Uygulamada işverenlerin, işçilerin performansını artırmak, işçilere nitelik kazandırarak iş verimliliğini yükseltmeyi amaçlayan eğitimler organize ettiği görülmektedir. Ancak, işçilerin bilgi ve performansının artırılması ve kişisel gelişiminin sağlanması amacıyla yapılan bu eğitimlerin işyerinde iş akışının bozulmaması amacıyla bazen de mesai saatleri dışında yapıldığı bilinmekte ve bu durum tartışma yaratmaktadır. Böylesi durumlarda işçi fazla çalışma ücreti talep edebilmekte ancak işverenler ise buna sıcak bakmamaktadır. Mevzuatımızda bu konuda bir düzenleme de bulunmamaktadır. Oysa 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 17 nci maddesi gereğince, çalışanlara verilmesi gereken iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması halinde, bu süreler fazla çalışma olarak değerlendirilerek fazla çalışma ücreti ödenmektedir.
Peki, işçilerin kişisel gelişimlerinin sağlanmasına yönelik maliyeti işverence karşılanan bu tür eğitimlerin mesai saatleri dışında yapılması durumunda, işçiler fazla çalışma ücretine hak kazanmaları mümkün olabilecek midir? Yargıtay, konuyla ilgili bir kararında işçilerin bilgi ve performansını arttırma amacıyla yapılan toplantı ve eğitimlerde geçen sürelerin, fazla çalışma olarak değerlendirilmemesini kabul etmektedir.
4857 sayılı Kanunun 41 inci maddesi ve bu maddeye dayanılarak çıkarılan “Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği” hükümlerine göre kural olarak “fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık kırk beş saati aşan çalışmalar” olarak tanımlanmaktadır.
Fazla çalışma sürelerinin toplamı bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamaz ve bu süre sınırı, işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkindir (İşK m.41/8; Yönetmelik m.5). Ayrıca, fazla çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır. Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret de normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir (İşK m.41/2; Yönetmelik m.4).
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 17 nci maddesi gereğince, çalışanlara verilmesi gereken iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması halinde, bu süreler fazla çalışma olarak değerlendirilerek fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Zira anılan maddenin 7 nci fıkrasında, “…Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir.” düzenlemesi yer almaktadır. Ancak, işçinin bilgi ve performansının artırılması ve kişisel gelişiminin sağlanması amacıyla mesai saatleri dışında eğitime gönderilmesi halinde, işçi fazla çalışma ücretine hak kazanamayacaktır.
Nitekim Yargıtay’a göre de “davacının eğitim amaçlı olarak katıldığı kongrelere yönelik de bu süreye karşılık olmak üzere haftada 7 saat fazla çalışma ücreti hesaplanmıştır. Davacı işçi belirtilen süre içinde fiilen çalışmamış ve işverene belirtilen anlamda bir fayda sağlamamıştır. Bu nedenle davacının bilgi ve performansını arttırma amacıyla yapılan bu tür toplantılarda geçen sürenin, fazla çalışma olarak değerlendirilmesi de isabetsizdir. Açıklanan nedenlerle davacı fazla çalışma yaptığını somut delillerle kanıtlayamadığından bu talebin reddi gerekirken kabulü hatalıdır”[1].
Sonuç olarak, işverenlerce 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 17/7 maddesi uyarınca, zorunlu olarak vermekle yükümlü oldukları iş sağlığı ve güvenliğine yönelik eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak kabul edilirken, işçinin bilgi ve performansının artırılması ve kişisel gelişiminin sağlanması amacıyla mesai saatleri dışında verilen eğitim süreleri haftalık çalışma süresinin üzerinde olsa dahi, fazla çalışma olarak değerlendirmemekte ve işçiler fazla çalışma ücretine hak kazanamamaktadırlar.
[1] Y9HD.20.03.2017 T., E.2017/14949., K.2017/4416 Legalbank.
Yazar Lütfi İNCİROĞLU
