Neden Vergi İncelemesine Alınırsınız?

Hiçbir mükellef vergi incelemesine tabi tutulmak istemez. Çünkü inceleme elemanları tarafından defter ve belgelerinin didik didik edilmesi hiç kimsenin hoşuna gitmez. Üstelik vergi incelemelerinin tamamına yakınında ek vergi ve ceza isteniyor olması, olayı daha da tatsız bir hale getirmektedir.

Vergi incelemesi ; Vergi Usul Kanununda, “ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak” olarak tanımlanmıştır, Vergi incelemesinde mükellefin defter, kayıt ve beyanları üzerinden ödenmesi gereken vergilerin doğruluğu ve defter, kayıt ve belgelerin mevzuatın öngördüğü şekilde kayıt altına alınıp alınmadığı denetlenmektedir. Vergi incelemesi çoğu zaman mükellefin yasal defter ve kayıtlarına dayanmakla birlikte, mükellefle ve eleştiri konusu ile ilgili üçüncü kişiler nezdinde yapılacak incelemeler ve harici donelere de dayanabilir.

Vergi Denetim Kurulu’nun 2021 yılı faaliyet raporunda; faal gelir (GMSİ hariç) ve kurumlar vergisi mükelleflerinin sadece %1,68’i incelemeye tabi tutulduğunu görüyoruz. Vergi incelemesine alınmak, aynı sektörde benzer durumda olan diğer gerçek ve tüzel kişilerin incelenmediği ortamda rekabet eşitsizliğine yol açar.

Artan teknolojik imkân ve veri kaynakları sayesinde tüm faal gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri nezdinde risk analizleri yapılmakta, yalnızca riskli görülen mükellefler vergi incelemesine sevk edilmektedir.

2021 yılında ise yapılan incelemelerin yüzde 21,27’si tam incelemelerden oluşmaktadır. Tam inceleme, bir mükellef hakkında, bir ya da birden fazla vergi türü için bir ya da daha fazla vergilendirme dönemine ilişkin her türlü iş ve işlemlerin bütün matrah unsurlarını da kapsayacak şekilde yapılan inceleme türüdür. Sınırlı inceleme ise , tam inceleme haricinde bulunan vergi incelemesidir.

İncelemeye alınan mükellefin en önemli sorusu “Neden ben?” olmaktadır. Yukarıda da belirttiğim gibi, inceleme oranı %1,68 olunca, incelemeye alınan mükelleflerin neden ben diye sorması da son derece haklı bir soru olmaktadır.

Bir Mükellef Neden Vergi İncelemesine Alınır?

Mükelleflerin vergi incelemesine alınması ya da vergi incelemesine seçilmesi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Bunları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz;

1- Riskli Görülen Mükellefler;

Birçok ülkede artık gelir idareleri ve denetim birimleri pek çok kaynaktan veriler toplamaktadırlar. Ülkemizde de sürekli bilgi verme yükümlülüğü kapsamında bankalar, finans kuruluşları ile diğer pek çok özel kurum ve kuruluş Hazine ve Maliye Bakanlığına bilgi vermektedir. Ayrıca, kamu kurumları da ellerindeki bilgileri Gelir İdaresi ile paylaşmaktadır.

Beyannamelerin elektronik ortamda verilmesi, Ba-Bs gibi bilgi formları kanalıyla çapraz sorgulamaların yapılması ve birçok veriden yararlanarak hazırlanan risk parametreleri ile vergi kaçırma riski yüksek mükellefler kolaylıkla tespit edilebilmektedir.

