Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı 2023’ün 3’üncü çeyreğine ait işgücü verilerine göre nisan-haziran dönemini kapsayan 2’nci çeyrekte 3 milyon 212 bin olan ülkedeki toplam aktif işsiz sayısı, izleyen üç ayda 61 bin kişi artarak 3 milyon 273 bine ulaştı. TÜİK’in anket yoluyla belirlediği ve sadece ilgili dönemde aktif iş arama kanallarını kullanmış işsizleri kapsayan bu verilere göre 3’üncü çeyrekte işsiz sayılarındaki eğitim durumuna göre değişimde ise çarpıcı farklar ortaya çıktı.
En büyük kesimi oluşturan lise altı (ilköğretim) eğitimli işsizlerin sayısı üç aylık dönemde 106 bin kişi azalarak 1 milyon 101 bine gerilerken, üniversite mezunu aktif işsizler 118 bin kişilik artışla 1 milyon 93 bin kişiye ulaşarak onları yakaladı. Buna göre ülkede yaklaşık ilköğretim mezunu işsiz sayısı kadar üniversite mezunu işsiz bulunuyor.
Üniversiteli işsizlerin çoğu kadın
Beyaz yakalı işsizler içinde en büyük kesimi kadınlar oluşturuyor. Üç aylık dönemde üniversite mezunu erkek işsizlerin sayısı 43 bin kişi artarak 413 bine, üniversite diplomalı işsiz kadınların sayısı ise 75 bin kişi artarak 680 bine ulaştı. Anılan dönemde genel lise mezunu aktif işsizler 18 bin kişi artarak 620 bin, mesleki ve teknik lise mezunu işsizler 26 bin kişi artarak 419 bin ve okur yazar düzeyindeki işsizler 5 bin kişi artarak 40 bin kişi oldu. Buna göre bu dönemde en büyük artış üniversite diplomalı işsizlerde gerçekleşti.
İşsizlik ilköğretim düzeyinde daha düşük
3’üncü çeyrekte toplamda yüzde 9,3 olan işsizlik oranı, önceki çeyreğe göre lise altı eğitimlilerde 0,8 puan düşerek yüzde 7,3’e gerilerken, bu oran üniversite mezunlarında 1 puan artarak yüzde 10,7’ye çıktı.
Üniversite mezunları, işsizlik oranında yüzde 12 ile ilk sırada yer alan genel lise mezunlarının ardından ikinci sıraya yerleşti. Üniversite mezunlarındaki işsizlik oranı üç aylık dönemde erkeklerde yüzde 6,5’ten yüzde 7’ye, kadınlarda ise yüzde 14’ten yüzde 15,6’ya yükseldi.
Mesleki ve teknik lise mezunlarında 10,1 olan işsizlik oranı, yüzde 5’le okur yazar düzeyindekilerde (diplomasız) en düşük düzeye iniyor. Ancak bu durum, bu kesimin genellikle aktif olarak iş arama kanallarını kullanmıyor olması, dolayısıyla hesaplamalarda işsiz sayılmaması ve işgücüne dahil olmaması büyük rol oynuyor.
İş gücüne dahil
100 kişiden 29’u beyaz yaka Son yıllarda art arda açılan ve sayıları 200’e yaklaşan üniversitelerde okuyan öğrenci sayısı da 8 milyonu aşarken, üniversite bitirenlerin sayısındaki hızlı artışa karşılık, beyaz yakalı istihdamının buna paralel artmaması, yüksek öğrenimli işsiz sayısını büyütüyor. 3’üncü çeyrekte 65 milyon 494 bine ulaşan çalışma çağındaki nüfusun 35 milyon 315 bini işgücüne dahil. Bunun da 10 milyon 215 bin kişi ile yüzde 28,9’u üniversite mezunu.
