20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü olarak kabul ediliyor. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre pandemi öncesinde 15-17 yaş grubundaki çocukların yaklaşık yüzde 20-21’i çalışırken, pandemiden sonra bu oran yüzde 20’nin altına düştü. Pandeminin yaşandığı 2020 yılında yüzde 16.2, 2021 yılında yüzde 16.4 oldu. 2022 yılında ise yüzde 18.7 olarak gerçekleşti.
TÜİK 2006 ve 2012 yıllarında 6-14 yaş grubundaki, 2019 yılında ise 5-17 yaş grubundaki çocuklar için işgücü anketi yaptı. Buna göre, 5-17 yaş grubundaki 16 milyon 457 bin kişilik nüfusun 720 bini ekonomik faaliyette çalışıyor. Bu çocukların 32 bini 5-11, 114 bini 12-14, 574 bini ise 15-17 yaş grubunda yer alıyor. Söz konusu çocukların 455 bini ücretli veya yevmiyeli işlerde, 4 bini kendi hesabına, 261 bini ise ücretsiz aile işçisi olarak çalışıyor.
KİMLER ÇOCUK İŞÇİ ÇALIŞTIRAMAZ?
Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen veya yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan işverenler ile işveren vekilleri çocuk ve genç işçi çalıştıramazlar.
ÇOCUK İŞÇİLER İÇİN SÖZLEŞME YAPMAK ZORUNLUDUR
Mevzuatta, 15 yaşını tamamlamış ancak 18 yaşını tamamlamamış olanlar genç işçi, 14 yaşını bitirmiş ancak 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış olanlar ise çocuk işçi olarak tanımlanıyor. Çocuk ve gençlerin hangi işlerde çalıştırılabilecekleri yönetmelikle düzenleniyor.
İş Kanunu’na göre, 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve okullarına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler.
14 yaşını doldurmamış çocuklar ise sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilirler. Çocuğun gördüğü işin onun okula gitmesine, mesleki eğitiminin devamına engel olmaması, derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar vermemesi gerekiyor.
Mevzuatta yer alan koruyucu hükümlerin aynen uygulandığını söylemek zor ancak denetimlerde ortaya çıktığında yaptırım söz konusu olabiliyor.
HAFTADA 35 SAATLİK ÇALIŞMA SINIRI
Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 beş saatten fazla olamaz. Sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde ise günde 5 ve haftada 30 saatten fazla çalıştırılamaz. Ancak, bu süre, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için günde 8 ve haftada 40 saate kadar artırılabilir.
Okul öncesi çocuklar ile okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir.
YASAYA AYKIRI ÇOCUK İŞÇİ ÇALIŞTIRANA PARA CEZASI
18 yaşından küçük çocuklar gece saatlerinde ya da maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altındaki işlerde çalıştırılamazlar. Bu yasağa uymayan işverene bu yıl için 9 bin 302 lira para cezası uygulanıyor.
Çocuk ve genç işçileri yaşlarına uygun işler dışında işlerde veya gece çalıştırmanın cezası da 9 bin 302 lira.
ÇOCUK İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEĞİ İŞLER
14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış çocuk işçilerin çalıştırılabileceği işler şöyle:
– Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri,
– Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri,
– Esnaf ve sanatkârların yanında satış işleri,
– Büro hizmetlerine yardımcı işler,
– Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç),
– Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler,
– Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri,
– Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler,
– Spor tesislerinde yardımcı işler,
– Çiçek satışı, düzenlenmesi işleri.
YILDA EN AZ 20 GÜN İZİN
Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Genç ve çocuk işçilerin yıllık izinleri kesintisiz olarak kullandırılır. Ancak işçi kendisi isterse en fazla ikiye bölünebilir. Çocuk ve genç işçilerin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılması yasaktır.
Haber Türk | Ahmet Kıvanç
