Çok sayıda vergisel düzenlemeyi ihtiva eden kanun, Maliye açıklamasına göre 120 Milyar vergi geliri hedeflemekte olup toplamda 61. maddeden oluşmaktadır. Kanunun 3. maddesiyle, Gelir Vergisi Kanunu’nun mülga 69. maddesi yeniden düzenlenmiş, ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükelleflerinin günlük yoklama yoluyla hasılatlarının tespiti ve yapılan bu tespitlerden yola çıkarak gerçek hasılatların beyanına yönelik vergi güvenlik müessesesi ihdas edilmiştir.
Ayda üç defa yoklama
Ticari veya mesleki faaliyetleri nedeniyle mükellef olanlar ve kurumlar vergisi mükelleflerine yönelik olarak Vergi Usul Kanunu’nun 127’nci maddesi kapsamında günlük hasılat tutarlarını tespit etmek amacıyla bir ayda üçten, bir takvim yılında on ikiden az olmamak kaydıyla hasılat tespitine yönelik yoklama yapılabilir.
Yapılan yoklamalar sonucu tespit edilen günlük hasılat tutarları ortalamasından hareketle aylık hasılat tutarı hesaplanır. Tespit edilen aylık hasılat tutarlarının toplamı, tespit yapılan ay sayısına bölünerek aylık ortalama hasılat tutarı belirlenir. Aylık ortalama hasılat tutarı, mükellefin faaliyette bulunduğu ay sayısı ile çarpılarak ilgili takvim yılı hasılatı tespit edilir.
Hasılatlar mükelleflerin beyanı ile karşılaştırılacak
Mükelleflerin yoklama yoluyla tespit edilen yıllık hasılatları; bilanço esasına göre defter tutanlar için ilgili takvim yılına ait gelir tablosunda yer alan brüt satış tutarı ile işletme hesabı esasına göre defter tutanlar için elde edilen hasılat tutarı ile serbest meslek kazanç defteri tutanlar için ise ilgili takvim yılına ait serbest meslek kazanç bildiriminde yer alan gayrisafi hasılat tutarı karşılaştırılır.
Hasılatlar ile beyanlar arasındaki fark yüzde 20’den fazla olan mükellefler izaha davet edilir. Mükellefler tarafından yapılan izahatlar yetersiz görülürse vergi incelemesine veya matrah takdiri için takdir komisyonuna sevk edilecektir.
Yoklamayı kim yapacak?
Vergi Usul Kanunu’nun 128. maddesine göre yoklama; vergi dairesi müdürleri, yoklama memurları, yetkili makamlar tarafından yoklama işi ile görevlendirilenler, vergi incelemesine yetkili olanlar ve gelir uzmanları tarafından yapılır. Hasılat tespiti yapabilmek için yoklamaya yetkili memurlara ‘özel yetki’ verilmiş olması gerekmekte olduğu ve kapsama dahil olacak olan serbest meslek erbabı, ticari kazanç sahipleri ile kurumlar vergisi mükelleflerinin sayısının yaklaşık 2 milyon civarında olduğu dikkate alınırsa uygulamanın hayli zor olacağı görülmektedir.
Bu durum hasılat tespitleri için yapılacak olan yoklamalar için yetişmiş insan kaynağına ihtiyaç doğurabilir. Söz konusu ihtiyaç, yeni memur alımı ve bunların hızlı bir şekilde eğitime tabi tutulması yoluyla giderileceği gibi, kapatılan mal müdürlüklerinde görev yapan memurların özel yetki belgesiyle yoklamalarda görevlendirilmesi yoluyla da giderilebilir.
Uygulamanın 1.1.2025’ten itibaren yürürlüğe gireceğini ve bu süre zarfında konuyla ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından tebliğ ve sirküler çıkarılmasının beklendiğini belirtelim.
Dünya | Mahmut Bülent YILDIRIM
