ÖTV zamları Anayasaya aykırı mı? (II): "Yetkisizliğin asıl, yetkinin istisna olması"

16 Temmuz tarihli 7390 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile ÖTV Kanunu (I) sayılı listede bulunan benzin, motorin, LPG gibi bazı ürünlerin maktu tutarları yükseltildi. Söz konusu maktu tutarların artırılmasının Anayasa m.73/son fıkra uyarınca Cumhurbaşkanının yetkisinde olup olmadığı birçok kişi tarafından tartışılmaya başlandı.

Bunun üzerine 18 Temmuz 2023 tarihli bir yazı kaleme aldım ve aslında Anayasa m.73/son fıkra gereği Cumhurbaşkanının maktu tutarları artırma yetkisinin olmadığını ama benzer konunun yakın tarihte Anayasa Mahkemesine taşındığını ve Anayasa Mahkemesinin de 24.03.2022 tarih ve Esas No:2019/94, Karar No:2022/32 sayılı kararıyla bunun Anayasaya aykırı olmadığına karar verdiğini ancak bu karara katılmadığımı ifade etmiştim.

Konuyla alakalı şu açıklamayı da yapmak elzem oldu

Anayasanın m.73'te Cumhurbaşkanına verilen yetkinin sadece nisbi vergilere özgü mü olduğu yoksa maktu vergileri de mi kapsadığı tartışmalıdır. Öncelikle belirtmek gerekir ki madde hükmünün lafzi yorumundan Anayasanın Cumhurbaşkanına verdiği yetkinin maktu vergileri kapsam dışında tuttuğu söylenebilir.

Zira Anayasanın 73'üncü maddesinde Cumhurbaşkanına verilen yetkiler sıralanırken vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin " oran "larını değiştirmekten bahsedilmektedir. " Oran " kavramıyla maktu vergiler arasında bir ilinti kurmak güçtür. Nitekim bir Anayasa normu somutlaştırılırken bazı yorum ilkelerinden faydalanılır. Bu ilkelerden biri de " yetkisizliğin asıl, yetkinin istisna olmasıdır ".

Anayasal bir organın (yürütme organının başı olan Cumhurbaşkanı da buna dâhil) bir yetkiye sahip olup olmadığı konusunda tereddüt hasıl olursa yetkisiz olduğu sonucuna varılır. Öyle ki bu yorum ilkesi " Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz" hükmüyle Anayasanın 6'ncı maddesinde de vücut bulmuştur.

Anayasanın 73'üncü maddesi Cumhurbaşkanına maktu vergileri değiştirme konusunda açık bir yetki vermiş değildir. Hatta yukarıda açıkladığımız üzere metnin yazılış şekli aksi yorumu daha kuvvetli kılmaktadır. Şu halde Cumhurbaşkanına maktu vergileri artırma yetkisi veren hükmün Anayasaya aykırı olduğunu söyleyebiliriz.

Nitekim yine Anayasa Mahkemesinin 21.02.2008 tarih ve 2005/73 Esas sayılı, 2008/59 sayılı kararındaki dava konusu iddia da ÖTV Kanunu m.12/2-a bendi ile alakalıdır.

Burada da 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu'na ekli (I) sayılı listenin (A) ve (B) cetvellerinde yer alan mallara ilişkin özel tüketim vergisi tutarlarının yeniden belirlenmesi yolundaki 10.12.2003 günlü, 2003/6607 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi eki Kararın iptali istemiyle açılan davada, itiraz konusu kuralın Anayasa'ya aykırı olduğu kanısına varan Danıştay Üçüncü Daire iptali için başvurmuştur. Hemen belirtmek gerekir ki Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminden önce Anayasa m.73/son fıkra uyarınca vergi oranlarını değiştirme yetkisi Cumhurbaşkanında değil Bakanlar Kurulunda idi. Bu nedenle mevcut düzenleme ve Kararda geçen yürütme organı Cumhurbaşkanı değil Bakanlar Kuruludur.

