İşverenler SGK eksik gün bildirim yükümlülüğü ve risklerinin farkında mı?

Nitekim, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) 2022 yılı istatistik verilerine göre, asgari ücretten primi ödenen kişilerin aynı zamanda ay içindeki prim gün sayılarının da düşük gösterildiği, ücret seviyesi yükseldikçe ay içindeki prim gün sayısının arttığı (30 güne yaklaştığı), SGK’ya bildirimi yapılan tüm sigortalılar üzerinden bir hesaplama yapıldığında ise, çalışanların ortalama olarak 26 gün üzerinden (4 gün eksik olarak) primlerinin ödendiği görülmektedir.

Sigortalıların prime esas kazançları (SPEK)

Sigortalı

Sayısı(SSK)

Aylık

Ortalama Gün Sayısı

Ay İçindeki Eksik Gün Sayısı

Alt sınırdan (asgari ücret) primi ödenenler

7,131,716

24

6

Üst sınırdan (asgari ücretin 7,5 katı) primi ödenenler

369,447

27

3

SGK’ya alt ve üst sınır arasında primi ödenenlerin tamamı

17,332,991

26

4

Doğal olarak, çalışanların 30 gün yerine daha az gün üzerinden primlerinin ödenmesinin yukarıda belirtildiği şekilde daha az sigorta prim ödeme amacına yönelik olabileceği gibi, hukuki anlamda haklı bir nedeni olabilecektir.

SGK 2000 yılından buyana eksik gün kontrolü yapıyor

Eksik gün bildiriminden kaynaklanan kayıtdışılığın önlenmesi amacıyla sosyal güvenlik mevzuatında ilk olarak 4447 sayılı Kanunla 1 Ocak 2000 tarihinden geçerli olmak üzere işverenlere çalışanların ay içindeki eksik gün ve kazanç bildirimlerinin nedenlerinin belgelendirilmesi zorunluluğu getirilmiş ve bu husus değişen mevzuat çerçevesinde bugüne kadar geçerliliğini ve güncelliğini korumuştur.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 86 ncı maddesinde “Ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve ücret ödenmeyen sigortalıların eksik gün nedeni ve eksik gün sayısı, işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesiyle beyan edilir. Sigortalıların otuz günden az çalıştıklarını gösteren eksik gün nedenleri ile bu nedenleri ispatlayan belgelerin şekli, içeriği, ekleri, ilgili olduğu dönemi, saklanması ve diğer hususlar Kurumca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.

Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin Kurumca istenilmesine rağmen ibraz edilmemesi veya ibraz edilen bilgi ve belgelerin geçerli sayılmaması halinde otuz günden az bildirilen sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi, yapılan tebligata rağmen bir ay içinde verilmemesi veya noksan verilmesi halinde Kurumca re’sen düzenlenir ve muhteviyatı primler, bu Kanun hükümlerine göre tahsil olunur.” Şeklinde düzenleme yapılmıştır

Bu düzenlemeye istinaden, sigortalıların otuz günden az çalıştıklarını gösteren eksik gün nedenleri ile bu nedenleri ispatlayan belgelerin neler olduğu ve diğer hususlar Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ile düzenlenmiştir.

Eksik gün nedenleri ve kodları

SGK, kanunla kendisine verilen yetkiye istinaden sigortalıların otuz günden az çalışma durumunun gerekçesi olabilecek halleri ve kodlarını aşağıdaki şekilde belirlemiştir.

SGK TARAFINDAN KABUL EDİLEN EKSİK NEDENİ VE KODLARI

Kod Eksik Gün Nedeni

1

İstirahat

17

Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma

3

Disiplin cezası

18 Kısa çalışma ödeneği

4

Gözaltına alınma

19 Ücretsiz doğum izni

5

Tutukluluk

20 Ücretsiz yol izni

6

Kısmi istihdam

21 Diğer ücretsiz izin

7

Puantaj kayıtları

22 5434/Ek Md. 76, GM. 192

8

Grev

23 Yarım çalışma ödeneği

9

Lokavt

24 Yarım çalışma ödeneği ve diğer nedenler

10 Genel hayatı etkileyen olaylar

25 Diğer belge/kanun türlerinden gün tamamlama

11

Doğal afetler

26 Kısmi istihdama izin verilen yabancı uyruklu sigortalı

12 Birden fazla

27

Kısa Çalışma Ödeneği ve Diğer Nedenler

13 Diğer

28

Pandemi Ücretsiz İzin (4857 Geç. 10 Md.)

