MOTORLU KARA TAŞITI TİCARETİ YA DA İŞLETİLMESİ İLE İŞTİGAL EDENLERDE MUHASEBE KAYIT TRAFİĞİ

Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre Türkiye de yapılan ticari faaliyetler KDV’ne tabidir. Mükellefler yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesapladıkları vergilerden, Kanunda aksine bir hüküm olmadıkça faaliyetlerine ilişkin olarak ödedikleri vergileri indirebilirler.

Katma Değer Vergisi Kanunda genel uygulama böyle olmakla birlikte, Hazine ve Maliye Bakanlığı bazı sektörlere ya da mal ve hizmetlere farklı gerekçelerle farklı uygulamalar öngörmüştür. Motorlu kara taşıtı ticareti  ya da işletilmesi işi ile iştigal eden mükellefler ile binek otomobillere ait KDV uygulamasını bu farklılıklara örnek olarak gösterebiliriz.

Hazine ve Maliye Bakanlığı,  faaliyetleri binek otomobillerin kiralanması ya da çeşitli şekillerde işletilmesi olanlar dışındaki vergi mükelleflerinin, iktisap ettiği binek otomobiller için ödedikleri KDV’lerinin, bu otomobillerin daha çok kişisel ihtiyaçlar için kullanılabileceği varsayımıyla indirimine izin vermemiştir. Bu mükelleflerin söz konusu otomobillerin teslimlerinde de % 1 KDV uygulamaları gerekecektir. İşin ilginç yanı, yıllardan beridir ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti yapan mükellefler de aynı uygulamaya tabi olmuş ve bundan dolayı da sektörün serzenişleri hiç bitmemiştir. Bu serzenişler nihayet karşılık bulmuş ve ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti yapan mükellefler için KDVK’nun 23.maddesine (f) fıkrası ile “özel matrah” uygulaması eklenmiş, ardından 845 sayılı CB Kararı ile %18 KDV ödenerek iktisap edilen taşıtların yine %18 KDV uygulanarak satılacağına ilişkin düzenleme yapılmıştır. Bu kararın uygulaması ile ilgili olarak da 26 nolu KDVKGT 22.03.2019 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 28.03.2019 tarihinde yayımlanmıştır.

Yazının devamında, motorlu kara taşıtı ticareti yapanların veya işletenlerin, taşıt alış ve satışlarında karşılaşabilecekleri değişik durumları muhasebe kayıtları ile de destekleyerek izah etmeye çalışacağım.

I-İKİNCİ EL MOTORLU KARA TAŞITI TİCARETİ YAPANLARIN KARŞILAŞABİLECEĞİ DURUMLAR

A-İkinci El Motorlu Kara Taşıtı Ticareti Yapanların  Ticari Taşıt(Kamyon, kamyonet ..vs)   Alış-Satış Şekilleri

a)Bu mükellefler taşıt alışını KDV mükellefi olmayan kişi ya da kurumdan yapmış ise,alış belgelerinde KDV olmayacağı için indirim konusu yapılacak bir tutar da olmayacaktır. Bu tür taşıtların tesliminde alış bedeli ile satış bedeli arasındaki farka (özel matrah uygulaması) %18 oranında KDV hesaplanacaktır.( 01.06.2018 tarihinden itibaren) (843 sayılı CBK ile 30.06.2019 tarihinden sonra yapılacak genel uygulama)

ÖRNEK: İkinci el motorlu taşıt ticareti işi yapan M(AŞ), Yılmaz Yorulmaz adlı kişinin kamyonetini 50.000 tl bedelle(gider pusulası tanzim ederek) satın almış, bir hafta içerisinde A (Ltd.Şti)’ ye kdv hariç 60.000 tl’ye satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M (AŞ)’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

b)Bu mükellefler taşıt alışını KDV mükellefi olan kişi ya da kurumdan yapmış ise; alış belgesinde KDV oranı % 18 olacaktır. Bu durumda alış belgesinde yer alan KDV indirim konusu yapılırken, taşıtın tesliminde yine % 18 KDV hesaplanacaktır.(843 sayılı CBK ile 30.06.2019 tarihinden sonra yapılacak genel uygulama)

ÖRNEK: İkinci el motorlu taşıt ticareti işi yapan M(AŞ), Yılmaz Ltd.Şti’den kamyonetini KDV hariç 50.000 tl bedelle satın almış, bir hafta içerisinde A Ltd.Şti’ ye kdv Hariç 60.000 tl’ye satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M(A:Ş)’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

c)(843 sayılı CBK ile 30.06.2019 tarihine kadar yapılacak uygulama) Bu mükellefler araç alışını KDV mükellefi olan kişi ya da kurumdan yapmış ise; alış belgesinde KDV oranı 30.06.2019 tarihine kadar  % 1 olacaktır. Bu durumda alış belgesinde yer alan KDV indirim konusu yapılırken, taşıtın 30.06.2019 tarihine kadar tesliminde yine % 1 KDV hesaplanacaktır.

