyesinin hesabında dikkate alınmaz. Emekli ikramiyesi, istifa etmeden önceki çalıştığı süreye göre hesaplanır.
Tayini çıkmayan, sorun yaşayan...
İsteğe bağlı iştirakçilik, görev yaptığı devlet dairesinde amiri ile ciddi sorunlar yaşayanlar, ya da riskli ve tehlikeli bir iş yürütmekte olan devlet memurlarına dışarıdan prim ödeyerek memur olarak emekli olma imkânı tanıması açısından önemli. Özellikle askerler, polisler ve öğretmenlerin bu hakkı kullandıklarını görüyoruz. Görev yaptığı okulda müdürle anlaşamayan, uzun yıllardır tayin istemesine rağmen tayini çıkmayan öğretmen, emekliliğine 2 yıl kala görevinden istifa edip, kalan primlerini kendi cebinden ödeyerek yine memur olarak emekli olabiliyor.
Kim yararlanamaz?
1 Ekim 2008 sonrası ilk kez memur olanlar, 5510 sayılı yeni sosyal güvenlik kanununa tabi oldukları için, 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu uyarınca düzenlenmiş isteğe bağlı iştirakçilikten yararlanamazlar. Bu nedenle ancak 1 Ekim 2008’den önce ilk kez memur olmuş, en az 10 yıl memurluk yapmış, memurluktan atılmamış, memurluktan ayrıldıktan sonra SSK’lı veya Bağ Kur’lu olarak çalışmamış ve en geç 6 ay içerisinde SGK’ya başvurmuş kişilerin isteğe bağlı iştirakçi olması mümkündür.
Keseneklerini (primlerini) dışarıdan kendisi ödeyerek, devlet memuru şartlarıyla emekli olmak isteyenlerin ödeyecekleri kesenek miktarı, memuriyetten ayrıldıkları zamanki kadrolarının karşılığı olan dereceye göre belirlenir. Kendi cebinden kesenek ödeyenlere her yıl bir kademe, her üç yıl içinse bir derece verilir.
İsteğe bağlı iştirakçi olacaklar, toplam yüzde 36 oranında prim ödemek durumundalar.
Buna ek olarak sağlık hizmetlerinden yararlanmak için yüzde 12 oranında genel sağlık sigortası primi ödemeleri de gerekiyor.
Milliyet | Cem KILIÇ