15 Devamsızlık

29 Pandemi Ücretsiz İzin (4857 Geç. 10. Md) ve Diğer

16 Fesih tarihinde çalışmamış

Bu çerçevede, ay içinde otuz günden az çalışan veya eksik ücret ödenen sigortalılara ilişkin;

Kurumca elektronik ortamda alınabilenler hariç Kurumca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahatli olduğunu gösteren rapor, Sigortalı ve işverenin imzasını taşıyan ücretsiz veya aylıksız izinli olduğunu kanıtlayan izin belgesi, Sigortalıya tebliğ edilen disiplin cezası uygulamasına ilişkin belge, Gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgeler, Kısmi süreli çalışmalara ait sigortalı ve işverenin imzasını taşıyan yazılı iş sözleşmesi, Sigortalının imzasını taşıyan puantaj kayıtları, Grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmî makamlardan alınan yazı örneği, g) İşe devamsızlığa ilişkin belgeler, İş sözleşmesinin feshedildiği tarihte çalışılmadığına dair belge, Kısa çalışma ödeneği alındığına dair ilgili resmî makamlardan alınan belge, 5434 sayılı Kanunun mülga ek 76 ve mülga geçici 192 nci maddelerine tabi olunduğunu gösterir belge, Yarım çalışma ödeneği alındığına dair ilgili resmî makamlardan alınan belge, İş Sağlığı ve Güvenliği Kayıt, Takip ve İzleme Programı İSG-KATİP üzerinden alınan sözleşmeler, eksik çalışmaya ilişkin belgeler olarak kabul edilmektedir.

Eksik günleri kanıtlayan belgeler düzenlenecek, ancak SGK’ya her ay verilmeyecek

18 Ağustos 2021 tarihinde yapılan yönetmelik değişikliğine göre yukarıda belirtilen eksik gün bildirim nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesinde/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde belirtilmesi (kodlanması) yeterli olup, eksik çalışmaya ilişkin belgelerin ilgili ayda düzenlenecek olmakla birlikte her ay SGK’ya gönderilmeyecektir. Bu belgeler Kurum tarafından istendiğinde ibraz edilebilir şekilde işyerinde saklanacaktır.

Eksik gün nedenlerini kanıtlayan belgeler 10 yıl saklanmalı

Sosyal güvenlik mevzuatına göre, işverenler ve işyeri sahipleri; işyeri defter, kayıt ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden yılbaşından başlamak üzere on yıl süreyle, kamu idareleri otuz yıl süreyle, tasfiye ve iflâs idaresi memurları ise görevleri süresince saklamak ve Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde de onbeş gün içinde ibraz etmek zorundadırlar.

Dolayısıyla, işleri kayıt ve belgelerinden sayılan “ay içindeki eksik günleri kanıtlayan belgelerin” yukarıda belirtilen sürelerce saklanması gerekmektedir.

Eksik gün bildirim yükümlülüklerine uyulmamasının yaratacağı riskler Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin Kurumca yapılan tebligata rağmen onbeş gün içinde ibraz edilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin yukarıda belirtilen usul ve esaslara uygun düzenlenmemiş olması halinde Kurumca geçersiz sayılarak, otuz günden az bildirilen sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi SGK tarafından re’sen düzenlenmekte ve muhteviyatı primler gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilmektedir.

Bunun dışında, eksik günlerle ilgili düzenlenen prim belgelerinden dolayı aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

Yukarıda belirtilen yaptırımlara ilave olarak, çalışanların prim gün sayısı ve kazançlarının SGK’ya eksik bildirilmiş olması nedeniyle işyerinin yararlanmış olduğu 6661 Asgari Ücret Destekleri varsa bunlar iptal edilip, gecikme cezası ve gecikme zammı ile geri alınmaktadır.

Sonuç olarak; kayıt dışı istihdamla mücadele yöntemlerinden olan eksik gün bildirimi uygulaması işverenler açısından prim, gecikme zammı, idari para cezası, asgari ücret desteklerinin iptali gibi yaptırımı olan bir yükümlülük olduğundan, işverenlerin eksik gün bildirimi ile ilgili yükümlülüklerine dikkat etmeleri gerekmektedir.

PWC | Celal ÖZCAN

İşverenler SGK eksik gün bildirim yükümlülüğü ve risklerinin farkında mı?

İşçinin işe devamsızlığını haklı kılan nedenler nelerdir ?

Memur zammıyla kıdem tazminatı tavanı arttı

SGK Genelgesi 2025/2

Haklı nedenle fesih; Önemli bir AYM kararı

İşveren ve Çalışanları ilgilendiren Torba Kanun yasalaştı

Haftalık izin günü hakkında her şey

2025 yılında işsizlik ödeneği tutarları ne kadar oldu?

Yemek bedelinde SGK ve vergi istisnası nasıl hesaplanacak?

Yemek kartında ne değişti?

Engelli vergi indirimi ile emeklilik yolu kapandı