Sağlanan ek menfaatler veya yardımların ayni veya nakdi olması, sosyal güvenlik primi kesintisine tabi olup olmayacağını da belirlemektedir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 80'inci maddesinde ayni yardımların prime esas kazanca tabi tutulmayacağı hüküm altına alınmıştır. Hüküm uyarınca belirtilen istisnalar dışında menfaatler her ne ad ile yapılıyor olursa olsun prime esas kazanca tabi olacak ve sosyal güvenlik primi kesintisi yapılması gerekecektir.
Sosyal Güvenlik mevzuatında yemek yardımına özel düzenlemeler bulunmaktadır.
Sosyal Güvenlik Hukuku bağlamında yemek yardımının hangi araçla yapıldığı, yemek yardımı tutarı üzerinden sosyal güvenlik primi kesilip kesilmeyeceğinin belirlenmesi açısından önem arz etmektedir.
Danıştay 10'uncu Dairesi 2023/170 Esas No ve 2024/1853 Karar No'lu kararı ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nin 97'nci maddesinin yedinci fıkrasının (a) bendi ve 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesi'nin "Yemek Bedeli" başlığı altında yer alan 2.1.2. ve 2.1.4. Maddelerini iptal etmişti.
Bu kapsamda, Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu 01/01/2025 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yemek bedelinin prime esas kazançtan istisna edilecek günlük tutarını 158,00 TL olarak belirlemiş bulunmaktadır.
Danıştay 10'uncu Dairesi 2023/170 Esas No ve 2024/1853 Karar No'lu kararında yer verdiği "işverenin yemek yardımını işçiye "nakit ya da yemek bedeli ödeme dışında da kullanılabilecek yemek kartı/çeki/kuponu gibi araçlarla ödemesi" halinde ayni yardımdan bahsedilemeyeceği" ifadesi ile yardımın ayni ve nakdi olduğunu belirlerken, ödeme aracının niteliğine odaklanmadan (elektronik para kuruluşu, bankamatik kartı veya yemek kartı), kart bakiyesinin kullanım alanına odaklanmıştır.
Dolayısıyla yemek kartı aracılığıyla çalışanlara sağlanan menfaatler yemek ve tüketime hazır gıda yanında elektronik, giyim, kozmetik gibi kategorilerde de geçerliyse sosyal güvenlik priminden istisna tutar 158,00 TL olarak esas alınacaktır.
İşverenler tarafından çalışanlara; yemek bedelinin yemek kuponu, yemek kartı, yemek çeki vb. araçlarla karşılanması halinde, sosyal güvenlik primi istisnasının nasıl uygulanması gerektiği önemli bir husustur.
Yemek kartı, çeki ve kuponu şeklinde yapılan ödemenin kullanım alanına göre sınıflandırıldığı görülmektedir.
Çalışana yalnızca yemek bedelini ödemek maksadıyla kullanabileceği yemek kartı, çeki veya kuponu verilmesi ve yemek kartı, çeki veya kuponunu nakit yerine geçebilecek başka amaçlarla kullanamayacağı göz önüne alınarak sağlanan menfaat ayni yardım kabul edilmektedir. Dolayısıyla yemek çeki firmaları ile yapılan sözleşmelerde mutlaka sadece yemek hizmetinde kullanılabileceği yönünde düzenlemeler olmalıdır.
Diğer yandan Danıştay 10'uncu Dairesi'nin kararı uyarınca yemek kartı, çeki veya kuponu nakit ya da yemek bedeli ödemeleri dışında da kullanılabilirse sağlanan menfaat ayni yardım olarak değerlendirilemeyecektir.
Dolayısıyla yemek kartı, çeki veya kuponunun yemek bedeli ödemesi dışında nakit ya da nakit yerine geçecek şekilde başka amaçlarla kullanılma imkanı olmaması durumunda sağlanan menfaat sosyal güvenlik priminden istisna olacaktır.
Diğer bir ifadeyle çalışana yemek yemesi için sağlanan yemek kartı, çeki veya kuponu ile farklı amaçlar ile alışveriş yapılabilirse, örneğin, market alışverişinde kullanılırsa, bu durumda sağlanan menfaat 158,00 TL'ye kadar sosyal güvenlik priminden istisna olarak, bu tutarın üzerinde kalan kısımdan sosyal güvenlik primi kesilecektir.
Sonuç olarak yemek kartının kullanım alanı yemek ve tüketime hazır gıda yanında teknoloji, giyim gibi farklı kategorileri de içeriyorsa, market alışverişinde kullanılabiliyorsa yardım nakit olarak değerlendirilmelidir.
Bu kapsamda yemek kartının bankamatik kartı, elektronik para kartı kuruluşuna ait bir kart, marketlerde de geçerli bir kart olmasının bir önemi bulunmamaktadır.
Bu noktada esas unsur, ilgili kartın yemek bedeli ve tüketime hazır gıda alımlarında kullanılıp kullanılmadığına göre değişmektedir.
