Bir kişinin sigortasız çalıştırılması, yalnızca kendisini değil, ailesini de ilgilendiren çok önemli bir sorun. Sigortasız çalışan kişi sosyal korumanın dışında kalır. Emekli olamadığı gibi bakmakla yükümlü olduğu kişiler de sağlık hizmetlerinden yararlanamaz. Ayrıca ölümü halinde geride kalanlara ölüm aylığı bağlanamaz. SGK sigortasızlık kadar eksik bildirim konusunda da kapsamlı denetimler yürütüyor. Bir kişinin ücretinin SGK'ya eksik bildirilmesi, emekli aylığının, ölümü halinde geride kalanlara bağlanacak ölüm aylığının miktarının düşük olmasına neden olur. Ayrıca raporlu olunan günlerde alınan rapor parası bile eksik bildirim nedeniyle düşük hesaplanır. Bütün bunların yanında SGK'nın prim gelirlerinde de eksik bildirim nedeniyle kayıp söz konusu olur. Bu nedenle SGK'ya çalışanların ücretinin eksik bildirilmesi yalnızca kendileri için değil bütün toplum için çok önemli bir sorun ve pek çok açıdan olumsuz sonuçlar doğurur.
BANKALAR SORUMLU
SGK sigortasızlık ve eksik bildirim konusunda kamu idareleri ve bankalar ile işbirliği yürütüyor. Bu kapsamda özellikle bankaların kullandıkları elektronik altyapı ile SGK'nın kayıtları karşılaştırılarak denetim yapılıyor. Diğer yandan bankaların bu konuda yükümlülükleri de var. Kamu idareleri ile bankalar SGK tarafından sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanarak bazı işlemlerde, işlem yaptığı kişilerin sigortasının olup olmadığını kontrol etmek zorunda. Eğer bu kontrolde sigortasızlık tespit edilirse SGK'ya bildirim yapılması da şart. Bu şekilde sigortasız çalıştırılan bir kişiye çapraz denetim uygulanarak tespit yapılıyor ve tespit sonrası SGK gerekli cezai yaptırımları işverene uygulayabiliyor.
BORDROYA İNCELEME
İhtiyaç kredisi kullanacak işçinin, işverenden istediği bordroyu bankaya vermesi sonrası banka bu belgeyi SGK ile paylaşmak durumunda. Bu bilgi paylaşımı sonrasında SGK işçinin bordrosunda yazan tutarlar ile işverenin kendisine bildirdiği tutarları karşılaştırarak fark varsa eksik bildirimi tespit edebiliyor. Eksik bildirimin tespit edilmesi halinde SGK işverene hem idari para cezası uyguluyor hem de eksik primleri tahsil ediyor. Bu şekilde bankaya sunulan bordrolar üzerinden yapılan kapsamlı denetimler ile işçiye ödenen ancak sigorta primine esas kazanca dahil edilmeyen tutarların da tespit edilmesi mümkün. Örneğin pek çok işveren yol parası adı altında işçilere ödeme yapıyor ancak bu tutarları sigorta primine esas kazanca dahil etmiyor. Bu gibi ödemelerin nakit olarak yapılması halinde sigorta primine esas kazanca dahil edilmesi gerekiyor. Sigorta primine esas kazanca dahil edilmesi gerekirken edilmeyen ödemeler, işçinin emekli aylığının düşük hesaplanmasına neden oluyor.
EKSİK PRİM BİLDİRİMİ
Diğer yandan işçiye verilen bordroda ücret 30 gün üzerinden hesaplanmış olmakla birlikte, SGK'ya ilgili ayda 29 ya da 28 gün bildirilmiş ise bu durumda da sigortalı adına eksik gün bildirimi yapılmış oluyor. Bu durumda da SGK işverene eksik günleri tamamlanması için prim borcu çıkarıyor ve idari para cezası uyguluyor.
BAŞKA NELER YAPILIYOR?
Bazen işverenlerin, özellikle işçi ücretlerini bankadan ödemek zorunda olmayan 5 kişiden az işçi çalıştıran işverenlerin, 'işçileri daha yüksek tutarda kredi kullanabilsin' diye gerçek ücretlerinden daha yüksek tutarda bordrolar düzenlemesi söz konusu oluyor. Bankaya ücretinin 25 bin lira olduğunu söyleyen işçiye 75 bin lira ihtiyaç kredisi çıkarken, 40 bin lira olduğunu söyleyen işçiye 120 bin lira ihtiyaç kredisi çıkabiliyor. Bu nedenle işçiye sahte bordro düzenleyen işveren, bu bordro SGK ile paylaşıldığında tespit edilecek ve eksik bildirim yaptırımlarına katlanmak zorunda kalacaktır. Bu nedenle işçi ve işverenlerin kredi kullanım miktarını ya da kredi kartı limitini artırmak için bordro hilesine başvurmaması gerekiyor.