ÖRNEK: İkinci el motorlu taşıt ticareti işi yapan M(AŞ),10.03.2019 tarihinde Yılmaz Ltd.Şti’den kamyonetini KDV hariç 50.000 tl bedelle satın almış, bir hafta içerisinde A Ltd.Şti’ ye kdv Hariç 60.000 tl’ye satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M(A:Ş)’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

B-İkinci El Motorlu Kara Taşıt Ticareti Yapanların Binek Otomobil Alış-Satış Şekilleri

a)Bu mükellefler otomobil alışını KDV mükellefi olmayan kişi ya da kurumdan yapmış ise alış belgelerinde KDV olmayacağı için indirim konusu yapılacak bir tutarda olmayacaktır. Bu tür otomobillerin tesliminde alış bedeli ile satış bedeli arasındaki farka (özel matrah uygulaması) %1 oranında KDV hesaplanacaktır. (01.06.2018 tarihinden itibaren)

ÖRNEK: İkinci el motorlu taşıt ticareti işi yapan M(AŞ), Yılmaz Yorulmaz adlı kişinin binek otomobilini 50.000 tl bedelle(gider pusulası tanzim ederek) satın almış, bir hafta içerisinde A Ltd.Şti’ ye kdv hariç 60.000 tl’ye satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M(AŞ)’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

b)Bu mükellefler binek otomobil alışını;

bi) Binek otomobillere ait KDV’sini indirim hakkı bulunmayanlardan(oto kiralama firmaları, araçların çeşitli şekillerde işletmesi işi ile uğraşanlar ve 26 nolu KDVKGT ‘ne göre de motorlu araç ticareti işi ile uğraşanlar dışındakiler) yapması halinde bu otomobilin alış belgesinde %1 KDV hesaplanacaktır. Bu KDV ikinci el motorlu taşıt ticareti yapanlar tarafından indirim konusu yapılacak ve araçların tesliminde yine % 1 KDV hesaplanacaktır  

ÖRNEK: İkinci el motorlu taşıt  ticareti işi yapan M(AŞ), Yılmaz Gıda San.Ltd.Şti’den binek otomobilini KDV hariç 50.000 tl bedelle  satın almış, bir hafta içerisinde A Ltd.Şti’ ye kdv Hariç   60.000 tl’ye  satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M(AŞ)’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

bii) Binek otomobillere ait KDV’sini indirim hakkı bulunanlardan(oto kiralama firmaları, araçların çeşitli şekillerde işletmesi işi ile uğraşanlar ve 26 nolu KDVKGT ‘ne göre de ikinci el motorlu taşıt ticareti işi ile uğraşanlar ve otomobil bayilerinden sıfır)  yapması halinde bu otomobilin alış belgesinde %18 KDV hesaplanacaktır. Bu KDV ikinci el motorlu taşıt ticareti yapanlar tarafından indirim konusu yapılacak ve otomobillerin tesliminde yine % 18 KDV hesaplanacaktır.

ÖRNEK: İkinci el motorlu taşıt  ticareti işi yapan M(AŞ), Yılmaz oto kiralama San.Tic.Ltd.Şti’den kiralama işinde kullandığı  binek otomobilini KDV hariç 50.000 tl bedelle  satın almış, bir hafta içerisinde A Ltd.Şti’ ye kdv Hariç   60.000 tl’ye  satmış ve faturasını tanzim etmiştir.M(AŞ)’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

II-BİNEK OTOMOBİLLERE AİT KDV’SİNİ İNDİRİM HAKKI BULUNANLARIN KARŞILAŞABİLECEĞİ DURUMLAR

(Faaliyetleri binek otomobillerin kiralanması ve çeşitli şekillerde işletilmesi olanlar)

