SGK çıkış kodları (ya da SGK işten ayrılış kodları) iş sözleşmesinin hangi gerekçe ile sonlandırıldığını ve hangi yasal ödemelere hak kazanıldığını ifade etmektedir. SGK işten çıkış kodları, işçi ile işveren arasında doğabilecek uyuşmazlıklarda yargıya yol gösterir.
Sözleşmenin feshedilmesindeki nedene uygun olarak SGK tarafından belirlenmiş olan çıkış kodu ile işten ayrılış bildirgesi verilir. İşçinin işten çıkış süreci bu koda uygun bir şekilde tamamlanmalıdır. İşten ayrılan işçinin çıkışını SGK’ya bildirmeyen işveren hakkında SGK tarafından cezai yaptırımlar uygulanır. Hatalı bir bildirim var ise çıkış kodu işçinin işten ayrılış tarihini takip eden 10 gün içerisinde elektronik ortamda düzeltilebilir. 10 günlük sürenin aşılması durumunda işveren veya işveren vekili tarafından SGK’ya yazılı bildirim yapılmalıdır.
SGK İşten Çıkış Kodlarının Açıklamaları
İşveren tarafından verilecek olan SGK işten ayrılış bildirgesinde ve işten ayrılış sürecindeki belgelerde yer verilmesi gereken çıkış kodu, çıkış nedenine uygun olmalıdır. İşten ayrılış durumuna uygun bir açıklamanın belirlenmesi ve açıklamanın tabi olduğu kodun seçilmesi gerekir. SGK Kanunu, 4857 Sayılı İş Kanunu ve İşsizlik Sigortası Kanunu’na uygun SGK işten çıkış kodları işaretlenmelidir.
SGK tarafından çıkış kodlarında zaman zaman değişikliğe gidebilmektedir. 2021 yılında SGK çıkış kodları arasında yer alan ahlak ve iyi niyet tanımına giren durumlar için kodların tanımları genişletildi. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı 2021/9 sayılı genelgesiyle 29 numaralı işveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle fesih kodu listeden çıkarılarak, 41 numaralı koddan sonra gelmek üzere toplam 9 kod daha ilave edildi.
SGK uygulamasında yer alan güncel işten çıkış kodları aşağıdaki gibidir:
Kod 2- Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi
Kod 3- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa)
Kod 4- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi
Kod 5- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi
Kod 8- Emeklilik (yaşlılık) veye toptan ödeme nedeniyle
Kod 9- Malulen emeklilik nedeniyle
Kod 10- Ölüm
Kod 11- İş kazası sonucu ölüm (İş Kazası Henüz Kesin değil ise 10 çıkış kodu seçilir)
Kod 12- Askerlik
Kod 13- Kadın işçinin evlenmesi .
Kod 14- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması
Kod 15- Toplu işçi çıkarma
Kod 16- Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işyerine nakli
Kod 17- İşyerinin kapanması
Kod 18- İşin sona ermesi
Kod 19- Mevsim bitimi (Takip eden sezonda işçiler iş başı yaptırılmaz ise, 4 kodu seçilir.)
Kod 20- Kampanya bitimi (Takip eden kampanyada iş başı yaptırılmaz ise, 4 kodu seçilir.)
Kod 21- Statü değişikliği
Kod 22- Diğer nedenler
Kod 23- İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih
Kod 24- İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih
Kod 25- İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davra nedeni ile fesih
Kod 26- Disiplin kurulu kararı ile fesih
Kod 27- İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih
Kod 28- İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih
Kod 30- Vize süresinin bitimi (Vize süresinden sonra işçi tekrar iş başı yaptırılmaz ise, 4 kodu seçilir.)
Kod 31- Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih
Kod 32- 4046 sayılı Kanunun 21. maddesine göre özelleştirme nedeni ile feshi
Kod 33- Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi
Kod 34- İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih
Kod 37- KHK ile kamu görevinden çıkarma
Kod 38- Doğum nedeniyle işten ayrılma
Kod 39- 696 KHK ile kamu işçiliğine geçiş
Kod 40- 696 KHK ile kamu işçiliğine geçilememesi sebebiyle çıkış
Kod 42- 4857/25-II-A İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
Kod 43- 4857/25-II-B İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
Kod 44- 4857/25-II-C İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
Kod 45- 4857/25-II-D İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, iş yerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da iş yerinde bu maddeleri kullanması.
