Bugünkü yazımızda hisse senetleri kar paylarının vergilendirmesinde 2023 yılı için geçerli beyan sınırı ve hadler ile birlikte 2022 yılında elde edilen gelirler açısından beyan durumunu ele alacağız. Tabii yeni çıkan 7440 sayılı “yapılandırma” kanunundaki ilgili maddelere de değineceğiz.

Türkiye’deki şirket temettüleri

Gerek Borsa İstanbul’da (BİST) işlem görenler ve gerekse aile şirketlerinden tahsil edilen kar payları aynı esaslara tabidir.

Gelir Vergisi mevzuatımıza göre, tam mükellef gerçek kişilerin Anonim Şirket veya Limited şirketlerden elde ettiği kar payı “menkul sermaye iradı” olarak yıllık beyan esasında Gelir Vergisi’ne tabidir. (G.V.K. madde 75)

Şirketin genel kurulu kar dağıtımına karar verdikten sonra bu kar kısmının ortaklarına nakden veya hesaben dağıtıldığı zaman temettü geliri elde edilmiş olur. Vergiyi doğran olay gerçekleşmiş olur. Kişinin bunu tahsil edip etmemesi sonucu değiştirmez.

Kanunu’na göre; tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup “istisna edilen tutar dâhil toplam temettü” üzerinden yapılan kar dağıtan şirketçe yapılan stopajın tamamı, beyan edilen temettü üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir. (G.V.K. madde 22/2)

Kurumların dönem karlarını veya yedek akçelerini (Kar Yedekleri) sermayelerine eklemeleri halinde gerçek kişi ortaklarca alınan bedelsiz hisse senetleri ise kar payı(=temettü) geliri sayılmamakta ve vergi beyanına konu olmamaktadır. Yine, sermaye yedekleri ile sermaye artırımında bulunulması durumunda da sermaye yedeklerinin niteliği gereği kar dağıtımı olarak değerlendirmesi de söz konusu olmamaktadır.

Yukarıda bahsettiğimiz üzere, elde edilen brüt kar payının yarısı gelir vergisinden istisnadır. Beyan edilecek %50’lik temettü üzerinden hesaplanan vergiden şirketçe yapılan kar payı vergi kesintisinin tamamı mahsup edilmektedir. Mevzuata göre şirketler kar dağıttıkları sırada gerçek kişilerde (ve dar mükelleflerde) %10 vergisi kesintisi yaparlar[1].[2]

Buna göre; şirketlerden elde edilen kar paylarının sadece yarısı gelir vergisi beyanına konu olur. Beyan zorunluluğu olup olmadığı diğer menkul sermaye iratları (Örn. Eurobond faizi) ve beyana tabi diğer gelir unsurlarının (Örn. kira geliri) toplu olarak dikkate alınmasıyla değerlendirilir ve yıllık beyan haddinin (2022 yılı için 70.000 TL) aşılması halinde başlar. (2023 yılı için 150.000 TL)

Dolayısıyla 2023 yılı içinde (150.000 *2=) brüt 300.000 TL’sinden (Net tutar: %10 stopaja göre 276.000 TL) daha fazla temettü geliri elde edilmediği sürece yıllık beyan zorunluluğu bulunmamaktadır. (Tabii ki beyan konusu başkaca gelir unsurlarının 150.000 TL’lık haddin hesabında ayrıca dikkate alınacağını belirtmiştik.)

Geçen yıl (2022) elde edilen ve önümüzdeki Mart/2023 ayında beyana konu olacak kar payı geliri rakamlarını da hatırlatmamızda yarar var. 2022 yılında beyan haddi 70.000 TL olduğundan (70.000 *2=) brüt 140.000 TL’sından (Net tutar: %10 stopaja göre 126.100 TL) daha fazla temettü geliri elde edilmediği sürece yıllık beyan zorunluluğu bulunmamaktadır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi beyan konusu diğer gelir unsurlarına da bakmak gerekir.

