5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) 60 günden fazla prim borcu bulunan BAĞ-KUR’lular ve bakmakla yükümlü oldukları kişiler SGK üzerinden sağlık hizmeti alamazlar.
Herhangi bir işte çalışmayanlar ve bakılmakla yükümlü sayılmayanlar 2012 yılından beri zorunlu olarak genel sağlık sigortası (GSS) kapsamına alınıyor. Bunlardan, hane içinde fert başına geliri asgari ücretin üçte birinden fazla olanların primlerini kendileri ödemeleri gerekiyor. GSS primini kendisi ödemesi gerektiği halde ödemeyen kişiler de kanun uyarınca SGK üzerinden sağlık hizmeti alamazlar.
Ancak, prim borcu bulunan vatandaşlar mağdur olmasın diye uzun süredir geçici düzenlemelerle sağlık hizmetinden yararlanmalarına olanak sağlanıyor. Son olarak Cumhurbaşkanı Kararı ile 31 Aralık 2023 tarihinde sona eren sağlık hizmetlerinden yararlanma süresi 31 Aralık 2024 tarihine uzatıldı.
ÖZEL HASTANE YOLU KAPALI
Prim borcu bulunan GSS’liler ve BAĞ-KUR’lular sadece Sağlık Bakanlığına ait hastaneler ile devlet üniversitelerine ait hastanelerde SGK üzerinden sağlık hizmeti alabiliyorlar. Özel hastaneler ile özel üniversite hastanelerinde SGK üzerinden sağlık hizmeti alma hakları bulunmuyor.
PRİM BORÇLARI SİLİNMİYOR
GSS ve BAĞ-KUR prim borcu bulunanlar ile bunların bakmakla yükümlü oldukları aile fertlerinin mağdur olmaması için sağlık hizmetlerinden yararlanma olanağı sağlanmakla birlikte, bu kişilerin prim borçlarını ödeme zorunluluğu devam ediyor. BAĞ-KUR’lular zaman zaman çıkan kanunlarla prim borçlarını sildirip sigortalılık sürelerini durdurmamışlarsa prim borçlarını ödemeden emekli olamıyorlar.
Genel sağlık sigortası prim borçları için ise son derece avantajlı ödeme kolaylıkları sağlanıyor. Son yıllarda çıkartılan her yapılandırma kanunu ile GSS prim borcundan doğan anaparayı ödemeleri halinde gecikme cezaları siliniyor. Enflasyonun yüzde 60-70’lere ulaştığı düşünülürse, enflasyon karşısında erimiş olduğu için anapara tutarlarını ödemek son derece kolaylaşıyor.
Son iki yıldır ise farklı bir uygulamaya gidiliyor. On yıl geçtiği halde ödenmemiş GSS prim borçları, kanunla siliniyor. Geçen yıl 2012 yılına ait GSS prim borçları silinmişti. Bu yıl da yaklaşık 2 milyon kişinin 2013 yılına ait 1.8 milyar liralık GSS prim borcu tümüyle silindi.
SİSTEME OLAN GÜVEN BOZULUYOR
BAĞ-KUR’luların prim borcunu ödeyememesinin genellikle ekonomik bir sebebi bulunuyor. Yukarıda anlattığımız gibi borcu sildirip sigortalılık süresini doldurmamışlarsa prim borcunu ödemedikleri takdirde emekli olamıyorlar.
GSS priminde ise durum farklı. Ödeme gücü olmayanlar ilçelerindeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına başvurarak gelir testi yaptırıyorlar. Test sonucunda hane içinde kişi başına gelir asgari ücretin 3’te 1’inden (4.472 TL) az ise zaten prim ödemiyorlar. Ödeme gücü olmayanların primleri hazineden karşılanıyor.
Gelir testinde hane içinde kişi başına geliri asgari ücretin 3’te 1’inden fazla çıkanlardan ise aylık asgari ücretin yüzde 3’ü oranında prim alınıyor. Bu da şu an aylık 402 TL anlamına geliyor.
Milyonlarca kişi GSS primlerini düzenli olarak öderken, ödeme gücü olduğu halde primini ödememiş kişilerin borçlarının silinmesi sosyal güvenlik sistemine güvenin bozulmasına yol açıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun prim tahsilatını olumsuz etkiliyor. Borcunu düzenli ödeyen vatandaşlar adaletsizliğe uğramış hissediyor.
SAĞLIK HİZMETİNDEN YARARLANANLARIN PRİM BORCU SİLİNMESİN
Sağlık hizmetlerinden yararlandıkları halde GSS prim borçlarının silinmesi, devlete olan yükümlülüğünü düzenli olarak yerine getiren vatandaşları küstürüyor. Hiç değilse, prim borcu olduğu dönemde sağlık hizmetinden yararlanmış olanların GSS prim borçları silinmemelidir.
