Emeklilikte yaşa takılanların (EYT) durumları, özellikle son dönemde ülkemizin ana gündem maddelerinden biri. SSK’nın uygulama kanunu olan 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesi kapsamındaki bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personeli için kurulmuş bulunan sandıkların iştirakçileri ile aylık veya gelir bağlanmış olanlar ile bunların hak sahiplerinin durumları ve aralık ayında bununla ilgili intikal ettirilecek yasa teklifinden faydalanıp faydalanmayacaklarına ilişkin gazetemize çok sayıda soru geliyor. Sandık çalışanlarının sorularına toplu cevap olmak üzere belirtilen hususlar bu yazımızda izah edildi.
HİZMET BİRLEŞTİRİLMESİ
Sandık sigortalılarından birden fazla sosyal güvenlik kanununa tabi hizmeti olan sigortalıların hizmet sürelerinin birleştirilmesi ve birleştirilen hizmetler üzerinden aylık bağlayacak kurumun belirlenmesi, 2008 yılı ekim ayı başı itibariyle mülga 2829 sayılı Kanun gereğince yapılıyor. Sosyal güvenlik kurumları arasında 2829 sayılı Kanun’un uygulamasına ilişkin hususlar, Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesiyle Bu Kurumlar Arasında Diğer İşlemlere İlişkin Protokol gereğince yapılmaya devam edilecek. Bu durumda, geçici 20. maddeye tabi sandıkta çalışırken (4/1-a) ve (4/1-b) kapsamına tabi olacak şekilde çalışması bulunanlar hakkında önce başlayan sigortalılık ilişkisi esas alınarak işlem yapılacak. Bunların (4/1-c) kapsamına tabi çalışmasının bulunması halinde ise (4/1-c) kapsamındaki sigortalılık geçerli sayılarak sandık çalışması sona erdirilecek.
(4/1-a) ve (4/1-b) kapsamında çalışması ile geçici 20. madde sandığına tabi çalışması aynı anda bulunanlar hakkında önce başlayan sigortalılık sona ermediği sürece sonraki sigortalılık dikkate alınmayacak. Ay içinde 30 günden az çalışması bulunanlar hakkında da aynı şekilde işlem yapılacak. Sosyal güvenlik destek primine tabi olma açısından da aynı şekilde işlem yapılacak.
PRİM VE YIL ŞARTI
EYT, 8 Eylül 1999 öncesinde herhangi bir sosyal güvenlik kanununa tabi olarak sigortalılığı bulunanları kapsıyor.
Bu bağlamda sandıkların iştirakçilerinin de 2022 Aralık ayında TBMM’ye intikal ettirilecek ve 2023 Ocak ayında yürürlüğe konacak EYT düzenlemeleri kapsamında yer almaları gerekiyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Bakanlığın 2023 yılı bütçesinin TBMM Plan Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmelerinde, EYT’li SSK’lıların normal şartlarla emekliliği için EYT mağduriyeti öncesinde yer alan kanunda öngörülen 5 bin gün prim şartı ile kadınlar için 20 yıl, erkekler için 25 yıl olan sigortalılık süresinin aynen geçerli olacağını tüm kamuoyuna açıkladı. Ancak yaş konusunda net bir açıklama yapılmadı.
EYT’li 4/1-a (SSK) kapsamındaki sigortalılar için yapılacak düzenlemeler, aynı zamanda EYT’li sandık çalışanları için de geçerli olacak.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı’nın yaptığı açıklama çerçevesinde düzenleme yapılırsa EYT’li sandık çalışanları için halen 5 bin-5 bin 975 gün arasında öngörülen prim şartı yerine sadece 5 bin gün prim şartı ile kadınlar için 20 yıl, erkekler için 25 yıl olan sigortalılık süresi yeterli olacak. Bu sigortalılar için ‘yaş’ şartının tamamen kaldırılıp kaldırılmayacağı ya da yaş koşulunun azaltılmayacağı önümüzdeki aralık ayında açıklığa kavuşacak. EYT’lilerin beklentisi ise yaş koşulunun EYT mağduriyetine yol açan yasa öncesinde olduğu gibi tamamen ortadan kaldırılması.
İKİNCİ EMEKLİLİK SEÇENEĞİ
EYT’li sandık çalışanlarının ikinci emeklilik seçeneği ise kısmi emeklilik ya da yaş haddinden emeklilik olarak bilinen emekliliktir. Bu emeklilik için halen 3 bin 600 gün prim, 15 yıl sigortalılık süresinin yanı sıra kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş koşulları aranıyor. 15 yıl sigortalılık süresini, kapsamdaki bütün sigortalılar zaten doldurmuş vaziyette. 3 bin 600 gün prim koşulunun değiştirilmesi beklenmiyor. EYT’lilerin beklentisi ise yaş koşulunun EYT mağduriyetine yol açan yasa öncesi koşullar aynen kabul edilirse bu durumda kısmi emeklilikten 3 bin 600 gün prim koşulunu yerine getiren kadınlar 58 yerine 50 yaşında, erkekler ise 60 yaş yerine 55 yaşında emeklilik elde etme imkanı yakalayabilecek.
EMEKLİLİKTEN SONRA ÇALIŞANLAR
Sandıktan malullük ve yaşlılık aylığı alırken kanunun 4/1-a (SSK) kapsamında çalışmaya başlayanların, hem emekli aylığı hem çalıştıkları işyerinden maaş alarak çalışmaları mümkün. Bunun için işverenleri tarafından sosyal güvenlik destek primine tabi tutularak SGK işlemlerinin yapılması gerekiyor. Kesilecek yüzde 30 oranındaki prime ilave olarak kısa vadeli sigorta kollarına ait oran (yüzde 2) da eklenerek kuruma bildirilecek.
Emeklilikten sonra kendi nam ve hesabına ya da işyeri açarak veya şirket ortağı olanlardan ise 2011 yılından itibaren yüzde 15 oranında alınan sosyal güvenlik destek primi, 29 Şubat 2016 tarihinden itibaren kaldırıldı. Bu nedenle anılan kişilerden sosyal güvenlik destek primi kesintisi yapılmayacak.
İtoHaber | İsa KARAKAŞ