Aynı dönemde 32 milyon 43 bin olan istihdamdaki nüfus içinde yüksek öğrenimliler 9 milyon 122 bin kişi ile yüzde 28,5 pay alıyor. 3 milyon 273 bin işsizin ise yüzde 33,4’ünü üniversite mezunları oluşturuyor. 2’nci çeyrekte bu oran yüzde 30,4 düzeyindeydi. Buna göre iş gücüne dahil her 100 kişiden 29’u ve her üç işsizden biri üniversite mezunu.
2’nci çeyrekte toplamda yüzde 53,1 olan işgücüne katılım oranı 3’üncü çeyrekte yüzde 53,9’a çıkarken, üniversite mezunlarında bu oran yüzde 77,7’den yüzde 77,1’e geriledi. İş gücüne katılma oranı, üniversite mezunu erkeklerde yüzde 85,8’den yüzde 85,7’ye, kadınlarda ise yüzde 69’dan yüzde 67,9’a düştü.
Profesyonel işlerde yüksek işsizlik
3’üncü çeyrek itibaren aktif iş arayan işsizlerin mesleki niteliklerine göre dağılımında en büyük grubu oluşturan hizmet ve satış elemanları önceki çeyreğe göre sadece yüzde 3,4 artışla 801 bin kişi olurken; 621 bin kişi ile ikinci büyük grubu oluşturan ‘profesyonel meslek mensupları’ kategorisindekilerin sayısı önceki çeyreğe göre yüzde 26 arttı. Bu da beyaz yakalı işsizlik artışına işaret ediyor.
İşsizlerin 370 binini büro ve müşteri hizmetlerinde çalışanlar, 342 binini sanatkâr ve ilgili işlerde çalışanlar, 274 binini teknisyen, tekniker ve yardımcı meslek elemanları, 269 binini tesis ve makine operatörleri, 49 binini yöneticiler, 9 binini nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünlerinde çalışanlar oluşturuyor. Nitelik gerektirmeyen işlerde toplam işsiz sayısı ise 555 binden 538 bine geriledi.
4 gençten 1’i ne okuyor ne çalışıyor
TÜİK’in 2023 3. çeyrek iş gücü verileri bir başka çarpıcı tabloyu daha ortaya koyuyor. Buna göre ülke genelinde 15-24 yaş grubundaki 11 milyon 820 bin genç nüfusun yüzde 24,7 oranındaki 2 milyon 924 bini ne çalışıyor ne okuyor. Başka deyişle bu yaş grubundaki her 4 gençten biri eğitimine devam etmediği gibi herhangi bir işte de çalışmıyor.
Okur yazar (diplomasız) 126 bin gencin yüzde 87,4 oranındaki 110 bini, ilköğretim mezunu 5 milyon 421 bin gencin yüzde 17,7 oranındaki 958 bini, düz lise mezunu 3 milyon 50 bin gencin yüzde 29,1 oranındaki 888 bini, mesleki ve teknik lise mezunu 1 milyon 853 bin gencin yüzde 27,6 oranındaki 512 bini ve üniversite mezunu 1 milyon 370 bin gencin yüzde 33,3 oranındaki 456 bini bu durumda. OECD verilerine göre Türkiye ne eğitimde ne istihdamda olan genç nüfus oranında Güney Afrika ve Brezilya ile birlikte ilk üçte yer alıyor.
‘İşsiz’ tanımı
TÜİK’in Hane Halkı İşgücü Araştırması’nda, sadece referans dönemi içinde istihdamda olmayan kişilerden iş aramak için son dört hafta içinde aktif iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan kurumsal olmayan çalışma çağındaki kişiler ‘işsiz’ kabul ediliyor. Başka deyişle işsiz olduğu halde bu şartlara uymayanlar, örneğin iş arama kanallarını ilgili dönemde kullanmamış olanlar, iş olsa işbaşı yapmaya hazır olduğu halde umudunu yitirip iş aramayı bırakmış işsizler sayıya dahil edilmiyor.
