Gelir İdaresi tarafından gerek geçici vergilendirme dönemleri gerekse yıl sonları itibariyle yeniden değerleme oranı ilan edilmekte. Pek çok vergisel konularda da bu yeniden değerleme oranlarını kullanmaktayız. Peki bu değerleme oranı nasıl hesaplanmaktadır. Hiç düşündünüz mü?
Bu blogumuzda yeniden değerleme oranının nasıl hesaplandığını ele alacağız.
Yeniden Değerleme Oranı Nedir?
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun “Enflasyon Düzeltmesi, Yeniden Değerleme Oranı ve Yeniden Değerleme” başlıklı mükerrer 298’inci maddesinin (B) fıkrasında; “Yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre Devlet İstatistik Enstitüsünün Üretici Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Maliye Bakanlığınca Resmî Gazete ile ilân edilir.” hükmü yer almaktadır.
Yıllık olarak belirlenen yeniden değerleme oranı; ilgili yılın Ekim ayından geriye doğru 12 aylık dönemin endekslerinin aritmetik ortalamasının, bir önceki yılın Ekim ayından geriye doğru 12 aylık dönem endekslerinin aritmetik ortalamasına bölünerek bulunmaktadır. Ancak, bu oran vergi kanunlarından kaynaklanan nedenlerden dolayı geçici vergilendirme dönemleri itibariyle de belirlenmektedir.
Yeniden Değerleme Oranı Yıllık Olarak Nasıl Hesaplanır?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi yıllık olarak belirlenen yeniden değerleme oranı; ilgili yılın Ekim ayından geriye doğru 12 aylık dönemin endekslerinin aritmetik ortalamasının, bir önceki yılın Ekim ayından geriye doğru 12 aylık dönem endekslerinin aritmetik ortalamasına bölünerek bulunmaktadır.
Son 2 yıla ilişkin yıllık bazda ilan edilen yeniden değerleme oranları aşağıdaki gibidir:
|
Yıl |
Yeniden Değerleme Oranı (%) |
Tebliğ No: |
|
2021 |
36,2 |
533 |
|
2020 |
9,11 |
521 |
TÜİK tarafından Ocak/2018-Eylül/2022 dönemlerine ilişkin açıklanan Yİ-ÜFE değerleri ise aşağıda yer almaktadır.
|
Yıl |
Ocak |
Şubat |
Mart |
Nisan |
Mayıs |
Haziran |
Temmuz |
Ağustos |
Eylül |
Ekim |
Kasım |
Aralık |
|
2018 |
319,6 |
328,17 |
333,21 |
341,88 |
354,85 |
365,6 |
372,06 |
396,62 |
439,78 |
443,78 |
432,55 |
422,94 |
|
2019 |
424,86 |
425,26 |
431,98 |
444,85 |
456,74 |
457,16 |
452,63 |
449,96 |
450,55 |
451,31 |
450,97 |
454,08 |
|
2020 |
462,42 |
464,64 |
468,69 |
474,69 |
482,02 |
485,37 |
490,33 |
501,85 |
515,13 |
533,44 |
555,18 |
568,27 |
|
2021 |
583,38 |
590,52 |
614,93 |
641,63 |
666,79 |
693,54 |
710,61 |
730,28 |
741,58 |
780,45 |
858,43 |
1.022,25 |
|
2022 |
1.129,03 |
1.210,60 |
1.321,90 |
1.423,27 |
1.548,01 |
1.652,75 |
1.738,21 |
1.780,05 |
1.865,09 |
Şimdi de sırayla söz konusu yıllarda yeniden değerleme oranının nasıl hesaplandığını bulalım.
*2020 Yeniden Değerleme Oranı= (Ekim/2020 Yİ-Üfe +......+Kasım/2019 Yİ-Üfe)/12 = %9,11
(Ekim/2019 Yİ-Üfe +......+Kasım/2018 Yİ-Üfe)/12
(533,44+ 515,13 + 501,85 + 490,33 + 485,37 + 482,02 + 474,69 + 468,69 + 464,64 + 462,42 + 454,08 + 450,97)/12
(451,31 + 450,55 + 449,96 + 452,63 + 457,16 + 456,74 + 444,85 + 431,98 + 425,26 + 424,86 + 422,94 + 432,55)/12
*2021 Yeniden Değerleme Oranı= (Ekim/2021 Yİ-Üfe +......+Kasım/2020 Yİ-Üfe)/12 = %36,2
(Ekim/2020 Yİ-Üfe +......+Kasım/2019 Yİ-Üfe)/12
(780,45 + 741,58 + 730,28 + 710,61 + 693,54 + 666,79 + 641,63 + 614,93 + 590,52 + 583,38 + 568,27 + 555,18)/12
(533,44 + 515,13 + 501,85 + 490,33 + 485,37 + 482,02 + 474,69 + 468,69 + 464,64 + 462,42 + 454,08 + 450,97)/12
*2022 Yeniden Değerleme Oranı= (Ekim/2022 Yİ-Üfe +......+Kasım/2021 Yİ-Üfe)/12= ?