Bu risk parametreleri nelerdir;

• Bilançodaki kasa hesabında yüksek tutarda nakit bulunması,

• İşletmenin sürekli zarar beyan etmesi,

• Bilançolarında yer alan kasa ve banka hesaplarında nakit bulunduğu halde yüksek tutarlı banka kredisi kullanımı,

• Bilançodaki banka hesapları ile fiili banka hesapları arasında fark bulunması,

• Şirketin bilançosunda banka kredisi ve ortaklardan alacaklar hesabının bulunması,

• Şirket ortağına sermayenin üç katından fazla borçlanılması,

• POS satışlarının sektör ortalamasının altında ya da üstünde olması,

• Karlılık oranının sektörel ortalamaya göre sapma göstermesi,

• Gelir tablosunda yer alan toplam satışlara oranla karın düşük olması,

• Karlılık oranının diğer yıllara göre sapma göstermesi,

• Nakit satışlarının sektör ortalamasının altında ya da üstünde olması,

• Finansman giderlerinin yüksek olması; İşletmelerin kasa ve banka hesaplarında yeterli bakiye bulunmasına rağmen yüksek tutarlı kredi kullanımı nedeniyle oluşan finansman giderleri inceleme gerekçesi açısından risk taşıyabilir.

• Net Satışlarına oranla yüksek tutarlı pazarlama, satış ve dağıtım gideri, genel yönetim gideri, karşılık gideri, kambiyo zararı, finansman gideri, olması,

• Banka hesap hareketleri ve çek hareketleri ile mal satışı ya da alışı yapılan mükellefler arasında uyumsuzluk olması,

• Alınan Çekler hesabındaki tutarlar ile toplam satış tutarlarının karşılaştırılması sonucu çekler hesabının satışlar hesabından yüksek olması,

• Başka bir mükellef incelemesi yapılırken söz konusu mükelleften mal ya da hizmet alışı ya da satışı yapılması inceleme gerekçesi olabilmekte,

• Ba/Bs gibi elektronik formlar arasında tutarsızlıklar bulunması,

• Beyanname, ekleri ve bilanço/gelir tablosu dipnotlarındaki tutarsızlıklar,

• Bilanço kalemleriyle ilgili yatay ya da dikey rasyo analizlerindeki sapmalar, uyumsuzluklar,

• Transfer fiyatlamasına yönelik emsal fiyat çalışmaları,

• Devreden KDV’lerin yüksek olması ve süreklilik göstermesi,

• 2 nolu KDV Beyannamesine konu hizmetlerin stopaj durumu,

• Sahte fatura kullanma ya da düzenleme yönünden riskli mükellefler,

• Teslim ve hizmet bedelini kredi kartı ile tahsil eden mükelleflerin kredi kartı işlem banka bilgileri, Ba-Bs bildirimleri ve KDV beyanname bilgileri analizine göre riskli olarak değerlendirilmesi,

• Harici donelerle mükellef verilerinin kıyaslanması.

2- Sektör İncelemesi Nedeniyle;

Bazı durumlarda mükellef olarak riskli hiçbir durum olmasa bile tüm sektörün incelemeye alınması durumunda, o sektörde ki bütün mükellefler vergi incelemesi ile karşı karşıya kalır. Örneğin inşaat sektörünün incelenmesi gibi. Aynı sektördeki her mükellefin incelenmeye tabi tutulması nedeniyle, vergi incelemesi nedeniyle doğabilecek haksız rekabette ortadan kalkacaktır.

3- İhbar ve Şikayetler;

Vergi incelemesinin önemli gerekçelerinden birisi, mükellefler hakkında vergi kaçırdığı yönünde yapılan ihbarlardır. Özellikle somut bilgi ve belge içeren nitelikteki ihbarlar vergi idaresi tarafından titizlikle değerlendirilerek dikkate alınır.

Yeterli bilgi ve belge içeren ihbarlar sonucunda, vergi incelemesinin en ağır şekli olan aramalı vergi incelemesi de yapılabilir. Mükellefin işyerinin yanı sıra eş zamanlı evinde de polis eşliğinde aramalar yapılabilir.

Peki mükellefi kimler ihbar eder? Uygulamadan edindiğim deneyimlere göre, ihbarlar genellikle işletmenin içerisinden yapılmaktadır. Özetle;

- İşten sorunlu bir şekilde ayrılmış eski bir çalışan,

- Mevcut çalışanlar,

- Anlaşamayan ortaklar,

- Rakipler,

- Aralarında anlaşmazlık olan eş ya da akrabalar,

- Şirkete mal veya hizmet satanlar ya da müşteriler.