Kod 46- 4857/25-II-E İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
Kod 47- 4857/25-II-F İşçinin, iş yerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
Kod 48- 4857/25-II-G İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
Kod 49- 4857/25-II-H İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
Kod 50- 4857/25-II-I İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, iş yerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
İşten Çıkış Koduna Göre Kıdem Tazminatı, İhbar Tazminatı ve İşsizlik Ödeneği Hak Edişleri
İşçinin işten ayrılması durumunda bahsedildiği üzere bir çıkış kodu belirlenmeli ve SGK’ya bu kod bildirilmelidir. İşçi ve işverenler arasında yaşanabilecek uyuşmazlıklarda SGK çıkış kodları önem arz etmektedir. İşten çıkış kodunun bir başka önemi, çıkış koduna göre işçinin hak edişlerinin de farklılık gösterecek olmasıdır. İşten ayrılacak olan işçi için kıdem tazminatı, işçi veya işveren içinse hakkı doğabilecektir.
Kıdem tazminatına hak kazanabilme şartları, 4857 sayılı İş Kanunu ve 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde belirlemiştir. Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için öncelikle işçinin en az bir yıl çalışmış olma şartı gerekir. Kıdem tazminatı hak edişi için diğer şartlar aşağıdaki gibidir.
- İşçinin istifa ederek kendi isteği ile işten ayrılmamış olması gerekir. İş sözleşmesi, işveren tarafından feshedilmeli veya kendiliğinden sona ermelidir.
- İşçi kendi isteği ile işten ayrılıyorsa, ayrılma sebebi 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 24 üncü maddesinde yer verilen işçinin haklı bir nedenine dayanmalıdır.
- İşveren tarafından işten çıkarılan işçinin çıkarılma nedeni İş Kanunu’nun 25 inci maddesinin b bendinde yer verilen ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları nedeniyle olmamalıdır.
- İşçinin askerlik görevi sebebi ile işten ayrılma durumunda kıdem tazminatı hak edişi oluşacaktır.
- Kadın işçinin çalışırken evlenmesi durumunda, nikah tarihinden itibaren bir yıl içerisinde iş sözleşmesini sona erdirmesi durumunda kıdem tazminatı hak edişi oluşacaktır.
- İşçinin emekli olması durumunda kıdem tazminatı hak edişi oluşacaktır.
- İşçinin ölümü nedeni ile iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesi durumunda kıdem tazminatı hak edişi oluşacaktır.
- İş şartları işveren tarafından tek taraflı olarak değiştirilir ve işçi bu şartlar altında çalışmak istemez ise 6 iş günü içinde iş akdini haklı olarak feshedilirse kıdem hakkı oluşur.
- Çalışılan günlerin SGK’ya eksik bildirilmesi halinde işçi iş akdini haklı olarak feshederse kıdem hak edişi oluşur.
İşçinin istifa etmesi durumunda işverenine veya işverenin geçerli bir neden ile iş sözleşmesini feshetmesi durumunda işçisine önceden bunu bildirmesi gerekir. Bu bildirim süreleri İş Kanunu ile taraflara yüklenmiş bir sorumluluktur. Kıdem süresine göre önel süresi değişmektedir. Bu sürelere uymayan taraf, sürelere ilişkin ücreti diğer tarafa ödemek zorundadır. Her işten çıkışta bildirim süresi yükümlülüğü bulunmamaktadır. Bu durum bildirimsiz fesih hakkı tanımaktadır. Aşağıdaki çıkışlarda ihbar tazminatı hakkı doğmamaktadır.