Binek otomobillere ait KDV’sini indirim hakkı bulunan mükellefler 2008 yılının Nisan ayına kadar, iktisap ettikleri binek otomobillere ait KDV’sini indirim konunu yapıyorlar, bu otomobillerin teslimlerinde de(KDV oranlarının tespitine ilişkin I sayılı listesinin 9.sırasına dayanarak) %1 KDV hesaplıyorlardı. Bu durum, özellikle genel orana tabi otomobil alımlarında yüksek oranda KDV’nin(%18)  indirilmesi,  düşük oranda KDV’nin(%1)  hesaplanması nedeniyle sektörde bir takım rekabet eşitsizliklerine ve Hazine açısından vergi aşınmasına sebep olmakta idi. 2008/Nisan ayında I sayılı listenin 9.sırasına eklenen parantez içi hüküm ile “Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunan mükelleflerin, bu araçları tesliminde bu Kararın 1 inci maddesinin (a) bendinde öngörülen vergi oranı uygulanır.) “  denilerek otomobillerin tesliminde % 18 KDV hesaplanması gerektiği ifade edilmiştir.

Yapılan bu düzenleme, KDV’ni indirim hakkı bulunan mükelleflerin, otomobil alım şekillerine bakılmaksızın kiralama ya da işletme amacıyla almış bulundukları bütün binek otomobillerin tesliminde %18 KDV hesaplamalarını zorunlu hale getirmiştir. Aslında bir aksaklık giderilmeye çalışılırken başka aksaklıklarda ortaya çıkmıştır.

KDV’ni indirim hakkı bulunan mükelleflerin karşılaşabilecekleri muhtemel durumları otomobil alım şekillerine bağlı olarak izah etmeye çalışalım.

A-KDV indirim Hakkı Bulunanların Ticari Taşıt alış-Satışı

a) Bu mükellefler taşıt alışını KDV mükellefi olmayan kişi ya da kurumdan yapmış isealış belgelerinde KDV olmayacağı için indirim konusu yapılacak bir tutarda olmayacaktır. Bu taşıtların teslimi genel oranda KDV’ne tabi olduğu için, teslimlerinde %18 KDV hesaplanması gerekir.( 843 sayılı CBK ile 30.06.2019 tarihinden sonra yapılacak genel uygulama)

ÖRNEK: Taşıt kiralama faaliyeti ile iştigal eden M(AŞ), Yılmaz Yorulmaz’a ait kamyonet taşıtı 50.000 tl bedelle(gider pusulası tanzim ederek) satın almış, üç ay sonra A Ltd.Şti’ ye kdv hariç 60.000 tl’ye satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M(AŞ)’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.
 

b) Bu mükellefler taşıt alışını KDV mükellefi olan kişi ya da kurumdan yapmış ise alış belgelerinde % 18 KDV hesaplanacak ve bu KDV indirim konusu yapılacaktır. Bu araçların tesliminde de yine aynı şekilde % 18 KDV hesaplanacaktır .(843 sayılı CBK ile 30.06.2019 tarihinden sonra yapılacak genel uygulama)

ÖRNEK: Taşıt kiralama faaliyeti ile iştigal eden M(AŞ), Yılmaz Gıda Ltd.ŞTİ’ye ait kamyoneti KDV hariç 50.000 tl bedelle satın almıştır. Yılmaz Gıda Ltd.Şti. düzenlediği faturada %18 KDV hesaplamıştır. M (AŞ) aynı aracı üç ay sonra A Ltd.Şti’ ye kdv hariç 60.000 tl’ye satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M(AŞ’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

c)(843 sayılı CBK ile 30.06.2019 tarihine kadar yapılacak uygulama) Bu mükellefler araç alışını KDV mükellefi olan kişi ya da kurumdan yapmış ise; alış belgesinde KDV oranı 30.06.2019 tarihine kadar  % 1 olacaktır. Bu durumda alış belgesinde yer alan KDV indirim konusu yapılırken, taşıtın tesliminde yine % 1 KDV hesaplanacaktır.

