İmalat sanayi işyerlerinin ezici çoğunluğu kredi faizleri ve birim maliyetlerinde yükseliş beklerken, iç ve dış piyasadan alınacak siparişlerde artış bekleyenler ile istihdam ve üretim artışı öngörenlerin oranları düşük çıktı. Beş sanayiciden sadece biri üretimi artırma, aynı orandaki bir kesim ise düşürme eğiliminde. Buna karşılık her iki sanayiciden biri zam yapma eğiliminde.
Merkez Bankası, her ay imalat sanayi işyerlerinde gerçekleştirdiği İktisadi Yönelim Anketi’nin aralık ayı sonuçlarını yayımladı. Aralıkta 1.735 işyerinde yapılan ankete verilen yanıtlar incelendiğinde, sanayicilerin yüzde 23,1’i gelecek üç ayda (Ocak-Mart 2024) toplam siparişlerde artış beklerken, yüzde 56,5’inin değişiklik öngörmediği, yüzde 20,4’lük bir kesimin ise düşüş beklediği görüldü. İç piyasa siparişlerinde artış bekleyenler, sanayi işyerlerinin yüzde 23,7’sini, düşüş bekleyenler yüzde 19,6’sını; ihracat siparişlerinde artış bekleyenler yüzde 20’sini, düşüş bekleyenler yüzde 18,9’unu oluşturuyor. Sanayicilerin yüzde 63,3’le ezici çoğunluğu gelecek üç ayda ortalama birim maliyetlerinin; yüzde 53,6’ya ulaşan önemli bir kesimi de kısa vadeli TL kredi faizlerinin yükseleceğini bekliyor. Buna bağlı olarak sanayicilerin yüzde 50’lik bölümü gelecek üç ayda ürünlerine zam yapacağını bildiriyor.
Üretim azminde gerileme
Ekonomik faktörlerdeki beklentiler, sanayicilerin üretim azmine de yansıyor. Ankete göre gelecek üç ayda üretim hacminde artış öngörenlerin oranı yüzde 20,8’de kalırken, yüzde 60,9’luk bir kesim mevcut düzeyini koruma, yüzde 18,3’lük bir kesim ise üretimini kısma eğiliminde.
Her ay yapılan ankette, gelecek üç aylık dönemlerde üretimi artırma eğilimindeki işyerlerinin bu yıl ocak ayında yüzde 25 olan oranı, izleyen dönemde yükselerek seçim ayı mayısta yüzde 35,7 ile aylar itibarıyla bu yılın en yüksek düzeyine ulaşmıştı. Ancak bu oran, izleyen aylarda ise sürekli düşerek aralıkta yılın en dip seviyesine indi. Bu veriler, seçim öncesi genel beklentilerdeki iyileşme paralelinde üretim artışı yönünde oluşan güçlü enerjinin giderek gerilediği ve 2024 başında dip noktaya indiğini ortaya koydu. Bu arada aralık itibarıyla son üç aya ilişkin ölçümler de bu dönemdeki performans durumunun gelecek döneme yönelik beklentilerdeki bozulmada etkili olduğunu gösteriyor. Son üç ayda ‘üretimim arttı’ diyen işyerlerin haziranda yüzde 29’a kadar çıkan oranının kasımda yüzde 26,5’e ve aralık ayında ise sert düşüşle yüzde 17,3’e kadar indiği; buna karşılık aynı dönemde ‘üretimim düştü’ diyenlerin kasımda yüzde 11,6 olan oranının aralıkta yüzde 17,7’ye çıktığı dikkati çekiyor.
Yatırım heyecanı da düşük
Geçmiş on iki aya (2023 yılına) kıyasla gelecek on iki ayda (2024) daha fazla yatırım harcaması öngörenlerin oranı yüzde 26,5 olarak ölçüldü. Buna karşılık yüzde 10’luk bir kesim gelecek on iki ayda yatırım harcamalarını kısacağını bildirdi. Aralık 2022 anketinde gelecek on iki ayda (2023) önceki on iki aya göre daha fazla yatırım harcaması yapacağını bildirenlerin oranı yüzde 28,7 ile daha yüksek çıkmıştı.
Bulunduğu sanayi dalında bir ay önceye kıyasla genel görüşünün daha iyimser olduğunu ifade eden işyerlerinin oranı aralıkta yüzde 8,9 olurken, daha kötümser olanların oranı yüzde 15,4’le bunun yaklaşık iki kat üzerinde bulunuyor.
Gelecek üç ayda (2024 ilk çeyrek) istihdamı artırma eğiliminde olanların oranı yüzde 15,4 olurken, mevcut istihdam düzeyini koruyacak olanların oranı yüzde 78, azaltma eğilimi bildirenlerin oranı ise yüzde 6,6 çıktı.
Bu arada sanayicilerin gelecek on iki ayda (2024) üretici fiyatları bazında (ÜFE) enflasyon beklentisi yüzde 58,8 olarak ölçüldü.
Sanayide kapasite kullanımı düştü
Merkez Bankası’nın İktisadi Yönelim Anketi ile belirlenen sonuçlara göre aralık ayında imalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı, önceki aya göre 0,2 puan düşerek yüzde 77,3’e indi. Mevsimsel etkilerden arındırılmamış kapasite kullanım oranı da önceki aya göre 0,5 puanlık düşüşle yüzde 77,5 düzeyinde oluştu. Kapasite kullanım oranı önceki aya göre tüketim mallarında 0,6 puan düşerek yüzde 74, bu kapsamda dayanıklı tüketim mallarında 1,1 puan düşüşle yüzde 72,3, dayanıksız tüketim mallarında 0,4 puan düşüşle yüzde 74,4 oldu. Ara mallarında 0,2 puanlık düşüşle yüzde 76,5’e gerileyen kapasite kullanımı, yatırım mallarında da 1,5 puan düşerek yüzde 77,4’e geriledi.
İnşaat sektörü güveninde sert düşüş
Bu arada Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerine ait güven endekslerinin aralık ayı sonuçlarını açıkladı.
Buna göre hizmet sektörü güven endeksi aralıkta önceki aya göre yüzde 3,8 düşerek 103,9’a, inşaat sektörü güven endeksi yüzde 4,8 düşerek 82,9’a gerilerken, perakende ticaret sektörü güven endeksi yüzde 0,7’lik bir artışla 110 düzeyinde oluştu. Mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksleri ise aralık ayında önceki aya göre; hizmet sektöründe yüzde 1,2 oranında artarak 112,3, perakende ticaret sektöründe yüzde 4,5 artarak 116,8 olurken, inşaat sektöründe yüzde 3,3 oranında azalarak 88 değerini aldı.
Reel kesim güveninde gerileme
İktisadi Yönelim Anketi ile yapılan belirlemelere göre Reel Kesim Güven Endeksi aralıkta önceki aya göre 1,1 puan düşerek 99,1’e geriledi. Endekste yılın en yüksek düzeyi ise 108,3’le mayıs ayında kaydedilmişti. İzleyen dönemde sürekli düşen endekste, mayıstan bu yana yaşanan 9,2 puanlık gerileme, seçimlerden bu yana reel kesim güveninde belirgin bir düşüş yaşandığına işaret ediyor. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven Endeksi de aralıkta önceki aya göre 0,5 puan düşerek 103,4’e geriledi.