Örnek: 2023 yılı temettü geliri

2023 yılında bir Anonim Şirketten 1 milyon TL net kar payı tahsil eden kişi aşağıdaki örnekten görüleceği üzere vereceği yıllık Gelir Vergisi beyannamesi ile 63.233 TL Gelir Vergisi ödemiş olacaktır.

a. Net temettü (=b-c)
1.000.000  
b. Brüt temettü
    1.111.111  
c. Şirketçe yapılan vergi kesintisi (%10)
            111.111
d. Vergi matrahı (=b/2)
       555.555  
e. Hesaplanan GV (%15-40)
       174.344  
f. Stopaj mahsubu (=c)
       (111.111)  
g. Ödenecek Gelir Vergisi(=e-f)
        63.233
 
Görüldüğü üzere yıllık beyanda matrah olarak brüt temettü tutarının %50’si beyana konu olmakta ve bu tutar üzerinden hesaplanan vergiden de şirketçe yapılan stopaj tutarı mahsup edilmektedir.

Yabancı ülke şirket temettülerinde durum

Yukarıdaki açıklamalarımız gerek BİST’de yer alan, gerekse aile şirketi statüsündeki yurt içindeki şirketlerden elde edilen temettü gelirleri içindir.

Yurt dışındaki şirket hisselerinden elde edilen temettüler ise her hal ve takdirde yıllık gelir vergisi beyanına tabidir. Yurt içindeki aracı kurumlar vasıtasıyla veya yurt dışında bulunan banka hesaplarından alınan yabancı ülke şirket hisse senetlerinden sağlanan kar payı gelirleri bu kapsamdadır. Zira vergi mevzuatına göre; Türkiye'de yerleşmiş olan[3] kişiler tam mükellef statüsünde olup, gerek Türkiye içinde ve gerekse yurt dışında elde ettikleri gelirlerin tamamı üzerinden Türkiye’de vergilendirilirler.

Yabancı şirket temettüleri için beyan sınırı 2023 yılı için 8.400 TL’dir. Elde edilen kar payı tutarı toplamda 8.400 TL’den fazla ise gelirin tamamı beyan edilir. Yurtdışında ödenen vergiler var ise çıkan vergiden mahsup edilir (2022 yılı için 3.800 TL). Burada yurt içi temettü gelirlerinden farklı olarak gelirin tamamı vergi konusuna girer[4].

Şirketçe dağıtılan YP hisse senedi kar payı tutarı kişinin yabancı ülkedeki banka hesabına geçmiş ise bu para o günün TBMB döviz alış kuru ile TL ’sına çevrilir.

Bir de şu hususu vurgulamak gerekir ki; gelirin elde edilmesi açısından paranın ülkemize getirilmesi şart değildir. Başka deyişle yurt dışında elde edilen gelirler Türkiye’ye getirilsin veya getirilmesin, eğer yurt dışı kazanç kişinin o ülkedeki banka hesabına geçmişse Türkiye’de yıllık gelir vergisi beyanına tabi olacaktır. Örneğin, şirketçe dağıtılan YP hisse senedi kar payı tutarı kişinin yabancı ülkedeki banka hesabına geçmiş ise bu para Türkiye’ye transfer edilmese dahi gelir vergisine konu olacaktır. Ancak, kişinin iradesi dışındaki sebeplerden Türkiye’deki hesaplara intikal yapılamıyor ise gelirin elde edilmesi kişinin bunlara tasarruf edebildiği yıl itibariyle gerçekleşir.

Türkiye’de yapılacak vergilemede; varsa yurtdışında ödenen vergiler Gelir İdaresi Başkanlığı’mızın kural ve uygulamaları doğrultusunda Türkiye’de çıkan vergiden mahsup edilir[5]. Tabii ki; Türkiye de mahsup yapılırken kişinin toplam ödeyeceği vergiden değil, Türkiye’de beyan edilen yurt dışı gelirin hesaplanan vergisinden (ödenecek menkul sermaye iradi kısminin vergisinden) mahsup edilir. Vergi oranı farklılığından kaynaklanan yurt dışında ödenmiş fazla kısım var ise bu kısmın iadesi yapılmaz.

7440 sayılı Yapılandırma Kanunu açısından beyan durumu

Bu arada mevzuattaki şu önemli gelişmeye dikkat çekmemiz gerekir. Zira bu konuları da ilgilendiren 9/3/2023 tarihli ve 7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 12/3/2023 tarihli ve 32130 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmış ve yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Dolayısıyla yukarıdaki genel açıklamaların bu kanun ile gelen imkânlar çerçevesinde değerlendirilmesi ve buna göre beyan yapılması uygun olur.