(Ekim/2021 Yİ-Üfe +......+Kasım/2020 Yİ-Üfe)/12
Ekim/2022 Yİ-Üfe değeri henüz açıklanmadığı için 2022 yılı yeniden değerleme oranının hesaplanması şu an için mümün değildir. Ancak, sizler Ekim ayı enflasyon verilerinin açıklanmasıyla birlikte bu hesabı kolaylıkla yapabilirsiniz!
Peki Geçici Vergilendirme Dönemlerinde de Aynı Mantıkla mı Hesaplanır?
Evet. Geçici vergi dönemlerinde yapılacak değerlemelerde esas alınacak yeniden değerleme oranı, bir önceki yılın Kasım ayından başlamak üzere; 3, 6 ve 9 uncu aylarda bir önceki 3, 6 ve 9 aylık dönemlere göre TÜİK tarafından açıklanan Yİ-ÜFE’de (Yİ-ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranı esas alınmak suretiyle belirlenir. Hesaplama yöntemi de aşağıda yer almaktadır.
*2022/1 Geçici Vergilendirme Dönemi
Yeniden Değerleme Oranı= (Kasım/2021 Yİ-Üfe + Aralık/2021 + Ocak/2022 Yİ-Üfe)/3
(Ekim/2021 Yİ-Üfe + Eylül/2021 + Ağustos/2021 Yİ-Üfe)/3
*2022/2 Geçici Vergilendirme Dönemi
Yeniden Değerleme Oranı= (Kasım/2021 Yİ-Üfe + ....+ Nisan/2022 Yİ-Üfe)/6
(Ekim/2021 Yİ-Üfe + ..... + Mayıs/2021 Yİ-Üfe)/6
*2022/3 Geçici Vergilendirme Dönemi
Yeniden Değerleme Oranı= (Kasım/2021 Yİ-Üfe + .... + Temmuz/2022 Yİ-Üfe)/9
(Ekim/2021 Yİ-Üfe + ..... + Şubat/2021 Yİ-Üfe)/9
Yeniden Değerleme Oranının Etkilediği Vergisel Uygulamalar Nelerdir?
Yeniden değerleme oranı, vergi kanunlarında yer alan istisna hadlerinin, indirimlerin, maktu cezaların, teminat sınırlarının, gelir dilimlerinde yer alan tutarların, gider kısıtlarının belirlenmesinde pek çok noktada uygulama alanı bulmaktadır. Vergi kanunlarında yeniden değerleme uygulamasının vücut bulduğu belli başlı alanlar aşağıda yer almaktadır:
Vergi Usul Kanunu’nda;
Mezkur Kanun’un mükerrer 414’üncü maddesine göre; Kanun’un 104, mükerrer 115, 153/A, 177, 232, 252, 313, 343, 352, 353, 355, mükerrer 355’inci maddelerinde yer alan maktu had ve miktarlar yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle (Bu şekilde hesaplanan maktu had ve miktarların yüzde beşini aşmayan kesirler dikkate alınmaz.) dikkate alınır.
Gelir Vergisi Kanunu’nda;
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 123. maddesine göre; Kanunun 19, 21, 23/8, 23/10, 31, 40/1, 40/7, 47, 48, 68, mükerrer 80, 82 ve 86, 89/15 maddelerinde yer alan maktu had ve tutarlar ile 103’üncü maddesinde yer alan gelir vergisi tarifesinin gelir dilim tutarların her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak VUK hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle dikkate alınmaktadır.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nda;
Kanun’un 32/A maddesinde düzenlenen indirimli kurumlar vergisi uygulamasında, hesaplanan yatırıma katkı tutarının yatırım döneminde yararlanılamayan bakiye kısmı, yatırımın tamamlandığı hesap dönemini izleyen yıllarda VUK hükümlerine göre bu yıllar için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak,
5746 sayılı Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında yapılan Ar-Ge harcamalarında kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan tutarlar, sonraki hesap dönemlerine VUK’a göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınmaktadır.
Aynı zamanda Damga Vergisi Kanunu’nda yer alan her bir kağıt için hesaplanacak maktu vergi tutarları, Harçlar Kanunu’nda yer alan maktu harç tutarları da yine benzer şekilde her yıl yeniden yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle belirlenmektedir.
KPMG | Şaban ATUÇURAN
