ÖDEME EMRİ NEDEN GÖNDERİLİR?
Kamu borçlularının ilgili olduğu Kanuna göre; tahakkuk edipte vadesinde ödenmeyen borçlulara ödeme emri gönderilir. Kamu yani Devlet’in iki çeşit alacağı vardır:
- Birincisi; vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masrafı, vergi cezası ve para cezası gibi asli; gecikme zammı, faiz gibi aslından ayrı kamu alacakları,
- İkincisi ise; sözleşmeden, haksız fiil yani eylemden ve haksız edinimden doğan kamu alacakları,
Birincisi 6183 sayılı Kamu Alacakları Kanunu’na göre Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı vergi daireleri veya mal müdürlükleri tarafından takip ve tahsil edilir. Sözleşme, hâksiz eylem ve haksız edinimden doğanlar ise özel hukuk hükümlerine göre Adalet Bakanlığı İcar Hakimlikleri veya İcra Memurlukları tarafından takip ve tahsil edilir.
Bu yazımızda birinci guruba gire ve Hazine ve Hazine ve Maliye Bakanlığı birimleri tarafından izlenen kamu alacakları ile ilgili ödeme emri ve izleyen süreçler üzerinden duracağız.
ÖDEME EMRİNİN İÇERİĞİNDE NELER VAR?
Düzenlenecek ödeme emri içeriğinde aşağıdaki hususların bulunmaktadır:
- Borcun asıl ve fer’i yani gecikme zammı, faiz gibi aslından ayrı kamu alacakları ve tutarları,
- Borcun ödeneceği yer yani ilgili vergi dairesi veya mal müdürlüğü,
- Süresinde ödenmeyen borcun kamu idaresince cebren tahsil edileceği,
- Süresinde ödenmeyen borç ile ilgili mal bildiriminde bulunulması gerektiği, borçlunun mal bildiriminde bulunmadığı takdirde üç ayı geçmemek üzere hapis cezası ile cezalandırılacağı,
- Gerçeğe aykırı mal bildiriminde bulunduğu takdirde hapis ile cezalandırılacağı,
- Ödeme emrine karşı hangi mahkemede ve hangi sürede dava açılabileceği,
- Borçlu, hacze kabil malı olmadığı yolunda bir bildirim yapacak ise; en son ikametgah ve iş yeri adreslerini, varsa kayıtlı olduğu diğer vergi dairelerini ve kamu idarelerini ve bu idarelerdeki kayıt ve hesap numaralarını ve nüfus kayıt örneğini bildirmek zorunda olduğu,
- Geçerli bir nedeni olmadan bu bildirimleri yapmayan kişilerin elli güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağı hususları yer almaktadır.
ÖDEME EMRİNİ ALAN MÜKELLEF NE YAPAR?
Ödeme emrini alan kamu borçlusu;
- Böyle bir borcunun olmadığını,
- Borcunu tamamen ya da kısmen ödediğini,
- Borcun zamanaşımına uğradığını,
Ödeme emri Tebliğini aldığı günü izleyen 15 gün içinde vergi mahkemesinde dava açabilir. Dava açmadan önce dava açma süresi içinde ödeme belgelerini veya borcu olmadığı ile ilgili diğer belgelerini sunmak veya zamanaşımına uğradığı konusunda açıklamalarında bir sonuç elde edememesi halinde dava açma süresini geçirmeden dava yoluna gidebilir.
Ödeme emri itiraz süresini kaçıran kamu borçlusuna vergi dairesi banka hesaplarına e-haciz, araç ve gayrimenkullerine haciz uygulayıp satışı yapmaktadır.
MAL BİLDİRİMİNDE BULUNULMAZSA NE OLUR?
Mal Bildirimi nedir:
- Mal bildirimi, borçlunun, kamu alacağını karşılayacak miktarda gerek kendi elindeki gerekse üçüncü şahısların elindeki taşınır ve taşınmazları ile alacak ve haklarının; nev’ini, mahiyetini ve miktarını veya malı olmadığını ve yaşam tarzına göre geçim kaynakları ile buna nazaran borcunu ne şekilde ödeyeceğini alacaklı kamu idaresine yazılı veya sözlü olarak beyan etmesidir.
Borçlu, mal bildiriminde malın değerini bildirmekle beraber, bildirilen malın borcu karşılayıp karşılayamayacağının takdiri vergi dairesine aittir. Vergi dairesince mal bildirimindeki malların borcu karşılayamayacağına veya haciz ve satışının çok güç olacağına kanaat getirilmesi halinde borçludan ilave bildirimde bulunabilir.
Borçlu, mal bildiriminde borcunu ne şekilde ödeyebileceğini belirtmelidir. Mal bildirimi yazılı veya sözlü olarak vergi dairesine yapılabilir.
Gelir İdaresi Başkanlığı Dijital Vergi Dairesi yani İnteraktif Vergi Dairesi aracılığıyla Ödeme Emirlerim/Mal Bildiriminde Bulunma Dilekçesi sayfasından ödeme emirleri görüntülenebilir ve ödeme emrine istinaden elektronik ortamda mal bildiriminde bulunma dilekçesi verilebilir. Borçlunun haczedilebilecek malları olmadığını bildirmesi mal bildirimi sayılır.
Kendisine ödeme emri tebliğ edilen ve malı olmadığı yolunda bildirimde bulunan borçlu, bu bildirim ile birlikte veya bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde; en son ikametgah ve iş adreslerini bildirmek, varsa devamlı mükellefiyetleri bulunan diğer vergi dairelerini ve kamu idarelerini ve bu idarelerdeki hesap ve kayıt numaralarını bildirmek, nüfus kayıt örneğini vermek zorundadır.
Bu zorunluluk makul bir özrü olmadan zamanında yerine getirmeyenler elli güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar. Mal bildirimi servet beyanı olmadığından, borçlunun borcunu karşılayacak tutarda mal bildiriminde bulunması yeterlidir. Borçlunun borcundan daha fazla mal bildiriminde bulunmaya zorlanamaz.
İstenen mal bildirimini gerçeğe aykırı surette yapanlarla, yaşayış tarzları mal bildirimine uymayanlar üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.
ÖDEME EMRİ NE ZAMAN TEBLİĞ EDİLMİŞ SAYILIR?
Vergi Usul Kanunu’nun 456 Sıra No.lu Genel Tebliğine göre, düzenlenen ödeme emirlerinin e-Tebligat ile gönderilmesi durumunda muhatabın elektronik ortamdaki adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda tebliğ edilmiş sayılı.
BORÇLUNUN TÜZEL KİŞİ OLMASI
Borçlunun şirket, dernek gibi tüzel kişi ve vakıf olması halinde, mal bildiriminde bulunma yükümlülüğü kanuni temsilcilere ait olacağı için bu yükümlülüğe uymayan kanuni temsilciler hakkında hapsen tazyik kararı alınarak uygulanması gerekmektedir. Hapsen tazyik kararı, vergi dairesinin talebi üzerine icra mahkemesi tarafından verilir ve Cumhuriyet Savcılığınca derhal infaz olunur. Borçlu mal bildiriminde bulunduğu anda hapsen tazyik kararı alınmış olsa dahi infaz edilemez ve borçlu hapsedilmişse derhal tahliye edilir.
Limited şirketlere ait kamu borcu konusundaki özel düzenleme ve yargının kararlarını daha önce yazmıştım. Verilen yeni yargı kararları doğrultusunda yeniden yazı konusu edilecektir.