4- Başka İncelemeler Nedeniyle;

Mükellefin mal veya hizmet aldığı veya sattığı başka bir mükellefin incelemeye alınması sonucunda, özellikle mal veya hizmet alınan mükellefin sahte belge düzenleyicisi olduğu yönünde düzenlenecek vergi tekniği raporu, mükellefin de sahte belge kullanıcısı olarak incelenmesine neden olabilecektir.

5- MASAK’a Yapılan Şüpheli İşlem Bildirimleri Nedeniyle;

Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) pek çok kurumdan birçok şüpheli işlem bildirimi gelmektedir. Aslında bu bildirimlerin amacı kara para aklama ve terörün finansmanı ile mücadeleye ilişkindir.

6- İncelemeyi Gerektiren Türden Beyan ve Talepler Nedeniyle;

Bazen vergi dairesine yapılan beyan veya talepler de incelemeyi gerektirebilir. Örneğin düzeltme beyanları veya iade talepleri bulunması durumunda, vergi daireleri bu beyan ve talepler için inceleme sevk etmek durumunda kalabilecektir.

Kamuoyunun vergi incelemeleri için Vergi İdaresinden beklentisi, vergi incelemelerinin sayısının ve bulunan matrah farkının artırılmasından ziyade, incelemelerin niteliğinin artırılması yönündedir. Uluslararası yatırımlar için cazibe merkezi olmak isteyen Türkiye’nin, şeffaf, öngörülebilir, risk kriterleri belirlenmiş ve mükellefler ile önceden paylaşılmış, objektif bir vergi incelemesi sistemi oluşturmasını beklemek, mükelleflerin en doğal hakkıdır.

İncelemeye alınan mükellefler ile ilgili önceden belirlenen ve risk unsuru taşıyan konuların ele alınmasıyla hem denetim gücü etkin kullanılmış olacak, hem de aylarca süren vergi incelemeleri yerine daha seri ve verimli incelemeler gerçekleştirilecektir.

Vergi İncelenmesine Alınma Riskinden Kaçınmak Mümkün mü?

Aslında bu sorunun tek bir cevabı yok. Ancak bilinçli bir mükellef olarak yapılması gereken yukarda sayılan risk durumlarına girmeyerek hareket edildiği takdirde, riskli mükellef analizleri sonucunda incelenme riskini azaltmış olursunuz. Ancak bir sektörün tümünün incelemesi sırasında, incelemeden kurtulma şansınız bulunmamaktadır.

Vergi incelemelerinin kayıt dışı ekonominin azalmasına, vergiye gönüllü uyumun artmasına yapacağı katkı yadsınamaz. Ancak tek başına vergi incelemeleriyle maliye ve vergi politika amaçlarına ulaşmak mümkün değildir. Bu anlamda vergi ve demokrasi, vergi ahlakı, vergi adaleti, verginin tabana yayılması, vergiye gönüllü uyum, kayıt dışı ekonomi ile mücadele, vergi gelirlerinin toplanması, vergi yükü gibi temel vergi politikalarının önemini göz ardı etmemek gerekir. İyi işleyen bir vergi sisteminin oluşturulması bu politikalara uygun yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesini ve tutarlılıkla uygulanmasını gerektirir. Vergi incelemesinin bu amaçlar içerisindeki rolünün sınırlı olduğu unutulmamalıdır.

Tüm okuyucularıma sağlıklı günler dilerim.

Erol ÇEMBER Yeminli Mali Müşavir

Neden Vergi İncelemesine Alınırsınız?

Vergi ödeme vergisi de arttı

Asgari ücret kimi nasıl etkileyecek?

Asgari ücret Resmi Gazete'de yayımlandı; iyi de 4 liranın sırrı ne?

2025 enflasyonuna asgari ücret etkisi azami 3,6 puan

Asgari ücret artışı

Yıl biterken…2024’e dair

Doç.Dr.Hasan YALÇIN Köşe Yazılarıyla Gazetemizde

2025 Yılı asgari ücreti açıkladı

Meslek mensuplarına çektirilen KDV ızdırabı

2 milyar liralık Genel Sağlık Sigortası (GSS) borcu silinecek