- Deneme Süresinde İşten Çıkış
- Evlilik Nedeniyle İşten Çıkış
- Askerlik Nedeniyle İşten Çıkış
- Emeklilik Nedeniyle İşten Çıkış
- Haklı Nedenle Derhal Fesihlerde İhbar Tazminatı
- Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Feshinde İhbar Tazminatı
İşçinin işten ayrılışı sonrası işsizlik ödeneğinden faydalanabilir olma durumu da SGK işten çıkış koduna göre değişecektir. İşten ayrılan fakat iş bulamayan kişiler, işsiz kaldıkları süreçte hayatını devam ettirebilmek için işsizlik ödeneği almak isteyebilmektedir. İşçi, çalıştığı dönemde işsizlik sigortası kapsamında prim ödemekte ve işsiz kaldığı günlerde bu ödeneği alabilme imkanı kazanmaktadır. İşçinin bu ödeneği alabilmesinde çıkış nedeni büyük önem taşır. İşsizlik maaşı alabilmek için İŞKUR’a yapılan başvurularda SGK işten çıkış koduna bakılmaktadır. İŞKUR bu kod üzerinden işlem yaparak kişiye işsizlik ödeneği ödeyebilir veya ödeneğe hak kazanmadığını tespit edebilir.
SGK çıkış kodlarına göre hak edilecek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik ödeneğine aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.
Tablo 1: SGK Çıkış Koduna Göre Hak Edişler
| Kod | İşten Çıkış Kodları | Kıdem Tazminatı | İhbar Tazminatı | İşsizlik Ödeneği |
| 1 | Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi | |||
| 2 | Deneme süreli iş sözleşmesinin çalışan tarafından feshi | |||
| 3 | Belirsiz süreli iş sözleşmesinin çalışan tarafından feshi (İstifa) | X | ||
| 4 | Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından feshi | X | X | x |
| 5 | Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi | X | x | |
| 8 | Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle | X | ||
| 9 | Malulen emeklilik nedeniyle | X | ||
| 10 | Ölüm | X | ||
| 11 | İş kazası sonucu ölüm | X | ||
| 12 | Askerlik nedeniyle istifa | X | x | |
| 13 | Evlilik nedeniyle kadın çalışanın istifa etmesi | X | ||
| 14 | Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması | X | ||
| 15 | Toplu işçi çıkarma | X | x | x |
| 16 | Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer iş yerine nakli | |||
| 17 | İşyerinin kapanması | X | x | x |
| 18 | İşin sona ermesi | X | x | x |
| 19 | Mevsim bitimi (Tekrar başlatılmayacaksa “4″ nolu kod kullanılır) | |||
| 20 | Kampanya bitimi (Tekrar başlatılmayacaksa “4″ nolu kod kullanılır) | |||
| 21 | Statü değişikliği | |||
| 22 | Diğer nedenler | |||
| 23 | Çalışan tarafından zorunlu nedenle fesih | X | x | |
| 24 | Çalışan tarafından sağlık nedeniyle fesih | X | x | |
| 25 | İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih | X | x | |
| 26 | Disiplin kurulu kararı ile fesih | |||
| 27 | İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih | X | x | |
| 28 | İşveren tarafından sağlık nedeniyle fesih | X | x | |
| 30 | Vize bitimi (Tekrar başlatılmayacaksa “4″ nolu kod kullanılır) | |||
| 31 | Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih |
X | x | x |
| 32 | 4046 sayılı Kanun’un 21’inci maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih | X | x | x |
| 33 | Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi | X | x | |
| 34 | İşyerinin devri, işin veya iş yerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih | X | x | x |
| 36 | KHK ile iş yerinin kapatılması | |||
| 37 | KHK ile kamu görevinden çıkarma | |||
| 38 | Doğum Nedeniyle İşten Ayrılma | |||
| 39 | 696 KHK ile kamu işçiliğine geçiş | |||
| 40 | 696 KHK ile kamu işçiliğine geçilememesi sebebiyle çıkış | X | x | x |
| 42 | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-a | |||
| 43 | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-b | |||
| 44 | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-c | |||
| 45 | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-d | |||
| 46 | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-e | |||
| 47 | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-f | |||
| 48 | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-g | |||
| 49 | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-h | |||
| 50 | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-ı |
SGK Çıkış Koduna Göre Hak Edişler