Zira kanun ile eski yılların (2018-2020) yanı sıra, 2022 yılı için de matrah artırımından faydalanma imkânı getirilmiştir. Buna göre 2022 yılı vergi beyanı mukayeseli bir bakışla ele alınmalıdır. Çünkü “matrah artırımı” uygulaması, artırım yapılan yıllar bakımından vergi incelemesi ile tarhiyatı yapılmasını önleyen önemli bir düzenlemedir. Düzenlemeye göre, 2022 takvim yılı gelir vergisi matrahının yüzde 25 oranından az olmamak üzere artırılması halinde matrah artırımından yararlanılabilmektedir.

Kanunda “menkul sermaye iradı, değer artış kazançları” gibi gelir sahipleri açısından 105.000 TL'den az olmamak şartıyla 2021yılı gelir vergisi matrahının %122,93 kadar artırılmış tutarından yapılacak beyan ile matrah artırımı imkânından yararlanılabilmektedir

GİB sitesindeki tebliğ taslağında konuya ilişkin açıklama aşağıdaki gibidir:

“2022 yılı gelir vergisi matrah artırımına ilişkin tutarların belirlenmesinde Kanunun geçici 1 inci maddesinde yer alan asgari tutarlardan az olmamak üzere bu yıla ilişkin beyan edilen matrah tutarının %25’i dikkate alınacaktır.”

Kanundaki şartların sağlanıp sağlanamadığı, matrah artırımına ilişkin kıyaslama hükümlerinin nasıl dikkate alınacağı ve uygulamaya ilişkin diğer konular için öncelikle Gelir İdaresi Başkanlığı’nca yayımlanacak genel tebliğin takip edilmesi gerekir. Tabii beyannamenin hazırlanması ve gönderilmesi serbest muhasebeci mali müşavirlerin görüşleri doğrultusunda yapılmalıdır.

[1] 21/12/2021 tarihli Cumhurbaşkanı Kararına göre şirketlerce kar payı dağıtımında uygulanan vergi kesintisi %15’ten %10’a indirilmiştir.
[2] Mehmet Bingöl, Kar payı (temettü) vergilemesinde stopaj indirimi, Finans Gündem, 24 Aralık 2021, https://www.finansgundem.com/yazarlar/kar-payi-temettu-vergilemesinde-stopaj-indirimi-yazisi/1628774
[3] İkametgâhı Türkiye'de bulunanlar veya bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar Türkiye'de yerleşmiş sayılır.
[4] Yurt içi şirketlerden elde edilen kar paylarının ise sadece yarısı matraha girer, çünkü alınan temettünün %50’si vergiden istisnadır.
[5] Gelir Vergisi Kanunu, Madde No 123: Tam mükellefiyete tabi mükelleflerin yabancı memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratlardan mahallinde ödedikleri benzeri vergiler, Türkiye'de tarh edilen Gelir Vergisi'nin yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlara isabet eden kısmından indirilir.

Birinci fıkra hükmünce indirilecek miktar Gelir Vergisi'nin yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlara isabet eden kısmından fazla olduğu takdirde, aradaki fark nazara alınmaz. Gelir Vergisi'nin yabancı memlekette elde edilen kazanç ve iratlara isabet eden kısmı, bunların gelire olan nispeti üzerinden hesaplanır. Birinci fıkrada yazılı vergi indiriminin yapılması için: 1. Yabancı memlekette ödenen vergilerin gelir üzerinden alınan şahsi bir vergi olması; 2. Yabancı memlekette vergi ödendiğinin yetkili makamlardan alınan ve mahallindeki Türk elçilik veya konsoloslukları, yoksa orada Türk menfaatlerini koruyan memleketin aynı mahiyetteki temsilcileri tarafından tasdik olunan vesikalarla tevsik edilmesi şarttır.

Yabancı memleketlerde ödenen vergilerin ilgili bulundukları kazanç ve iratlar mükellef tarafından hangi yılın gelirine ithal edilmişse, bu vergiler de o gelire ait vergiden indirilir. Bu madde gereğince yapılan vergi indiriminde yabancı para ile ödenen vergilere, bunların ilgili bulunduğu kazanç ve iratlara uygulanan kambiyo rayici uygulanır.

FinansGündem | Mehmet BİNGÖL