e-Fatura düzenlenmesi bir protokol kaydıdır. Dolayısıyla her an geri çekilebilecek, iptal edilebilecek veya askıda bırakıp gönderilmeyecek bir prototip söz konusudur.  Bu fatura, yasal unsurları ile düzenlenmiş, üzerine düzenleyen tarafından tarih yazılmış bir belgedir.

Ancak,  hukuken geçerli olan e-fatura,   XML formatında üretilen  imzalı ve zaman damgalı bir dosyadır. (    XML , “Extensible Markup Language” ifadesinin  baş harfleri alınarak tanımlanan,  dataların muhafaza edildiği, aktarıldığı ve üzerinde gerekli düzeltmelerin yapılabildiği bir kayıt formatıdır. XML dosyası, yüklenen dataların ve dokümanların, insanların ve makinelerin okuyabileceği şekilde  kodlanmasında kullanılmaktadır.)

XML dosyası içerisinde iki ayrı tarih bilgisi bulunur: fatura tarihi ve imzalanma zamanı.

Fatura tarihi, faturayı düzenleyen kişi tarafından elle girilmektedir.

Esas fatura tarihi ise   faturanın gönderildiği  anda   sistem tarafından  oluşturulan   imzalanma zamanıdır . Bu sistem imzasına zaman damgası denilmektedir.

Bu zaman damgası e-faturanın hukuken geçerlik kazandığı, faturanın gönderildiği, verildiği ya da işlem gördüğü  tarihi ifade etmektedir..

Elle girilen   tarih,   PDF veya HTML formatında üretilen fatura görüntüsünde yer alır. Düzenleyici kendi girdiği tarihi fatura görüntüsü üzerinde görür.   Ancak, sistemin oluşturduğu zaman damgası yani  e-faturanın imzalanma zamanı bu formatlarda yer almaz.

Maliyenin sistemi, kendi belirlediği zaman damgası (gönderme tarihi) ile mal veya hizmet satışına ilişkin olarak düzenlenen e-faturadaki elle yazılan  tarihi karşılaştırma olanağına sahiptir. Böylece, hangi faturanın ne zaman düzenlendiği ve ne zaman GERÇEK Fatura olarak gönderildiği  tespit edilebilmektedir.

 Bu sıralarda, XML dosyası içerisinde bulunan bu iki tarih bilgisi  karşılaştırılarak, söz konusu tarihler arasında 7 günden fazla fark bulunan faturalar  için mükelleflere  “izaha davet yazıları” ile “Özel usulsüzlük Cezası İhbarnameleri” gönderilmektedir.

Mükelleflere gönderilen izaha davet yazılarında, cezanın nedeni açıklanmaktadır. İhbarnamelerde ise sadece “faturanın geç düzenlendiği” ibaresi yer almaktadır.

MALİYENİN YAPTIĞI UYANIKLIK MI? İHTİLAF KAYNAĞI MI?

Yukarıda açıkladığımız gibi, e-faturanın düzenlendiği tarih ile gönderilme/imzalanma tarihi arasında 7 günden fazla fark bulunması nedeniyle, doğrudan ihbarnameye bağlanarak   özel usulsüzlük cezası kesilmesinin ne kadar doğru bir uygulama olduğuna şöyle bir bakalım:

  • VUK 231. Maddesine göre, Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenlenir.  Bu süre/ süreler  içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır.
  • Burada önemli olan husus, faturanın düzenlenmesini gerektiren bir mal veya hizmet tesliminin olmasıdır. 
  • Dolayısıyla, ortada bir mal ya da hizmet arzı niteliği taşımayan veya daha önce düzenlenmiş bir fatura ile ilgili  düzeltme, iade, iptal, iskonto, vade farkı, fiyat farkı, kur farkı  vs. gibi aslen mal ve hizmetin  teslimi ile doğrudan  ilişkili olmayan  durumlar için düzenlenen  faturalar 7 günlük süreye tabi tutulamaz.  
  • Bunun nedeni VUK 353. Maddesinde düzenlenen hususun “mal ve/veya hizmet teslimine ilişkin olmasıdır.
  • VUK.232. maddesine göre tüccarlar, “Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek  zorundadırlar “ Ortada bir mal veya hizmet teslimi yoksa, e-fatura sistemindeki güvenlik tedbirleri nedeniyle iptal işlemi kolay yapılamadığı için baş vurulan düzeltme, iade ve benzeri nedenlerle  düzenlenen,   faturalar  için bu madde hükmü uygulanamaz. Zira ortada bir-mal teslimi -hizmet ifası yoktur.
  • Öte yandan,  düzeltme ve  iade işlemlerinde, malların, cinsine, miktarına ya da hizmetin niteliğine,  bedeline  ilişkin ihtilaflı hallerde,  mal teslimi-hizmet ifası için  daha önce  bir fatura düzenlenip düzenlenmediğine bakılır. Düzenlenmiş ise satış iptali, düzeltme, fiyat farkı, kur farkı,  fatura iadesi  gibi işlemler için mutlaka fatura düzenlenmesi VUK 232. Maddede yer almaz. Bu durum, KDV ve muhasebe işlemleri için zorunluluk yarattığı ve tüzel kişiliğin her türlü gelir-giderinin kayıtlanması gerektiği için faturaya bağlanır. Ancak, bunlar için fatura düzenlenmesi VUK 353. Maddede yer alan “Fatura Düzenlenmemesi- Ceza uygulanması” ile ilgili hususlar değildir.
  • VUK 353. Maddesi, fatura düzenlenmemesi, verilmemesi ve alınmaması ile ilgilidir.   Halbuki e-fatura Gelir İdaresinin kendi sistemi üzerinde hazırlanmaktadır. E-Fatura üzerindeki elle girilen düzenleme tarihi İdare tarafından görülebilmektedir. Bakanlığın, fatura düzenlenme tarihi ile zaman damgası vurulan tarihi karşılaştırabilmesi, bu iki tarihi de görebilmesi sayesindedir. 
  • VUK 353. Maddesinde faturanın GÖNDERİLMESİNDEN değil,  DÜZENLENMESİNDEN  söz edilmektedir. Süresinde düzenlenen faturanın muhatabına hangi tarihte gönderileceği usul hukukunda yer  almamaktadır. Düzenlenen fatura, bir iade işlemine ait olabileceği gibi  iptal konusu da olabilir. Bu haller VUK 353. Madde uyarınca ceza nedeni olamaz.
  • Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun 07.05.2010 tarihli,  E. 2009 / 271  K. 2010/218 sayılı Kararında;  özel usulsüzlük cezalarının DÖNEMSELLİK özelliği taşıdığı, uygulamanın amacının vergi kaybına yol açacak eylemlerin önlenmesine yönelik olduğu, hesap dönemi kapandıktan sonra özel usulsüzlük cezası kesilmesinin yasal olmadığına karar verilmiştir.
  • Özellikle fatura nizamı ile ilgili olan bu  kararda  şöyle denilmektedir;

“ Fatura ve benzeri evrak verilmemesi ve alınmaması ile diğer şekil ve usul hükümlerine uyulmamasının yaptırıma bağlandığı 353. maddede; bu yaptırımın uygulanmasını gerektiren eylemin, yapıldığı vergilendirme döneminden sonraki zaman diliminde ve özellikle eylemin vergi kaybı yaratmasından sonra da uygulanıp uygulanmayacağı konusunda bir açıklık bulunmamaktadır. “

Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun bu emsal kararı değişmemiştir.

  • Vergi Usul Kanununun (VUK) 231 inci maddesinin beşinci fıkrasında “Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır.” hükmüne yer verilmiştir. “Fatura tarihi ile imzalanma zamanı arasında 7 günden fazla fark bulunan e-faturalar HİÇ DÜZENLENMEMİŞ sayılmaktadır” ifadesi ceza uygulaması açısından anlam ifade etse dahi  bu  e-faturalar hukuki geçerliliklerini korurlar.
  • E-Fatura alıcısı, bu belgeyi gider ve maliyet unsuru olarak kullanır ve  faturada yazılı KDV indirim konusu yapar.   Faturayı düzenleyen ise bu belgeleri, gelir olarak  muhasebe kayıtlarına almaktadır. Yani “gecikmiş” denilen fatura  hukuksal olarak  muteber bir vesikadır. Bakanlığın, vergi ziyaı olup olmadığı konusunu ihmal ederek, üstelik nedenleri göz ardı edilmek suretiyle ve  birkaç yıl da geriye giderek mükellefi cezalandırmaya çalışması  doğru değildir.
  • Vergi İdaresinde, Başkanlıktan/Merkezden, denetim biriminden  gelen bir uyarı, liste veya  görev formu gibi şeyler üzerinden vergi dairelerinin karar merci olmasını beklemeyelim. VUK’un izaha davet düzenlemesi, iyi niyetle yapılmış ancak  ölü doğmuş bir SENARYODUR.  Bunu, SMİYB konusundaki izaha davet işlemlerinden görüyoruz.   İzahatı kabul gören bir  mükellef varsa, bildirsin;  buradan hem vergi dairesini hem mükellefi  tebrik ve teşekkür edeceğim.

Vergi Ziyaına yol açabilecek eylemlerin hesap dönemi içinde önlenebilmesi amacıyla getirilen bir usulsüzlük cezasının,  yıllar sonra “ keşfedilerek” mükelleflere -üstelik geriye dönük olarak-  özel usulsüzlük cezası kesilmesinin, hazineye sağlayacağı düşünülen “üç otuz” para hasılat yerine yüzlerce davaya yol açacağı göz önünde tutulmalıdır.

Vergi İdaresi bu keşfini  “cari yıl için”   kullanırsa daha yasal bir uygulama olacaktır.

Ertuğrul Tuncer
Yeminli Mali Müşavir
Köker YMM Bağımsız Denetim A.Ş.

Kaynak: www.MuhasebeTR.com