Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi 3 Mart 2023 tarihinde yürürlüğe girdi. Sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden önce başlayan ve yaş dışındaki koşulları yerine getiren yaklaşık 2 milyon EYT’li Sosyal Güvenlik Kurumu’na emeklilik başvurusu yaptı. Başvuru yapanlardan 1 milyon 632 bin kişinin aylıkları bağlandı.
AK Parti Adıyaman Milletvekili Resul Kurt, TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bütçesinin görüşmeleri sırasında emekli aylığı bağlanmamış EYT’liler hakkında bilgi verdi. Kurt, emeklilik başvurusu bekleyen EYT’lilerden bir kısmının prim gün sayılarının yetmemesi veya BAĞ-KUR prim sigortalısı sayılması nedeniyle emeklilik şartlarını henüz yerine getirmediği anlaşılan kişilerden oluştuğunu söyledi. Kurt, özellikle kurumlar arası yazışma, BAĞ-KUR ve benzeri hizmetlerin tespitiyle ilgili düzenlemeler nedeniyle az sayıda EYT’linin aylık bağlama süreçlerinin devam ettiğini belirtti.
SGK’da normalde yılda ortalama 400 bin kişiye emekli aylığı bağlandığına dikkat çeken Resul Kurt, kurum personelinin yasa çıktıktan sonraki ilk 2-3 ayda 1 milyonun üzerinde vatandaşa aylık bağlamış olmasının takdire şayan olduğunu belirtti. Henüz aylık bağlama işlemi yapılamamış olanların özellikle büyükşehirlerden başvuran, hizmet birleşmesi gereken, ilgili kurum kuruluşlarla yazışması devam eden kişilerden oluştuğunu kaydeden Resul Kurt, bir kısmının da yurt dışı borçlanmasıyla ilgili tahakkuk tahsilat işlemlerinin sürdüğünü anlattı.
EMEKLİ EYT’LİLERİN YÜZDE 51’İ ÇALIŞIYOR
EYT kapsamında emekli olanların işten ayrıldıktan sonra en son çalıştıkları özel sektör işyerinde 30 gün içinde çalışmaya başlamaları halinde, bu kişileri çalıştıran işverenlere sosyal güvenlik destek priminde (SGDP) 5 puan indirim yapılıyor. İşçinin ücretine göre 2023 yılı ikinci yarısı için aylık 670.72 TL ile 5.030.43 TL arasında değişen prim indirimi, emekli olan EYT’li son iş yerinden ayrılıncaya kadar devam edecek. Süre sınırı bulunmuyor.
SGK’nın verilerine göre, emekli olan EYT’lilerden 831 bin 895’i (yüzde 51’i) SGDP’li olarak çalışmaya devam ediyor. Bunların 827 bin 394’ü SSK, 3 bin 140’ı BAĞ-KUR, bin 361’i de Emekli Sandığı’ndan emekli olan kişilerden oluşuyor. EYT’liler ile birlikte SGDP’ne tabi toplam emekli sayısı ise 1 milyon 814 bin kişiye ulaştı. SSK, BAĞ-KUR veya Emekli Sandığı kapsamında emekli olduktan sonra BAĞ-KUR kapsamında çalışmaya devam edenlerin sayısı ise bilinmiyor. BAĞ-KUR kapsamında çalışan emekliler prim ödemediği için sayıları yayımlanmıyor.
SGK’NIN AÇIĞI
Resul Kurt, 2023 yılında emekli aylıklarına yapılan artışların öngörülenin üzerinde gerçekleşmesi, asgari aylıklara ve bayram ikramiyelerine yapılan artışlar, mart ayında yürürlüğe giren EYT uygulamasına bağlı olarak ödenen emekli aylıkları gibi öngörülemeyen değişiklikler dolayısıyla hem sağlık harcamalarında hem de sosyal güvenlik sistemindeki emekli aylığı giderlerinde önemli bir artış meydana geldiğini söyledi. Kurt, bunun sonucu olarak 2022 yılında 39.7 milyar lira olan SGK açığının bu yılın ilk 8 aylık döneminde 41.1 milyar liraya yükseldiğini, yıl sonunda ise 113.3 milyar lira olarak gerçekleşmesinin beklendiğini anlattı.
Kurt, SGK’nın mali yapısının nominal tutarlar yerine gelirlerin giderleri karşılama oranı, SGK’nın açığının ise gayrisafi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı gibi karşılaştırılabilir reel göstergeler üzerinden değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. SGK’nın gelirlerinin giderlerini karşılama oranının 2002 yılında yüzde 71.5 iken 2022 yılında yüzde 96.2’ye ulaştığını kaydeden Kurt, Kahramanmaraş depremi nedeniyle primlerin ertelenmesi ve yukarıda sayılan diğer nedenler dolayısıyla 2023 yılında bu oranın yüzde 95 olarak gerçekleşmesinin öngörüldüğünü belirtti.
SGK’nın bir diğer performans göstergesi olan prim gelirlerinin emekli aylıklarını ve sağlık giderlerini karşılama oranının da 2002 yılında yüzde 60.9 iken 2022’de yüzde 76.1’e yükseldiğini, 2023 yılında ise yüzde 74.6 olarak gerçekleşmesinin beklendiğini söyledi. SGK’nın açığının GSYH içindeki payı 2002 yılında yüzde 2.2 iken 2022’de yüzde 0.26’ya düştüğünü kaydeden Kurt, bu oranın 2023 yılında yüzde 0.44 olarak gerçekleşmesinin öngörüldüğünü anlattı.
1 EMEKLİYE 1.76 ÇALIŞAN DÜŞÜYOR
Sigortalı çalışanların emekli sayısına oranını ifade eden aktif/pasif oranına da değinen Resul Kurt, aktif sigortalı sayısının 2002’den 2023 haziran ayına kadar olan dönemde yüzde 110.9, emekli sayısının da yüzde 132.2 oranında arttığını belirtti. 2002 yılında 12 milyon olan aktif sigortalı sayısının 2023’te 25.3 milyona, 2002’de 6.6 milyon emekli sayısının da 2023’te 15.2 milyona çıktığını ifade etti. Aktif/pasif oranının 2006’dan bu yana 1.78-2 bandında olduğunu kaydeden Kurt, “İdeal olan aktif/pasif oranı 4 çalışanın 1 emekliyi karşılamasıdır. En azından 3 çalışanın 1 emekliyi karşılaması makul kabul edilmektedir. Oysa son EYT ile birlikte aktif/pasif oranı 2022 aralık ayında 2.01 iken haziran ayı itibarıyla 1.76 hesaplanmıştır” dedi.
