5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nda 7263 sayılı Kanun ile fon ayırma ve ayrılan fonu yatırıma dönüştürme noktasında bazı yükümlülükler getiren düzenlemeler yapılmıştır. Yapılan düzenlemenin uygulamasını bakımından ikinci yılına girmiş bulunmaktayız. Ar-Ge/Tasarım İndiriminden ya da Teknokent İstisnasından yararlanan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin herhangi bir vergisel yaptırımla karşılaşmamaları adına bu makalemiz hatırlatma amaçlı kaleme alınmıştır.
Fon Ayırma ve Ayrılan Fonu Yatırma Dönüştürme Yükümlülüğü Kimleri Kapsıyor?
Fon ayırma ve ayrılan fonu yatırıma dönüştürme yükümlülüğü, yıllık beyanlarında 1.000.000 TL ve üzerinde Ar-Ge indiriminden yararlanan kurumlar vergisi mükellefleri ile yıllık beyanname üzerinden istisna edilen Teknokent kazanç tutarı 1.000.000 Türk lirası ve üzerinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır.
Ayrılması ve Yatırıma Kanalize Edilmesi Gereken Fon Tutarında Sınır veya Oran Var Mıdır?
2023 yılında verilen yıllık beyanname üzerinde yararlanılan Ar-Ge/Tasarım indirimi ya da Teknokent istisnasının 1.000.000 TL ve üzerinde olması halinde indirilen ya da istisna edilen tutarın %2’si nispetinde fon ayrılmalıdır. Ancak ayrılan fon tutarı yıllık bazda 20.000.000 TL ile sınırlıdır.
Örneğin; Teknokentte faaliyette bulunan Çınar A.Ş., 2022 hesap dönemi kazançlarına ilişkin 2023 yılında verdiği Kurumlar Vergisi beyanında 3.000.000 TL tutarındaki kazanç istisnasından yararlanmıştır. Dolayısıyla, Çınar A.Ş. yararlandığı Teknokent kazanç istisnası üzerinden (3.000.000 x %2=) 60.000 TL fon ayırmakla mükelleftir.
Örneğin; bünyesinde Ar-Ge merkezi bulunan ve 2022 yılı kazançlarına ilişkin 2023 yılında verdiği Kurumlar Vergisi Beyanında 5.000.000 TL Ar-Ge indiriminden yararlanan Poyraz A.Ş. ise yararlandığı Ar-Ge indirimi üzerinden (5.000.000 x %2=) 100.000 TL fon ayırmakla yükümlüdür.
Ayrılan Fon Tutarı Ne Zamana Kadar Yatırıma Kanalize Edilmelidir?
Ayrılan fon tutarı, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar yatırıma kanalize edilmelidir.
Yukarıda Çınar A.Ş.’nin Teknokent istisnasına bağlı olarak 60.000 TL; Poyraz A.Ş.’nin ise yararlandığı Ar-Ge indirime bağlı olarak 100.000 TL tutarında 2023 yılında fon ayırdığını belirtmiştik. Dolayısıyla, ayrılan fon tutarlarının her iki şirket tarafından da 2023 yılı sonuna kadar yatırıma kanalize edilmesi gerekmektedir.
Ayrılan Fon Tutarları ile Yatırım Yapılmaz ise Müeyyidesi Var Mıdır?
Ayrılan fon tutarı, ayrıldığı yılın sonuna kadar yatırıma aktarılmaz ise, yıllık beyanname üzerinden indirim ya da istisnaya konu edilen tutarın yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan Ar-Ge indirimine ya da Teknokent istisnasına konu edilemez. Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir.
Örneğin; Teknokentte faaliyette bulunan Çınar A.Ş., ayırdığı 60.000 TL tutarındaki fon ile 2023 yılı sonuna kadar yatırım yapmaz ise (3.000.000 x %20=) 600.000 TL tutarındaki Teknokent istisnasından yararlanamayacak ve söz konusu tutar üzerinden hesaplanan (600.000 x %25=) 150.000 TL kurumlar vergisi tarhiyatı ve buna ilişkin gecikme faizi riski ile karşı karşıya kalacaktır.
Örneğin; yararlandığı Ar-Ge indirime bağlı olarak 100.000 TL fon ayıran Poyraz A.Ş., ayırdığı fonu 2023 yılı sonuna kadar Kanunda belirtilen şekilde yatırıma yönlendirmez ise (5.000.000 x %20=) 1.000.000 TL tutarındaki Ar-Ge indiriminden yararlanamayacak ve söz konusu tutar üzerinden hesaplanan (1.000.000 x %25=) 250.000 TL kurumlar vergisi tarhiyatı ve buna ilişkin gecikme faizi riski ile karşı karşıya kalacaktır.
Peki Ayrılan Fon Tutarı İle Nelere Yatırım Yapılmalıdır?
Ayrılan fon tutarı, ayrıldığı yılın sonuna kadar aşağıda belirtilen şekilde değerlendirilmelidir:
v Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması,
v Girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına sermaye olarak konulması,
v 4691 sayılı Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan girişimcilere sermaye olarak konulması.
Sonuç
2022 kazançlarına ilişkin 2023 yılında verdikleri yıllık beyanları üzerinde yararlandıkları Ar-Ge/Tasarım indirimi veya Teknokent istisnası tutarı 1.000.000 TL ve üzerinde olanlar, yararlandıkları indirim ya da istisna tutarı üzerinden 2023 yılında ayırdıkları fonu, herhangi bir vergisel yükümlülükle karşılaşmamaları adına 2023 yılı sonuna kadar 4691 ve 5746 sayılı Kanunlar’da belirtilen ve yukarıda açıklanan yatırım unsurlarına kanalize etmeleri gerekmektedir.