AYM'nin bu kararında "Öte yandan, vergi oran ya da tutarlarının, yasanın belirttiği alt ve üst sınırlar içinde Bakanlar Kurulu'nca değiştirilebilmesi, mevcut ekonomik koşulların özeliklerine göre önemli sosyo-ekonomik amaçlara ulaşabilmek için gereklidir . Bir vergi tutarının Bakanlar Kurulu'nca sıfıra kadar indirilmesi hiçbir zaman o verginin kaldırılması anlamına gelmez. Bu durumda vergi bir kurum olarak devam etmekte olup Bakanlar Kurulu, ekonomik koşullara göre dilediği zaman bu tutarı yasa ile belirlenen sınırlar içinde kalarak arttırabileceğinden, vergi tutarının Bakanlar Kurulu'nca sıfıra kadar indirilmesinin verginin kaldırılması anlamını taşıdığı ve bunun verginin yasallığı ilkesine aykırılık oluşturduğu yönündeki sav da yerinde görülmemiştir." şeklindedir.

Yani maktu tutarların Bakanlar Kurulunca (şimdiki haliyle Cumhurbaşkanı tarafından) değiştirilmesi Anayasa m.73/son fıkra uyarınca yerinde olduğu, bu durumun Anayasaya aykırı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Ancak Anayasa Mahkemesinin 21.02.2008 tarih ve 2005/73 Esas sayılı, 2008/59 sayılı kararında aksi yönde verdiği kararın muhalefet şerhlerinden birinde AYM Üyesi Şevket Apalak da; "Verginin önem ve özelliği, yasayla düzenlemenin anayasal bir ilke olarak temel alınmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Yasalaşma sürecinin zamana yayılması ve mali yaşamda olası gelişmeler kimi sınırlar içinde yürütmeye yetkiler verilmesinin nedenidir. Bu yetkinin anayasal alan ve anlama bağlı kalınarak kullanılması gerektiğinde kuşku yoktur.

Anayasa'nın "oran" konusunda verdiği yetkiyle maktu vergileri bu olanak dışında tuttuğu, ancak nisbi vergileri kapsama aldığı anlaşılmaktadır . "Oran" kavramının, uygulayacağı taban tutarıyla ulaşılacak sonuç arasında bir somutluğu içerdiği de kuşkusuzdur. Bir miktara oran uyguladığında, esas alınan değer ve oranla ortaya çıkacak bir tutar söz konusu olacaktır. Bu bakımdan maktu vergi ile oran kavramları birbirleriyle ilintisiz"dir" demiştir.

Bu itibarla 15 Temmuz 2023 günü Resmi Gazete'de yayımlanan 7456 sayılı Kanun (Torba Kanun) m.12 ile ÖTV Kanunu m.12/2-a "… maktu vergi tutarlarını, her bir mal itibarıyla söz konusu listede yer alan veya yeniden belirlenmiş sayılan en yüksek vergi tutarının beş katına kadar artırmaya……" şeklinde değiştirilen hükmün ve buna dayanak olan 16 Temmuz tarihli 7390 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile kullanılan bu yetkinin açık şekilde Anayasa m.73/son fıkraya aykırı olduğu ancak Anayasa Mahkemesinin 24.03.2022 tarih ve Esas No:2019/94, Karar No:2022/32 sayılı kararıyla aksi yönde karar verdiği görülmektedir.

En nihayetinde söz konusu düzenlemenin kanaatimizce Anayasaya aykırı olduğu ancak bu sav ile konunun AYM'ye taşınması neticesinde Anayasa Mahkemesinin yukarıda zikredilen 2022/32 sayılı ve 2008/59 sayılı kararında olduğu gibi maktu vergi tutarlarının Cumhurbaşkanınca değiştirilmesinin Anayasa m.73/son fıkraya aykırı olmadığı şeklinde bir karar çıkacağı kanaatindeyim.

O nedenle bu sav ile düzenlemenin AYM'ye taşınmaması gerektiği kanaatindeyim.

Peki hangi savla konu AYM'ye taşınmalı?

Bu hususla alakalı gerekli açıklamaları sayfamın fiziki sınırından dolayı ilerleyen günlerde yazacağım.

ÖTV zamları Anayasaya aykırı mı? (II): "Yetkisizliğin asıl, yetkinin istisna olması"

Vergi ödeme vergisi de arttı

Asgari ücret kimi nasıl etkileyecek?

Asgari ücret Resmi Gazete'de yayımlandı; iyi de 4 liranın sırrı ne?

2025 enflasyonuna asgari ücret etkisi azami 3,6 puan

Asgari ücret artışı

Yıl biterken…2024’e dair

Doç.Dr.Hasan YALÇIN Köşe Yazılarıyla Gazetemizde

2025 Yılı asgari ücreti açıkladı

Meslek mensuplarına çektirilen KDV ızdırabı

2 milyar liralık Genel Sağlık Sigortası (GSS) borcu silinecek