Bu noktada çalışanlar açısından prime esas kazançlarının eksiksiz bildirilmesi büyük önem taşırken, uygulamada kimi işyerlerinde prim ve vergi maliyetlerini azaltmak amacıyla prime esas kazançların bilinçli olarak eksik bildirildiği, kimi işyerlerinde maddi hatalar nedeniyle bazı ay veya aylarda sehven eksik bildirim yapıldığı görülmektedir.

Sigortalıların prime esas kazançlarının eksik bildirildiğinin Kurumca tespiti halinde işverenler yönünden telafisi çok güç sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. Prim ve vergi maliyetini azaltmak amacıyla yapılan eksik bildirimlerin Kurumca tespit edilemediği durumlarda ise çalışanların, hatta çalışanın vefatı halinde dul ve yetimlerinin emeklilik sonrası SGK’dan alacakları aylıkların düşük olmasına neden olunmakta, haliyle çalıştığı firmaya yıllarca hizmet etmiş, katma değer yaratmış çalışanlara yapılan haksızlık ve çalışanlar yönünden katlanılacak maliyet çok daha ağır olabilmektedir.

Prime esas kazancın eksik bildirildiğinin Kurumca tespit edilmesinin sonuçları

Sigortalıların prim günlerinin eksiksiz bildirilmesine rağmen, prime esas kazançlarının eksik bildirildiğinin SGK’nın denetim ve kontrolle görevli memurlarınca veya mahkeme kararı ile ya da kamu kurum ve kuruluşlarından alınan yazılar neticesinde tespiti halinde,

  • Muhtasar ve prim hizmet beyannamesinden dolayı eksik bildirilen her bir ay için aylık asgari ücretin 1/10’ununda az ve 2 katından fazla olmamak üzere tespit edilen prime esas kazanç tutarında,
  • İşçilikle ilgili giderlerin yasal defterlere noksan işlendiğinin tespiti halinde her bir ay için asgari ücret/2 tutarında,
  • Ücret bordrosuna ücretin noksan kaydedildiğinin tespiti halinde yine her bir ay için asgari ücret/2 tutarında

İdari para cezası uygulanmaktadır. Hal böyle olmakla birlikte işçiliklerle ilgili giderlerin noksan işlendiğinin ve/veya ücret bordrosuna ücretin noksan kaydedildiğinin tespiti halinde bu gerekçelere bağlı uygulanacak ceza tutarının toplamı, bilanço esasına tabi defter tutanlar için asgari ücretin 12 katını, işletme esasına göre defter tutanlar için 6 katını, defter tutma yükümlülüğü bulunmayanlar için 3 katını aşamayacaktır.

Diğer taraftan çalışanların prime esas kazançlarının eksik bildirildiğinin Kurumca tespit edildiği durumlarda prim teşviklerinden yasaklama işlemi yapılmamasına rağmen, eksik bildirilen kazanç tutarı asgari ücret/10’dan fazla ise eksik bildirim yapıldığı tespit edilen yıl/yıllardaki asgari ücret desteklerinin tamamı gecikme zammıyla birlikte geri alınmaktadır.

Prime esas kazancın sehven eksik bildirildiğinin sonradan fark edilerek işverenlerce geriye yönelik düzeltilmesinin sonuçları

Uygulamada çalışanlara ödenen yemek parası, aile zammı, çocuk yardımı gibi kazançlardan istisna tutulan kazançların hatalı hesaplanması veya fazla mesai ücretlerinin eksik hesaplanması gibi durumlar nedeniyle çalışanların prime esas kazançlarının sehven eksik bildirildiği durumlarla sıklıkla karşılaşılmaktadır.

Bu gibi durumlarda geriye yönelik düzenlenecek ek nitelikteki muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal verilme süresini takip eden;

  • Üçüncü ayın sonuna kadar verilmesi ve belgede kayıtlı sigortalıların işe giriş bildirgelerinin yasal süresi içinde verilmiş veya beyannamenin ilişkin olduğu aydan önceki bir tarihte Kuruma verilmiş olması hâlinde, beyanname herhangi bir incelemeye gidilmeksizin işleme alınmakta,
  • Üçüncü ayın sonu geçirildikten sonra verilmesi halinde ise doğruluğu SGK’nın denetim ve kontrolle görevli memurlarınca tespiti halinde işleme alınmaktadır.

Geriye yönelik işverenlerce kendiliğinden verilen muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin işleme alınmasına karar verilmesi halinde her bir ay için aylık asgari ücretin 2 katı aşılmamak kaydıyla beyannamede kayıtlı sigortalı sayısı başına asgari ücretin sekizde biri tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

Ayrıca beyannamenin üç aylık süre geçirildikten sonra Kuruma verilmesi sonrasında Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan incelemelerde işçilikle ilgili giderlerin yasal defterlere noksan işlendiğinin ve/veya asgari ücret bordrosuna ücretin noksan kaydedildiğinin tespiti halinde yine her bir ay için asgari ücret/2 + asgari ücret/2 tutarında (tutulan defter türüne göre toplamda 12-6-3 asgari ücreti aşmamak kaydıyla) idari para cezası uygulanmaktadır.

Diğer taraftan geriye yönelik verilen ek beyannameler sonrasında ortaya çıkan prim borcu nedeniyle, 2024/3 sayılı SGK Genelgesine göre ek beyannamenin ilişkin olduğu, başka bir anlatımla prim borcunun tahakkuk ettiği ay/aylarda yararlanılmış asgari ücret destelerinin tamamı, gecikme zammıyla birlikte geri alınmaktadır.

Maddi hata sayılacak küçük rakamlardaki eksiklerle ilgili uygulama

Eksik bildirilen kazanç tutarının, fiilin işlendiği tarihteki brüt asgari ücretin üçte birini geçmemesi ve ilgili ayda bildirimi yapılan sigortalıların prime esas kazanç toplamının % 1’ini aşmaması kaydıyla, eksik bildirim;

  • Kurumca tespit edilmiş ise, ek beyanname Kurumca yapılan bildirim üzerine 15 gün içinde
  • İşverence tespit edilmiş ise, bildirge, beyanname, belge veya defterlerin Kuruma verilmesinden itibaren 15 gün içinde

Verildiği takdirde muhtasar ve prim hizmet beyannamesinden dolayı idari para cezası uygulanmamaktadır.

Karar | Eyüp Sabri Demirci