ÖRNEK: Taşıt kiralama işi yapan M(AŞ),10.03.2019 tarihinde Yılmaz Ltd.Şti’den kamyonetini KDV hariç 50.000 tl bedelle satın almış,  25.06.2019 tarihinde A Ltd.Şti’ ye kdv Hariç 60.000 tl’ye satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M(A:Ş)’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

B-KDV indirim Hakkı Bulunanların Binek Otomobil alış-Satışı

a)Bu mükellefler otomobil alışını KDV mükellefi olmayan kişi ya da kurumdan yapmış ise alış belgelerinde KDV olmayacağı için indirim konusu yapılacak bir tutarda olmayacaktır. Ancak KDV indirim hakkı bulunan mükelleflerin binek otomobil teslimlerinde her durumda % 18 KDV hesaplamaları gerektiğinden, alışında KDV ödenmeyen binek otomobillerin tesliminde de genel oranda KDV hesaplanacaktır.(Trabzon Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 04.01.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.61.15.01-621-19-2010-1 sayılı özelgesi)

ÖRNEK: Taşıt kiralama faaliyeti ile iştigal eden M(AŞ), Yılmaz Yorulmaz’a ait binek otomobili 50.000 tl bedelle(gider pusulası tanzim ederek) satın almış, üç ay sonra A Ltd.Şti’ ye kdv hariç 60.000 tl’ye satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M(AŞ)’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

b)Bu mükellefler araç alışını;

bi) Binek otomobillere ait KDV’sini indirim hakkı bulunmayanlardan(oto kiralama firmaları, araçların çeşitli şekillerde işletmesi işi ile uğraşanlar ve 26 nolu KDVKGT’ne göre de motorlu araç ticareti işi ile uğraşanlar dışındakiler) yapması halinde bu aracın alış belgesinde %1 KDV hesaplanacaktır. Bu KDV, indirim hakkı bulunan mükellefler tarafından indirim konusu yapılacak ve araçların tesliminde yine %18 KDV hesaplanacaktır. .(Trabzon Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 04.01.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.61.15.01-621-19-2010-1 sayılı özelgesi)

ÖRNEK: Araç Kiralama işi ile iştigal eden M(AŞ),  Yılmaz Gıda San. Tic.ltd. şti.’ye ait binek otomobilini KDV hariç 50.000 tl bedelle satın almış, üç ay sonra A Ltd.Şti’ ye kdv Hariç 60.000 tl’ye satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M(AŞ)’nin olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

bii) Binek otomobillere ait KDV’sini indirim hakkı bulunanlardan(oto kiralama firmaları, araçların çeşitli şekillerde işletmesi işi ile uğraşanlar ve 26 nolu KDVKGT’ne  göre de motorlu araç ticareti işi ile uğraşanlar ve otomobil bayilerinden sıfır)  yapması halinde bu aracın alış belgesinde %18 KDV hesaplanacaktır .Bu KDV ,indirim hakkı bulunanlar tarafından  indirim konusu yapılacak ve araçların tesliminde yine % 18 KDV hesaplanacaktır.

ÖRNEK :Taşıt  kiralama faaliyeti ile iştigal eden M(AŞ), Yılmaz sürücü kursu eğt hizm..Ltd.Şti’den  kullandığı  binek otomobilini KDV hariç 50.000 tl bedelle  satın almış,  üç ay sonra  A Ltd.Şti’ ye kdv Hariç   60.000 tl’ye  satmış ve faturasını tanzim etmiştir. M(AŞ)’nin  olaya ilişkin muhasebe kayıtları şu şekilde olmalıdır.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME: Motorlu kara taşıtı  ticareti yada işletilmesi ile uğraşan mükelleflerin araç alış ve satışlarında uygulayacakları KDV problemleri, özel matrah uygulaması , 845 sayılı CB Kararı ve 26 nolu KDVGT  ile büyük ölçüde çözülmüştür. Ancak özellikle oto kiralama şirketleri yada sürücü kursları gibi ,KDV indirim hakkı bulunan mükelleflerin taşıt teslimlerinde, her durumda genel oranda(%18) KDV hesaplayacak olmaları, sorun olarak devam etmektedir ve çözüme muhtaçtır.

Ayrıca binek otomobillere KDV’nin sektör ayrımı gözetmeksizin KDV mükellefi olan bütün firmalar tarafından indirim konusu yapılması, teslimleri anında da genel oranda KDV hesaplanmasının yolu açılmalıdır.

SONER TÜRKÜM
Yeminli Mali Muşavir
[email protected]
 
Kaynak: www.bdTurkey.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

Motorlu Kara Taşıtlarında KDV uygulamasına yönelik yapılan son düzenlemelere göre, vergi mükelleflerinin tabi olduğu durumları tablo halinde gösteren liste aşağıdaki gibidir.